خواص دارویی گیاه گلرنگ
گلرنگ یا کاجیره یا کاغاله
که در بعضی از استان‌های جنوبی مانند کرمان گل خشت نیز نامیده میشود[نیازمند منبع] (نام علمی: Carthamus tinctorius) بومی ایران است و در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا کشت میشود. گیاهی است یکساله که ارتفاع آن به حدود ۶۰ سانتیمتر می‌رسد. برگهای آن پهن، دندانه دار و بدون دمبرگ می‌باشد. رگبرگ‌ها در قسمت زیرین برگ کاملاً نمایان است. گلهای آن منفرد، لوله‌ای و به رنگ زرد مایل به قرمز است که در انتهای ساقه ظاهر میشود. میوه آن سفید و به صورت فندقه بوده که انتهائی آن دارای دسته‌ای تار نازک است.
مشخصات ؛گلرنگ یا کاجیره یا کاغاله
گیاهی است یکساله،ارتفاع ان در حدود 65/0 متر کمی خاردار و منظره کلی ان بخصوصگلهایش شباهت با خارخسک دارد.برگهای آن بدون دمبرگ پهن و موجدار با دندانه های منتهی به خارهای ظریف است.رگبرگهادر سطح زیرین برگ برجسته و نمایان می باشد.گلهای ان منفرد در یک طبق کوچک لوله ای و زرد رنگ مایل به قرمز در انتهای شاخه گلدار ظاهرمی شود.میوه ان فندقه سفید رنگ که در قسمت بالای آن دسته ای تار نازک وجود دارد.
گلرنگ ،بومی مشرق زمین است و از نواحی عربستان برخاسته و پس زا آن به سایر مناطق دنیا منتشر شده است و امروزه در اغلب کشورها کاشته می شود و از نظر مصارف روغن آن و ماده رنگی گلهای ان مورد توجه است.تکثیر گلرنگ از طریق کاشت دانه آن صورت می گیرد.دانه ان را برای اینکه در جوانه زدن تسریع شود،قبل از کاشت 24 ساعت در آب می خیسانند و معمولا در ارقام مختلفه گلرنگ پس از5-4 ماه گیاه قابل بهره برداری میشود.این گیاه در خراسان ،تفرش تبریز و برخی مناطق دیگر می روید.
——————————————————————————————————————
ترکیبات شیمیایی گلرنگ
از نظر ترکیبات شیمیایی درگلهای گلرنگ دو ماده رنگی وجود دارد یکی ماده رنگی زرد که در آب حل می شود وبا طریق ساده شستن می توان ماده رنگی زرد ان را به دست آورد.ماده دیگر ماده ای است قرمز رنگ به نام کارتامین که درآب غیر محلول است و در محلولهای قلیایی ضعیف حل می شود،در الکل کم حل می شود و در اتر خیلی کمتر حل می شود.در میوه این گیاه در حدود 30 درصد پروتئین و مقداری چربی ثابت خوراکی وجود دارد.مقدار چربی برحسب ارقام مختلف متفاوت است و بین 30-20 درصد فرق می کند واز این جهت گلرنگ از دانه های روغنی نیز محسوب می شود.
بررسی های دیگری نشان می دهد که در گلهای گلرنگ ماده رنگی زرد به نام سلافوریلوکارتامین و ایزوکاتامین وجود دارد.طبق نظر [روا]در آن چربی ثابت نیز وجود داردکه شامل لینولئیک اسید،اولئیک اسید،استاریک اسید ،پالمیتیک اسید ،لینولینک اسید و در آخر دو ماده رنگی به نام های کارتامین و کارتامیک اسید می باشد.
درمیوه آن یک نوع آنزیم شبیه رنت و ماده رنگی خالص گلرنگ یافت می شود.در دانه های آن روغن ثابتی وجود دارد که عمدتا شامل لینولئیک اسیدو یک گلیسرید استو در تجزیه دیگری وجود میریستی نیک اسید،آراشیدیک اسید،لینگوسویک اسید و لینولئیک اسید در آن تایید شده است.
——————————————————————————————————————
خواص و کاربرد گلرنگ
از گلهای گلرنگ برای رنگین کردن غذا به جای زعفران استفاده می کنند و از روغن دانه ان نیز به عناون روغن نباتی مایع کم ضرر خیلی استقبال می شود.در تمام مناطق شرقی آسیا از چین تا هندوستان و نواحی جنوب شرقی آسیا از گلهای گلرنگ به عنوان داروی محرک ،مسکن و مسهل و معرق از جوشانده 20 گرم گل در هزار گرم آب یا به طور خیساندن در آب نیم گرم استفاده می شود.به علاوه برای آن خاصیت قاعده آور و ضد ورم و تحلیل برنده تومور قایل هستند.
در چین معمول است از اواخر فروردین تا خرداد ماه که گلرنگ دردوران شهور گل می باشد،همین که گلها باز شدند و رنگ گلبرگ ها از نارنجی به قرمز تبدیل شد ،گلبرگ ها چیده می شود و این کار با احتیاط و دقت انجام میگیرد که به تخمدان گل که به میوه تبدیل می شود صدمه ای نرسد گلبرگهای چیده شده رادر آفتاب ویادر سایه خشک میکنند.خوردن گلبرگها گرم کننده است و برای تسریع جریان گردش خون کمک میکند .
و برای زنهایی که عادت ماهیانه انها بدون دلیل قطع شده است و یا زنهایی که جنین مرده در رحم دارند و یا در مورد آنهایی که ترشحات رحمی بعد از زایمان آنها ادامه دارد و همچنین برای بیمارانی که خون قی می کنند تجویز می شود.در هندو چین از گلهای گلرنگ به عنوان تونیک و برای مداوای فلج وعادت ماهیانه دردناک استفاده می شود.دانه های گلرنگ میلن و مسهل است و برای استسقا و اغما و فلجهای ناگهانی حاصله از خونریزی مغزی یا آپوپلکسی به کار می رود.
از گلهای خشک ان برای معالجه یرقان و از اب خیس کرده گلها برای شست و شوی چشم استفاده می شود.قرطم یا تخم گلرنگ از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی ایران گرم و خشک است و دارای خاصیت مسهلی است.از نظر خواص معتقدند که ترکیبات مغذی ان خیلی کم است . مسهل است و بلغم رقیق و اخلاط سوخته را خارج می کند و بادهارا تحلیل می برد. اگر 20 گرم از تخم گلرنگ را گرفته کوبیده و شیره ان را بگیرند و با شکر سرخ و یا عسل بخورند و یا 40 گرم آن را بکوبند و در 250 گرم آب بجوشانند و بمالند و صاف کرده و 40 گرم شکر سرخ در آن بریزند و بخورند.
به عنوان مسهل خوب عمل می کند.اگر شیره تخم گلرنگ را گرفته با آبی که در آن انجیر خیسانده باشند،مخلوط و با شکر و یا عسل بخورند سینه را پاک میکند و آواز را صاف می کند و برای اکثر بیماری های سینه ای سرد مفید است.مقوی نیروی جنسی و زیاد کننده اسپرمو درخشان کننده رنگ رخسار است،بادها و نفخ را تحلیل می دهد.
و ارگر آن را داخل آش ماش یا آش نخود کرده بخورند برای اعتدال اخلاط مفید است ومسهل بلغم خام و مواد سوخته می باشد. اگر 40 گرم شیره آن را با قند و شکر سرخ و یا عسل بخورندبرای استسقای عمومی یا خیز عمومی بدن مفید است و اگر کمی نمک هندی نیز در آن بریزند اثرش در ازدیا ترشح ادرار بیشتر می شود(نمک هندی که دربازار به همین نام عرضه می شود،در هندوستان از خاکستر برگ تعدادی از گیاهان نظیر کهار ،تربو توتون،موز نخود و…می گید مقدار خوراک 6-5 گرم است.)خوردن شیر ه تخم گلرنگ که فلوس خیار شنبر در آن حل شده باشد برای کاهش تب بلغمی بسیار موثر است.این دارو منضج یعنی اعتدال دهنده اخلاط استو اخلاط منجمد را می گدازدو اخلاط رقیق را غلیظ می کند .
به همین دلیل این دارو را نباید بعد از شیر گاو یا گوشفند خورد زیرا آن را منجمد و منعقد می سازدو برای معده مضر است و از این نظر باید با انیسون و شیرینی خورده شود. مقدار خوراک تخم گلرنگ 40-20 گرمو اسراف در خوردن ان مضر است و باید کمتر از مقدار معینه برای خوراک خورده شود.جانشین ان از نظر خواص حبةالخضرا یا میوه درخت بطم است.تخم گلرنگ را در شیسر مخلوط می نمایند و می خورند.معمولا در هر 500 گرم شیر 40 گرم تخم گلرنگ مقشر داخل می کنند و نصف ان را می خورند تا عمل کند.روغن تخم گلرنگ از نظر خواص شبیه روغن گزنه است و کمی ضعیفتر از آن و همان طور شیر را منعقد می کند و به اصطلاح می برد.و آب را جدا می سازدو روغن نوع اهلی تابستانی ان مسهل خوبی است.
——————————————————————————————————————
