درمان درد ضربان دار دندان با 10 روش فوری و خانگی – درمان دندان درد

درمان دندان درد

تشخیص دندان درد بطور معمول بسیار آسان است. اگر دندان درد داشته باشید ممکن است درد شدیدی را در دندان‌های خود تجربه کنید، این درد ممکن است طولانی مدت و حاد و نیز ضربان‌دار باشد. در حین درمان فوری درد، بهترین کار معاینه توسط متخصص دندانپزشکی است. درمان دندان درد که برای تسکین درد ضروری بوده و از همه مهم‌تر از عود آن جلوگیری می‌کند، بستگی به علت آن دارد.

هر کسی که دندان درد را تجربه کرده باشد، تایید می‌کند که این درد تا چد حد می‌تواند آزاردهنده و طاقت‌فرسا باشد. دندان درد خفیف چندان باعث ناراحتی نمی‌شود و فقط منبع تحریکی مداوم است، اما همین درد ملایم اگر نادیده گرفته شود، دیر یا زود به دندان درد شدیدی تبدیل می‌شود که حتی اجازه غذا خوردن، خوابیدن، حرف زدن و انجام فعالیت‌های روزمره را از شما سلب می‌کند. درد دندان کوچک و بزرگ نمی‌شناسد و شدت آن در گستره‌ای از تیر کشیدنی ملایم تا دردی غیرقابل تحمل متغیر است. دندان درد ممکن است ناگهانی باشد یا به تدریج و به مرور زمان ایجاد شود.

بهترین کار این است که به محض بروز نخستین نشانه دندان درد به دندانپزشک مراجعه کنید تا مشکل به سرعت درمان شود. اما متأسفانه بسیاری از مردم این کار ساده را به دلایلی مانند ترس از دندانپزشک یا درمان‌های دندانپزشکی پشت گوش می‌اندازند. این اهمال باعث می‌شود که پوسیدگی کوچکی که به سادگی قابل ترمیم بود، پیشرفت کند و به دردی کشنده و ضربان‌دار دامن بزند که چاره آن عصب‌کشی یا کشیدن دندان است.

اگر دندان درد شدید دارید یا درد دندان پس از گذشت دو روز آرام نشده و یا با علائمی چون تب، درد فک یا گوش درد همراه باشد، در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید تا تشخیص به درستی صورت گیرد و درمان مناسب پیشنهاد شود. دندان درد علل متعددی دارد و تقریباً غیرممکن است که خود بیمار بتواند علت بروز درد را تشخیص دهد. بنابراین مراجعه به دندانپزشک برای تعیین علت اصلی درد و برخورداری از درمان مناسب ضروری است.

علاوه بر دشوار بودن خودتشخیصی، کوتاهی یا تاخیر در شروع درمان مناسب و روی آوردن به درمان‌های بی‌فایده یا متوقف کننده‌ی موقتی درد عارضه را تشدید می‌کند و در نهایت باید درمانی گسترده‌تر انجام شود که هزینه بالاتری را نیز دربردارد. متخصصین دندانپزشکی پس از تشخیص علت دندان درد از روش‌هایی همچون عصب‌کشی، پر کردن، استفاده از داروها و در صورت نیاز کشیدن دندان استفاده خواهند کرد. برای اطلاع از ساعات کار کلینیک و یا رزرو نوبت می‌توانید با ما تماس حاصل فرمایید.

دندان درد با چه نشانه‌هایی همراه است؟

علائم دندان درد معمولاً دردی است که در فک یا لثه حس می‌شود. نوع درد متغیر است و از درد سنگین و مداوم تا درد ناگهانی و تیر کشنده متغیر است. درد گاهی اوقات در واکنش به محرک‌هایی معین بروز می‌یابد و گاهی مداوم است. علائم متداول دندان درد به شرح زیر است:

• درد ناگهانی و تیر کشنده
• درد عمیق ضربان‌دار
• درد موضعی اطراف یک دندان معین
• درد منتشر شونده در فک‌ها یا گوش‌ها
• درد منتشر شونده در شانه‌ها، سر یا گردن
• افزایش حساسیت دندان به گرما یا سرما
• تشدید دندان درد هنگام جویدن
• حساس بودن دندان یا لثه به لمس
• تشدید شدن درد در اثر حرکت کردن یا ورزش کردن
• مختل شدن خواب به دلیل درد شدید دندان
• تسکین یافتن درد پس از مصرف مسکن یا استفاده از کمپرس گرم
• دندان درد همراه با تب، عرق، درد قفسه سینه، حالت تهوع یا تعریق
• خونریزی لثه
• قرمز شدن اطراف خط لثه
• متورم شدن لثه‌ها یا فک

البته درد فک یا لثه همواره علامت مشکل داشتن دندان نیست، اختلال‌های شایع گوش و حلق و بینی مانند سینوزیت یا عفونت‌های گلو و گوش نیز باعث احساس درد در اطراف دندان می‌شود. در این حالت درد از نوع منتشر شونده یا ارجاعی است. اگر تمایلی به مراجعه به دندانپزشک ندارید، دست‌کم با پزشک عمومی مشورت کنید تا علت دردتان به درستی مشخص شود.

در صورت مواجهه با علائم زیر به سرعت به دندانپزشک مراجعه کنید:

دندان درد شدیدی که پس از مصرف مسکن نیز برطرف نمی‌شود.

دندان دردی که بیش از یک یا دو روز استمرار داشته است.

اگر علائم دندان درد با تب، گوش درد یا درد هنگام باز کردن دهان همراه است.

عوامل به وجود آورنده درد شدید دندان چه هستند؟

پوسیدگی دندان شایع‌ترین علت دندان درد است. هر یک از مشکلات زیر می‌تواند علت شروع دندان درد باشد:

• پوسیدگی دندان
• نمایان شدن ریشه دندان
• ترک خوردن یا شکستن دندان
• آسیب یا ضربه دیدن دندان
• بیماری‌های لثه
• عفونت دندان یا لثه
• دندان قروچه
• آبسه دندان
• ناهنجاری‌های بایت
• درآمدن دندان

دیگر علل درد ارتباط چندانی با سلامتی دندان‌ها ندارد. ناراحتی‌های قلبی مانند آنژین نیز با درد دندان‌ها و فک همراه است. اختلال‌های مفصل گیجگاهی ـ فکی (TMJ/TMD)، مشکلات سینوس و عفونت‌های گوش نیز علائم ناراحت کننده‌ای را ایجاد می‌کند که شباهت بسیاری به دندان درد دارد. کشیدگی عضله‌های صورت نیز علائم مشابهی را در پی دارد. دندانپزشک در چنین شرایطی بیمار را به متخصص مربوطه معرفی می‌کند.

درمان قطعی و فوری دندان درد چیست؟

دندانپزشک دهان و دندان‌ها را برای تشخیص علت اصلی دندان درد به دقت معاینه می‌کند. عکس‌برداری دندان نیز به منظور اطلاع بیشتر از وضعیت دندان‌ها و تعیین مشکل ریشه‌ها و لثه‌ها انجام می‌شود. وجود دندان عقل نهفته می تواند یکی دیگر از علل دندان درد باشد که با معاینات مربوطه تشخیص داده می شود. نوع درمان دندان درد به علت بروز آن بستگی دارد. در ادامه درمان‌های احتمالی دندان درد را توضیح می‌دهیم.

پر کردن دندان

اگر پوسیدگی علت دندان درد باشد، برای درمان درد دندان دندانپزشک حفره ناشی از پوسیدگی را پر می‌کند.

عصب‌کشی

اگر علت دندان درد عفونت کردن عصب دندان باشد، درمان عصب‌کشی ضرورت می‌یابد. باکتری‌های راه یافته به فضای داخلی ریشه دندان باعث عفونت می‌شوند.

تجویز دارو برای درمان عفونت

در صورتی که بیمار تب داشته باشد یا فکش متورم شده باشد، دندانپزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.

کشیدن دندان

اگر هیچ راهی برای تسکین درد و حفظ کردن دندان وجود نداشته باشد، دندان کشیده می‌شود.

جرم‌گیری عمقی

گیر کردن یک تکه کوچک غذا، برای مثال پوسته ذرت بو داده، زیر لثه باعث عفونت می‌شود. در این حالت جرم‌گیری عمقی انجام می‌شود. گاهی اوقات پس از جرم‌گیری درمان‌های خاص لثه شروع می‌شود.

مصرف دارو

مصرف مسکن‌های غیرتجویزی غالباً بهترین درمان موقت دندان درد محسوب می‌شود. البته مصرف این داروها عوارض جانبی خاص خود را دارد. بنابراین اگر از قبل دچار عارضه هستید یا داروهای دیگری مصرف می‌کنید، بهتر است ابتدا با پزشک مشورت کنید.

درمان‌های خانگی و گیاهی دندان درد

درمان‌های خانگی و درمان‌های جایگزین را نمی‌توان جایگزین مطمئن و موثر برای درمان‌های متداول تسکین دندان درد دانست. درمان‌های طبیعی علائم را تا حدی تسکین می‌دهند و در صورت دسترسی نداشتن به دندانپزشک یا در مدت انتظار برای شروع درمان می‌توان از آنها بهره گرفت.

با استفاده از روش‌های ساده زیر می‌توانید دندان درد شدید را تسکین دهید:

مصرف مسکن‌های غیرتجویزی غالباً بهترین درمان موقت دندان درد محسوب می‌شود. البته مصرف این داروها عوارض جانبی خاص خود را دارد. بنابراین اگر از قبل دچار عارضه هستید یا داروهای دیگری مصرف می‌کنید، بهتر است ابتدا با پزشک مشورت کنید.

سیر یکی از پرطرفدارترین و پرکاربردترین درمان‌های خانگی ناراحتی‌های دندان است. سیر برای درمان پوسیدگی دندان و دیگر عفونت‌های دهان بسیار سودمند است.ویژگی‌های ضدباکتریایی پیاز نیز به اثبات رسیده است و براساس پژوهش‌های انجام شده مصرف پیاز در مقابله با عفونت‌های دندانی مفید است.میخک یکی از قدیمی‌ترین درمان‌های خانگی دندان درد است. میخک به دلیل خواص ضدمیکروبی و به عنوان یک مسکن طبیعی برای درمان دندان درد مصرف می‌شود.بهترین روش کاهش ورم و درد ناشی از دندان درد شستن دهان با محلول آب نمک گرم است.

پیشگیری از دندان درد

رعایت بهداشت دهان و دندان بهترین راه پیشگیری از دندان درد است. دندانپزشکان توصیه می‌کنند که دندان‌ها را دو بار در روز مسواک بزنید. مسواک زدن به روش صحیح و استفاده از خمیردندان فلوراید به خوبی از مشکلات دهان و دندان جلوگیری می‌کند. روش صحیح مسواک زدن بسیار مهم است، مسواک را با زاویه‌ای اندک به دست بگیرید و آن را روی هر دندان جلو و عقب بکشید.

کشیدن نخ دندان پس از هر وعده غذایی از جمع شدن جرم و پلاک جلوگیری می‌کند و لثه‌ها را قوی نگه می‌دارد. علاوه بر مسواک زدن و نخ کشیدن باید از دهانشویه نیز استفاده کنید تا پلاک بین دندان‌ها جمع نشود.برای پیشگیری از ناراحتی‌های دهان و دندان باید به طور منظم و حداقل سالی دو بار به دندانپزشک مراجعه کنید. در صورت روبرو شدن با هر گونه نشانه هشداردهنده یا علائمی مانند تورم یا خونریزی لثه‌ها، لق شدن دندان‌ها، بدبو شدن دهان یا حساسیت به گرما یا سرما در اولین فرصت با دندانپزشک تماس بگیرید.

جرم‌گیری و ویزیت‌های دوره‌ای برای حفظ سلامت دهان و دندان‌ها ضروری است. اگر مستعد ابتلا به مشکلاتی چون پوسیدگی یا سوراخ شدن دندان‌ها هستید، دندانپزشک فلورایدتراپی یا فیشورسیلانت را برای پیشگیری از پوسیدگی توصیه خواهد کرد.بانوانی که در دوران بارداری دچار دندان درد می‌شوند، از اکثر آنتی بیوتیک‌ها و داروها نمی‌توانند استفاده کنند. بنابراین درمان‌های خانگی و طبیعی برای تسکین موقتی دندان درد به ایشان پیشنهاد می‌شود. بعضی درمان‌های خاص باید تا زمان متولد شدن نوزاد به تاخیر انداخته شود.

به بانوان باردار توصیه می‌شود که زمان ویزیت‌های دندانپزشکی را به خاطر بسپارند و حتی‌الامکان در این ۹ ماه نیز به دندانپزشکی مراجعه کنند.درمان‌های خانگی دندان درد کودکان را تا حدی تسکین می‌دهد تا بتوان کودک را در زمان تعین شده به دندانپزشکی برد. به خاطر داشته باشید که هیچ‌گاه برای آموزش دادن و نهادینه کردن عادت‌های رعایت بهداشت دهان و دندان زود نیست و بهتر است این کار را از سنین پایین شروع کنید. چک‌آپ‌های سالانه دندانپزشکی کودک را جدی بگیرید تا همیشه شاهد لبخند زیبای فرزند دلبند خود باشید.

فلفل و نمک

• مخلوط نمک با فلفل می تواند به تا حد زیاد درد دندان را تکسین دهد زیرا دارای خواص ضد باکتری , ضد التهابی و ضد درد قوی است .
• مخلوط مقدار مساوری از پودر فلفل و نمک با چند قطره آب تا خمیری درست شود
• سپس این خمیر را بر روی دندان به مدت چند دقیقه قرار دهید
• این کار را روزانه به مدت چند روز انجام دهید

سیر

• استفاده از سیر می توان کمک بسیار زیادی به درمان دندادن درد کند زیرا دارای خواص دارویی آنتی بیوتک و دیگر است که می تواند سبب کاهش زیاد از درد شود .
• مخلوط یک حبه سیر خرد شده یا پودر سیر با مقداری نمک و سپس بر روی دندانی که درد می کند قرار دهید
• همچنین می توانید شما چند حبه سیر بجویید تا از درد رهایی پیدا کنید
• این درمان درد دندان را برای چند روز تکرار کنید

میخک

• میخک خاصیت ضد التهابی , ضد باکتری , آنتی اکسیدان و خواص بی حس کننده دارد که سبب از بین رفتن فوری درد و مبارزه با عفونت خواهد شد .
• مقداری میخک را با مقداری روغن زیتون یا روغن نباتی مخلوط کنید و روی دندان قرار دهید
• روش دیگر مقداری پنبه را به عصاره میخک ( روغن میخک ) آغشته کنید و سپس بر روی دندان خود قرار دهید
• همچنین می توانید چند قطره از عصاره میخک را با یک لیوان آب مخلوط کنید و به عنوان دهان شوی استفاده کنید

پیاز

• پیاز دارای خواص ضد عفونی کننده و ضد میکروبی است که به کنتر دندان درد و درمان آن با تکسین فوری درد و مبارزه با عفونت کمک کند .
• جویدن مقداری پیاز خام به مدت چند دقیقه برای تکسین دندان درد
• اگر شما توانایی جویدن آن را ندارید مقداری پیاز را به طور مستقیم بر روی دندان برای درمان دندان درد قرار دهید

اسپند

• مشکلات دندانی مانند دندان درد و خونریزی لثه می تواند در خانه با اسپند درمان شود .
• نصف قاشق چای خوری پودر اسپند به همراه دو قاشق چای خوری آب لیمو اضافه کنید و سپس آن را مقداری گرم کنید و پنبه را به این مخلوط آغشته کنید و بر روی منطقه آسیب دیده قرار دهید تا درد دندان شما به سرعت تکسین یابد
• روش دیگر مقداری اپسند را در کره گرم کنید و سپس درون حفره دندان برای تکسین درد دندان قرار دهید

آب نمک

• یک لیوان آب نمک گرم می تواند به سادگی به درمان دندان درد شما کمک کند .
• این روش به کاهش ورم و التهاب و همچنین مبارزه با عفونت کمک خواهد کرد .
• مخلوط کردن نصف قاشق غذاخوری در یک لیوان آب گرم و سپس آبکشی کامل دهان با آن

وانیل

• عصاره ( روغن وانیل ) وانیل یکی دیگر از روش های خانگی خوب برای درمان دندان درد است زیرا سبب بی حس شدن درد می شود.
• علاوه بر این وانیل خاصیت آرامش بخش دارد .
• مقداری پنبه را به عصاره وانیل آغشته کنید و سپس بر روی منطقه آسیب دیده قرار دهید
• این کار را چند بار در روز تکرار کنید تا درد شما کاملا از بین برود

یخ

• یخ می تواند به درمان دندان درد با بی حس کردن عصب کمک کند .
• قرار دادن مقداری یخ در یک پارچه نازک و سپس قرار دادن آن بر روی دندان آسیب دیده به مدت چند دقیقه به طوری که یخ با لثه کاملا تماس پیدا کند.

سرکه سیب

گذاشتن پماد میخک روی دندان

چند دقیقه خمیر دندان را روی دندانی که درد میکند قرار دهید.

سوالات کاربران عزیز دلگرم در رابطه با دندان درد و درد های ضربان دار دندان

پرسش : با سلام من دندونای آسیای تحتانی فک راستم شبا دچار یه درد مبهم ضرباندار میشه که دقیقا نمیدونی درست مال کدوم دندون البته دندون 7م با آب سرد تیر میکشه ولی فشارو آب گرم مشکلی نداره/از لحاظ ظاهریم کاملا سالمن دلیل این درد چیه و آیا با نیاز به عصب کشی داره؟پاسخ : با سلامدرد مبهم ضربان دار در شب نشانه دندانی است که دچار التهاب و پر خونی بافت عصبی دندان یا اصطلاحا پالپ دندان است احتمال اینکه این درد از دندان 7 باشد وجود دارد به نظر من عکس رادیوگرافی بسیار کمک کننده است رادیوگرافی کلی یاOPG هم بسیار مفید است. با یک وسیله فلزی مثل دسته اینه دندان پزشکی به ارامی به دندانهای ان ناحیه ضربه بزنید احتمال دارد یکی از دندانها حس متفاوتی داشته باشد. به هر حال حتی اگر متوجه مشکل در هر دندانی هم شدید لازم است جهت درمان به دندانپزشک مراجعه نمایید پس توصیه میکنم این کار را هر چه سریعتر انجام دهید

کاشت و داشت و برداشت خشخاش

نام علمی :

Papaver sumniferum

تیره ی : Papaveraceae

گیاهشناسی

خشخاش ، گیاهی است علفی و یکساله که تاکنون بیش از 200 گونه متعلق به گیاه خشخاش شناسایی شده اند . علاوه بر گونه های متعدد ، خشخاش دارای زیرگونه ، واریته و فرمهای متفاوتی نیز هست . برخی از محققان اسیا را منشأ این گیاه میدانند . در حالیکه عده ای دیگر معتقدند خشخاش گیاهی مدیترانه ای است . طبق فلور اروپا خشخاش دارای سه زیرگونه به نام های سومنی فروم سونگاریکم ( کشت میشوند ) و زیرگونه ی وحشی ستی گروم (کپسول کوچکی دارد ) میباشد . برای کاشت و تکثیر خشخاش به منظور استخراج مواد مؤثره ی مورد انتظار ، همواره باید از گونه ها و یا واریته هایی استفاده نمود که نه تنها نسبت به آفات و بیماریها مقاوم باشند ، بلکه از میوه های زیاد و مقادیر فراوان آلکالویید نیز برخوردار باشند. ارقام انتخاب شده باید ساقه های محکمی داشته باشند ، بطوریکه با وزش باد روی زمین نخوابند ، در غیر اینصورت نه تنها گیاهان مقدار بسیار کمی گل و در نتیجه میوه تولید می کنند ، بلکه مقدار مواد مؤثره ی آنها بسیار ناچیز خواهد بود .خشخاش دارای ریشه ای است مخروطی و کم و بیش چوبی که بطور مستقیم در زمین فرو میرود . طول ریشه ی اصلی این گیاه متفاوت است و به گونه ی گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد . طول ریشه بطور متوسط بین 18 تا 20 سانتیمتر و قطر آن 1 تا 2 سانتی متر است . ریشه ی خشخاش دارای انشعابهای کمی است و ریشه های جانبی ، شبکه ی بسیار وسیعی از ریشه های ظریف را تا عمق 50 تا 100 سانتی متری خاک ، بوجود می آورند . قسمت فوقانی ریشه قطور تر است و باعث استحکام ساقه میشود.

ساقه ، مستقیم ، استوانه ای شکل با سطحی صاف و به رنگ سبز روشن است . ارتفاع آن متفاوت است و به گونه ی گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش آن بستگی دارد و بین 50 تا 150 سانتی متر میباشد . قسمت فوقانی ساقه ، انشعابهای بیشتری دارد . پس از رویش بذرها ، برگهای طوقه ای شکل بوجود می آیند . این برگها طویل و بیضی شکل هستند و در سطح زمین قرار میگیرند . برگها بدون دمبرگند و بصورت متناوب روی ساقه قرار میگیرند . برگهای پایین ساقه بزرگترند که بتدریج به طرف بالا کوچکتر و تخم مرغی شکل میگردند . از زاویه ی بین برگها ساقه ها منشعب میشوند . گلها در انتهای ساقه های اصلی و فرعی پدیدار میشوند . این گلها دارای گلبرگهای سفیدی هستند که ناحیه ی فوقانی آنها به رنگ بنفش تیره یا روشن میباشد . البته گلها به رنگهای دیگری مانند قرمز و سیاه نیز دیده میشوند . طول آنها به 6 تا 12 سانتی متر میرسد .

پس از بارور شدن تخمدان خشخاش ، میوه به شکل گرز توخالی تشکیل می شود . داخل میوه قسمتهای حجره مانندی وجود دارد که شکل ، رنگ ، اندازه ی آنها در گونه های مختلف متفاوت است و از اختصاصهای گونه ای به شمار میروند . قطر میوه از 2 تا 3 الی 6 تا 8 سانتیمتر متغیر است . شکل و رنگ میوه ها نیز متفاوت است و معمولا به شکل های مختلف و رنگهای سبز روشن یا آبی ( تیره یا روشن ) مشاهده میگردد .

در میوه های رسیده ی خشخاش چند نوع آلکالویید وجود دارد که صنایع نوین دارویی اکثر کشورها آنها را پس از استخراج برای تهیه ی داروهای ضد دل درد ، تسکین دهنده ی سرفه و مسکن دردهای شدید بکار میبرند.

مواد مؤثره

میوه های سبز و کاملا رسیده حاوی مقادیر مختلف ترکیبات آلکالوییدی از نوع آلکالویید های حقیقی و متعلق به گروه فنیل آلانین (تیروزین) بوده و یا شامل الکالوییدهایی میباشند که محتوی فنانترن هستند . مقدار کلی آلکالویید در میوه های رسیده متفاوت است و به گونه ی گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش آن بستگی دارد و بطور کلی بین 0/4 تا 1/5 درصد است . تاکنون از میوه های کپسولی شکل خشخاش بیش از 25 نوع آلکالویید استخراج شده که مهمترین آنها عبارتند از : (( مرفین ( 9 تا 10 درصد ) ، نارکوتین (4 تا 5 درصد ) ، پاپاورین ( 0/8 تا 1 درصد ) ، از آلکالویید های دیگر خشخاش که کم و بیش در صنایع دارویی استفاده میشوند ، میتوان از تبائین ( 0/4 تا 0/5 درصد ) ، کدئین ( 0/3 تا 0/4 درصد ) ، نارسئین ، کریپتوپین ، پزودومرفین ، لائودانین نام برد . آلکالوییدهای دیگری نظیر پروتوپین ، لائوتوپین ، لائودانوزین ، به مقادیر بسیار کم از میوه های خشخاش استخراج گردیده اند .

بذر خشخاش

بذرها در اوایل تشکیل در دیواره های حجره مانند میوه جای دارند که با رسیدن و کامل شدن ، بتدریج از دیواره ها جدا میشوند و در گرز فرو میریزند . بذرها در گونه های مختلف به رنگ و اندازه ی متفاوت و معمولا کروی یا لوبیایی شکل میباشند . رنگ آنها همچنین از سفید تا سیاه متغیر بوده و از اختصاصهای گونه ای به شمار میرود . بذر خشخاش معمولا فاقد آلکالویید بوده و حاوی 40 تا 55 درصد روغن است که این روغن بسیار خوشمزه میباشد و عمدتا برای پخت مواد غذایی و مخصوص انواع شیرینی مورد استفاده قرار میگیرد . بذرها همچنین حاوی 20 تا 25 درصد پروتئین میباشند . وزن هزار دانه ، 0/3 تا 0/6 گرم است .

مراحل رشد خشخاش

طول دوره ی رشد گیاهانی که در فصل بهار کشت میشوند ، بین 120 تا 160 روز است . دوره ی رشد خشخاش ( از کاشت بذرها تا رسیدن و کامل شدن میوه ها ) به 6 مرحله تقسیم میشود .عبارتند از :

مرحله ی اول ، مرحله ی جنین یا خواب بذر : بذرهای خشخاش به مدت 4 تا 5 سال از قوه ی رویشی مناسبی برخوردارند ، ازین رو میتوان بذرهای مورد نظر را با حفظ قوه ی رویشی تا مدت مذکور در مکانهای مناسب نگهداری نمود .

مرحله ی دوم ، مرحله ی سبز شدن بذر : این مرحله از سبز شدن بذر تا تشکیل برگهای طوقه ای به طول می انجامد . درجه ی حرارت مناسب برای رویش بذر ، 7 تا 8 درجه ی سانتی گراد است و معمولا 15 تا 20 روز پس از کشت بتدریج سبز میشوند .

مرحله ی سوم ، مرحله ی تشکیل برگهای طوقه ای : گیاه نیز درین مرحله به ساقه میرود . این مرحله طولانی ترین مرحله است و به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و معمولا بین 50 تا 60 روز به طول می انجامد . چنانچه گیاهان در فصل بهار با تاخیر کاشته شوند ، ( اواسط یا اواخر بهار ) این مدت کوتاهتر میشود . میانگین درجه حرارت مطلوب درین مرحله ، 12 تا 14 درجه ی سانتی گراد است . درین مرحله ، آبیاری ( یا بارندگی ) به مقدار متوسط برای گیاهان مطلوب خواهد بود . اگر درین مرحله هوا گرم باشد برگها کوچکتر خواهند شد و دوره ی رویشی گیاهان نیز کاهش خواهد یافت . گیاهان درین مرحله سرما را براحتی تحمل میکنند ، حتی دمای 4- تا 5- درجه ی سانتی گراد.

مرحله ی چهارم ، مرحله ی طویل شدن ساقه : دراین مرحله ، نه تنها رشد ساقه کامل می شود و ساقه طول نهایی خود را کسب می کند ، بلکه رویش انشعابهای ساقه ای نیز آغاز میشود و این مرحله تا تشکیل غنچه و باز شدن گلها ادامه می یابد . این مرحله حدود 25 تا 30 روز به طول می انجامد و میانگین درجه حرارت مطلوب درین مرحله ، 16 تا 18 درجه سانتی گراد گزارش شده است . گیاهان در مرحله ی چهارم به آب و مواد غذایی مناسب و همچنین بیش از مراحل دیگر ، به ازت نیاز دارند . درین مرحله ، هوای گرم و خشک و بارندگیهای شدید برای رویش گیاهان مطلوب نیست ، زیرا بارندگی باعث ریزش گلها میشود .

مرحله ی پنجم ، مرحله ی گلدهی : درین مرحله نمو گلها کامل میشود و پس از 4 تا 6 روز گلها کاملا باز میشوند و رسیدن میوه ها و کامل شدن بذرها آغاز می گردد . مدت زمان مورد نیاز گیاه درین مرحله متفاوت است به گونه ی گیاه و شرایط آب و هوایی ومحل رویش بستگی دارد که معمولا بین 20 تا 30 روز است . ابتدا ریزش گلبرگها آغاز میشود ،  سپس طی 10 تا 14 روز میوه ی گرز مانند و بذرهای داخل آن بتدریج می رسند درین مرحله ، میوه ها حاوی شیرابه ای میباشند که با تیغ زدن به آنها ، این شیرابه به خارج تراوش می کند . رطوبت کافی و درجه ی حرارت نسبتا بالا ( 18 تا 20 درجه سانتی گراد ) سبب تسریع در رشد و نمو گرزها می شود .

مرحله ی ششم ، رسیدن بذرها و میوه : درین مرحله ، میوه ها و بذر ها ، رنگهای ثابت و واقعی خود را می یابند . بذر ها پس از رسیدن از دیواره های میوه جدا میشوند و به درون کپسول ریزش میکنند . زمان مورد نیاز درین مرحله متفاوت است و به گونه ی گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش آن بستگی دارد و معمولا بین 15 تا 25 روز است . خاک درین مرحله باید از رطوبت مناسبی برخوردار باشد . با رسیدن و کامل شدن میوه و بذرهای محتوی آن ، برگها بتدریج خشک و ساقه ها با کمترین فشار شکسته می شوند . از علائم دیگر رسیدن میوه ها این است که با تکان دادن آن ، صدای برخورد بذرها به دیواره ی داخلی میوه شنیده میشود.

نیازهای اکولوژیکی

این گیاه را تقریبا در هر اقلیمی میتوان کشت نمود . رویش بذر خشخاش در درجه حرارت های پایین نیز امکانپذیر است ، بطوریکه بذر ها در درجه حرارت بین 3 تا 4 درجه ی سانتی گراد جوانه میزنند . ولی چنانچه خاک از درجه حرارت های بالاتری ( 7 تا 8 درجه ی سانتی گراد ) برخوردار باشد ، رویش آنها سریع تر انجام می پذیرد . به هر حال ، بذر ها 15 تا 20 روز بعد از کشت سبز میشوند . درجه حرارتهای بالا ( 20 تا 25 درجه سانتی گراد ) برای جوانه زنی مناسب نیست و موجب اختلال در سبز شدن بذر میشود . گیاهان کوچک پس از رویش ، بدون هیچ گونه آسیبی قادر به تحمل درجه حرارت بین 4 تا 5 درجه سانتی گراد میباشند . این گیاهان در محل چهار تا شش برگی ، دمای بین 15- تا 20- درجه ی سانتی گراد را به خوبی تحمل میکنند . بطورکلی ، درجه حرارتهای پایین و هوای خنک ، برای رشد و نمو خشخاش مناسب میباشد . هوای بسیار گرم برای رویش خشخاش مناسب نیست ، زیرا افزایش درجه حرارت باعث تسریع در رشد و نمو خشخاش میشود و گیاه زودتر از زمان معین به ساقه میرود در نتیجه عملکرد به شدت کاهش می یابد . خشخاش در طول رویش احتیاج نسبتا زیادی به تابش نور خورشید دارد . درین زمینه ، تحقیقات نشان میدهد که نور نقش عمده ای در افزایش عملکرد کپسول و مقدار آلکالوییدهای آن دارد .

سنتز آلکالویید های خشخاش ، تحت تاثیر نور و درجه حرارت قرار میگیرد . درجه حرارتهای بالا نیز باعث افزایش آلکالوییدهای خشخاش میشود . آبیاری خشخاش باید با دقت انجام گیرد . زیرا ، آبیاری زیاد و همچنین آبیاری در زمانهای نامناسب ، باعث ابتلای خشخاش به بیماریهای مختلف میشود . گیاهان از بدو رویش تا ساقه دهی به مقادیر متوسطی آب و همچنین درجه حرارت متوسط (12 تا 14 درجه سانتی گراد) نیاز دارند . در این مرحله ، هوای بسیار سرد و بارندگی ( آبیاری ) فراوان و همچنین هوای بسیار گرم و خشک برای گیاهان مناسب نیست و سبب کاهش عملکرد آنها میشود . گیاهان در هنگام گلدهی ( مرحله ی پنجم ) ، به مقادیر کمی آب نیاز دارند . درین مرحله ، آبیاری از نوع بارانی مناسب نیست ، زیرا باعث ریزش گلها و عدم گرده افشانی و در نهایت کاهش عملکرد میشود . در جریان نمو میوه و همچنین رسیدن بذرها ، آب کافی باید در اختیار گیاهان قرار بگیرید . کم آبی ، باعث کوچک شدن میوه و همچنین کاهش عملکرد بذر میشود . هوای گرم و خشک در مرحله ی پنجم ، باعث افزایش تشکیل مرفین میشود و آبیاری زیاد درین مرحله نه تنها سبب کاهش مواد مؤثره ( آلکالوییدهای مختلف ) می گردد ، بلکه گیاهان را به انواع بیماریهای قارچی از جمله سفیدک نیز مبتلا میکند .

خاکهای مناسب برای کشت خشخاش

خاکهای مناسب برای کشت خشخاش ، خاکهایی با بافت متوسط ( شنی _ رسی ) یا خاکهای شنی با مقادیر مناسب مواد و ترکیبات هوموسی میباشند . خاکهای شنی زهکشی شده و غنی از مواد و عناصر غذایی نیز برای کاشت این گیاه مناسبند . خاکهای سنگین رسی ، ماسه های بسیار نرم ( بادی ) و فقیر از عناصر و مواد غذایی و خاکهای اسیدی ، برای کشت خشخاش مناسب نیستند . خاکهایی که سریع خشک میشوند و سله تولید میکنند و خاکهایی که آب بر روی آنها میماند و بصورت غرقاب در می آیند ، برای کاشت این گیاه مناسب نیستند . گیاه خشخاش در طول رویش به مقادیر مناسبی مواد و عناصر غذایی نیاز دارد . طوفان و بادهای شدید برای خشخاش مضرند زیرا ، باعث جابجایی خاک و نیز حرکت بذرها و انتقال آنها به نقاط دیگر میشوند .

« پی اچ » خاک برای خشخاش ، بین 4/9 تا 8/2 مناسب است .

تناوب کاشت

خشخاشها گیاهانی هستند که برای رشد و نمو به زمینهایی که غنی از مواد و عناصر غذایی هستند ، نیاز دارند . زمینهایی که در آنها خشخاش کشت میشود ، باید فاقد علف هرز باشند . خشخاش را تقریبا با هر گیاهی میتوان به تناوب کشت کرد . ولی گیاهانی برای تناوب کشت مناسب ترند که نه تنها باعث افزایش مواد غذایی خاک میشوند ، بلکه مانع گسترش علفهای هرز نیز می گردند . گیاهان یکساله ی متعلق به خانواده ی پروانه آسا که دوره ی رویشی کوتاهی دارند ( زود برداشت میشوند ) و باعث گسترش علفهای هرز نیز نمیشوند ، گیاهان مناسبی برای تناوب کشت با خشخاش هستند . پس از برداشت خشخاش ، بهتر است گیاهان وجینی و گیاهانی مانند چغندر ، سیب زمینی و غلات کشت شوند . کاشت خشخاش پس از گیاهانی که مقدار زیادی ریشه در خاک باقی بگذارند مناسب نیست و در کیفیت و کمیت محصول ، تاثیر منفی میگذارد . چنانچه خشخاش در خاکهای غنی از مواد و عناصر غذایی کاشته شده باشد ، محصول را خیلی زود ( اواخر تیر _ اوایل مرداد ) میتوان برداشت کرد . پس از برداشت خشخاش ، زمین نه تنها از مواد غذایی غنی است ، بلکه از ساختمان مناسبی نیز برخوردار خواهد بود و کشت پاییزه ی گیاهان مورد نظر را میتوان با موفقیت انجام داد . زمینهایی را که از کیفیت مطلوبی برخوردار یستند ، می توان 3 تا 5 سال بصورت آیش نگه داشت ، و خشخاش را پس از آماده شدن زمین در آن کشت کرد .

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

همانطور که ذکر شد خشخاش دوره ی رویشی نسبتا کوتاهی دارد ، ازین رو ، در طول رویش برای افزایش عملکرد و بهبود در کمیت و کیفیت مواد مؤثره ، باید از مواد و عناصر غذایی مناسبی که به آسانی و در مدت زمان کوتاهی که قابل جذب این گیاه باشند ، استفاده نمود . از مهم ترین عناصر مورد نیاز خشخاش که به راحتی بوسیله ی آن جذب میشوند و نیز نقش قابل ملاحظه ای در عملکرد دارند ، میتوان از ازت و فسفر نام برد . تحقیقات نشان میدهد که کودهای پتاسیم تاثیر کمی در عملکرد کپسول دارند . برای تولید 3/5 تن در هکتار پیکر رویشی و 1/2 تن در هکتار کپسول ، گیاهان 102/5 کیلوگرم ازت ، 192 کیلوگرم اکسید فسفر و 114/4 کیلوگرم اکسید پتاس از خاک جذب می کنند و برای تولید هر 100 کیلوگرم بذر خشخاش به 3/2 کیلوگرم ازت ، 1/6 کیلوگرم اکسید فسفر ، 0/72 کیلوگرم اکسید پتاس و 1/8 کیلوگرم کلسیم نیاز دارند .استفاده از کودهای حیوانی نتیجه ی مطلوبی در عملکرد خشخاش دارد . از آنجا که گیاه خشخاش دوره ی رویشی کوتاهی دارد ، در هنگام افزودن کودهای حیوانی باید دقت نمود که برای تجزیه و تبدیل مواد آلی غیر قابل استفاده به مواد معدنی قابل استفاده ی گیاه ، زمان کافی وجود داشته باشد . به همین دلیل ، کودهای کاملا پوسیده که در اوایل پاییز به زمین داده میشود ، تاثیر مثبتی در اقزایش عملکرد خواهد داشت .

آماده سازی خاک

چون خشخاشها بذرهای کوچکی دارند ، آماده کردن زمین زراعی و تهیه ی بستر مناسب برای بذر ، اهمیت بسیاری دارد . چنانچه خشخاش با غلات به تناوب کشت شده باشد ، پس از برداشت آنها بلافاصله باید زمین را برای کشت خشخاش آماده نمود . افزودن کودهای شیمیایی و انجام شخم عمیق در فصل پاییز در زمینهایی که خشخاش اوایل بهار در آن کشت میشود ، ضروری است  . همچنین ، قبل از کاشت باید باقی مانده ی علفهای هرز را وجین کرد .

در فصل بهار نباید از وسایلی استفاده کرد که سبب تبخیر و کاهش رطوبت خاک میگردد ( نظیر شخم عمیق یا نیمه عمیق و … ) درین فصل تنها زمین را باید هموار نمود . چون خاک سطحی که در مجاورت بذر قرار میگیرد باید دارای ذراتی کوچک و متراکم باشد ، قبل از کاشت با استفاده از غلطکی مناسب ، بستر سطحی خاک را متراکم میکنند تا اگر احیانا ذرات خاک فضای زیاد و نامناسبی داشته باشند ، فاصله ی مناسبی بین آنها ایجاد گردد ( اعمال فوق باید تا حدالامکان اوایل بهار انجام گیرد ) .

تاریخ و فواصل کاشت

کاشت و تکثیر خشخاش بوسیله ی بذر انجام میگیرد . حداقل حرارت لازم برای جوانه زدن آن ، 3 تا 4 درجه ی سانتی گراد است . این حرارت در خاک ، به شرایط آب و هوایی ، بافت و وضعیت خاک بستگی دارد . خشخاش در مناطق خیلی سرد ، در بهار و در مناطق معتدل ، در فصل پاییز کشت میشود . بطور کلی ، کشت بهاره ی خشخاش را می توان از اواسط زمستان ( بهمن ) تا اوایل بهار ( فروردین ) انجام داد . معمولا وقتی امکان کار روی زمین وجود داشته باشد ( خاک از حالت انجماد زمستانی خارج شده باشد ) ، می توان کشت بهاره را آغاز نمود . از آنجا که گیاهان به سرما حساس نیستند ، توصیه میشود کشت بهاره ی خشخاش تا حد ممکن خیلی زود شروع شود . چنانچه هوای مناطقی که خشخاش در آنها کشت شده بسیار سرد باشد ، بذر ها رشد نمیکنند ، ولی از نظر فیزیولوژیکی کاملا سالم بوده و از قوه ی رویشی مناسبی برخوردار خواهند بود . با مساعد شدن هوا ، جوانه زنی و رویش آنها آغاز میشود . زمان مناسب برای کشت پاییزه ، اوایل پاییز ( اوایل مهر تا اوایل آبان ) میباشد . درین صورت ، گیاهان تا مرحله ی 4 تا 6 برگی به رشد خود ادامه میدهند . پس از پشت سر گذاشتن سرمای زمستان ، از اوایل بهار رویش آنها شروع میشود . تحقیقات نشان میدهد ماده ی مؤثره ( آلکالویید ) گیاهانی که فصل پاییز کشت شده اند ، کمیت و کیفیت مناسب تری خواهد داشت . کاشت متراکم گیاهان در فصل پاییز مناسب است ، زیرا  سبب افزایش مقاومت آنها به سرما خواهد شد ، و سرما زیان کمتری به محصول وارد خواهد آورد . بذرها در ردیف هایی به فاصله ی 35 تا 40 سانتی متری کشت میشود . فصل بهار ( اواخر فروردین _ اوایل اردیبهشت ) گیاهان را باید _ در صورت نیاز _ در طول ردیف ها تنک نمود .

تعداد مناسب گیاه در هر متر مربع متفاوت است و به شرایط آب و هوایی و بافت خاک بستگی دارد . بطور متوسط ، 30 تا 40 بوته در هر متر مربع و تراکم 300 تا 400 هزار بوته در هر هکتار ، مناسب است .

روش کاشت

برای کشت خشخاش از روشهای متعددی استفاده میشود که مهم ترین آنها عبارتند از :

1.کاشت متراکم : درین روش ، بذر ها را در ردیف های مورد نظر بطور متراکم میکارند . پس از رویش و چند برگی شدن ، گیاهان را در طول ردیف به تعداد مورد نظر تنک میکنند . از آنجا که این روش کار زیادی را می طلبد ، کمتر مورد استفاده قرار میگیرد ( مگر در سطوح کوچک کشت ) . بذر مورد نیاز برای هر هکتار ، 3 تا 3/5 کیلوگرم با کیفیت مطلوب میباشد .

2.استفاده از اشعه : استفاده از اشعه در اکثر کشورها رایج است . یذرهایی که تحت تاثیر اشعه قرار گرفته اند ، با بذرهای سالم و پرتو نگاری نشده ( به نسبت یک پنچم بذر سالم و چهارپنجم بذر پرتو نگاری شده ) ، مخلوط و سپس در طول ردیف ها کاشته میشوند . درین حالت تمام بذر ها جوانه میزنند ( بذرها وقتی بصورت متراکم کاشته شوند ، سبب تسریع در جوانه زنی یکدیگر میشوند ) . بذر هایی که تحت تاثیر اشعه قرار گرفته اند ، پس از رویش ش میشوند و رشد و نمو بذرهای پرتو نگاری نشده همچنان ادامه می یابد . درین حالت ، بدون اینکه احتیاجی به تنک کردن باشد ، گیاهان از تراکم مناسب و مطلوبی برخوردار خواهند شد . این روش ، در مقایسه با روش قبلی ( کاشت متراکم ) ، حدود 50 تا 80 درصد کار کمتری را میطلبد . مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار ، 3 تا 3/5 کیلوگرم است ( اعم از پرتو نگاری شده یا سالم ) .

3. بذرهای مخلوط : مخلوط کردن بذرهای خشخاش با بذرهای بو داده شده خشخاش و یا ترکیب با سایر مواد دیگر نظیر شن ریزه و غیره روش دیگری است که برای کاشت خشخاش استفاده میشود . اگرچه این روش را در بعضی از کشورها بکار میبرند ، ولی روش منسبی نیست و کمتر مورد استفاده قرار میگیرد . زیرا ، همانطور که گفته شد ، بذرها هنگام جوانه زنی به یکدیگر کمک میکنند و باعث رویش یکدیگر میشوند . درحالیکه ، در روش مخلوط این امتیاز وجود ندارد ، فقط درصدی از آنها رویش مینمایند . بذر مورد نیاز برای هر هکتار 1/5 تا 2 کیلوگرم است .

4.روش دراژه : چون خشخاش بذرهای بسیار کوچکی دارد و نمیتوان آنها را بصورت تک تک و در فواصل معین کشت نمود ، آنها را بصورت دراژه درآورده ( چند بذر که با ماده ی مناسبی بهم چسبیده باشند ) ، سپس آنها را بصورت تک تک و در فواصل معین کشت مینمایند . درین روش ، مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین ، 8 تا 10 کیلوگرم است . عمق بذر خشخاش در موقع کاشت متفاوت است و به نوع خاک و شرایط آب و هوایی محل رویش بستگی دارد ( بین 1 تا 1/5 سانتی متر ) . کاشت بذر در اعماق بیشتر مناسب نیست ، زیرا قادر به سبز شدن و بیرون آمدن از خاک نخواهد بود ، یا در صورت رویش از رشد و نمو یکسانی برخوردار نخواهند شد .  

مراقبت و نگهداری

مراقبت از خشخاش ، قبل از کاشت گیاه آغاز میشود . پس از برداشت گیاهانی که با خشخاش به تناوب کشت شده اند ، زمین را باید آماده نمود . برای کاشت باید از بذرهایی استفاده کرد که کاملا سالم بوده و عاری از هرگونه قارچ یا عامل بیماری زای دیگر باشند . ازین رو ، قبل از کاشت ، باید بذرها را با موادی نظیر تی . ام . تی . دی یا فالیزان و یا ویتاواکس ( به مقدار 2 تا 3 گرم بر کیلوگرم ) تیمار نمود . همچنین ، زمین مورد نظر را قبل از کاشت بذرها باید برضد آفات مضر ( نظیر لار و حشرات ، بعضی از کرمها و آبدوزک ) ضدعفونی کرد . از مواد مناسبی که برای ضدعفونی خاکها بکار میروند ، میتوان از بازودین ، فورادان 10 گ و سوین به مقدار 15 تا 20 کیلوگرم در هکتار بصورت طعمه یا محلول پاشی استفاده نمود ( پس از استفاده ازین مواد ، خاک را باید برگردان کرد ) . پس از تنک کردن گیاهان در طول ردیف ها نیز میتوان از فورادان 10 گ برای ضدعفونی کردن خاک استفاده کرد . مبارزه با علفهای هرز در طول رویش گیاهان ضروری است و در کمیت و کیفیت محصول نقش مؤثری دارد . از علف کشهای مناسب ، میتوان از دیکوران به مقدار 1/5 تا 1/7 کیلوگرم در هکتار ، نام برد . زمان مناسب برای استفاده از این علف کش ، قبل از کاشت یا پس از کاشت و قبل از رویش بذر میپاشند . چنانچه ازین علف کش با تاخیر ( هنگام رویش گیاه ) استفاده شود ، باعث خشک شدن گیاهان میشود . چنانچه قبل از کاشت بذرها ازین علف کش استفاده شود ، تاثیر آن تا 4 تا 6 هفته باقی میماند و زمین فاقد هرگونه علف هرز خواهد بود .

برای مبارزه با علفهای هرز ، میتوان از علف کشهای انتخابی مناسب نیز استفاده کرد . دیکوران از علف کشهای انتخابی است که به مقدار 2 کیلوگرم در هکتار مورد استفاده قرار میگیرد . زمان مناسب برای استفاده از آن ، هنگامی است گه گیاهان در مرحله ی 8 تا 10 برگی باشند . ازین علف کش میتوان 2 بار تا برداشت محصول استفاده کرد . درین صورت ، زمین عاری از هرگونه علف هرز میشود . اگر از روش اشعه برای کاشت استفاده شده باشد ، بکار بردن علف کش دیکوران مناسب نیست و بجای آن باید قبل از کاشت یا پس از کاشت و قبل از رویش بذر ، از علف کش مزوتوکس به مقدار 7 تا 10 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد . از علف کشهای انتخابی دیگری که میتوان در مرحله ی 2 تا 4 برگی گیاهان استفاده نمود ، می توان از رگلون 8 درصد نام برد . چنانچه پس از استفاده از علف کش ها بعضی علفهای هرز در زمین باقی بمانند ، باید برای از میان برداشتن آنها از روشهای مکانیکی استفاده کرد . برگردان کردن خاک نه تنها باعث ازبین رفتن باقیمانده ی علف های هرز میشود ، بلکه سبب تسریع در تهویه ی خاک شده و رشد و نمو گیاهان را سرعت میبخشد . تا قبل از به ساقه رفتن گیاهان ، چندبار میتوان عمل برگردان کردن خاک را انجام داد . اگر کشت خشخاش با استفاده از روش اشعه انجام شده باشد ، گیاهان به تنک کردن نیاز ندارند و در فواصل مناسبی از یکدیگر در طول ردیف ها رشد میکنند . ولی چنانچه از روش کشت متراکم استفاده شده باشد ، باید آنها را در طول ردیف ها تنک کرد

در اینصورت ، فاصله ی دو بوته از یکدیگر ، 2 تا 6 سانتی متر باشد . گیاهان را باید در مرحله ی 4 تا 6 برگی تنک کرد . چنانچه عمل تنک کردن با تاخیر انجام شود ، نه تنها این عمل با مشکل مواجه خواهد شد ، بلکه میزان محصول نیز به نحو چشمگیری کاهش می یابد . معمولا عمل تنک کردن را با دست یا ماشین های مخصوص انجام میدهند ، و چون این عمل بسیار وقت گیر است ، اخیرا از مواد شیمیایی ( علف کش ها ) برای تنک کردن گیاهان خشخاش استفاده میشود . این روش با استفاده از ماشین های مخصوص علف کشها صورت میگیرد . یک درصد گراماکسون را در تانکرهای مخصوص میریزند و در جهت عمود بر ردیف ها به طول 14 تا 15 سانتی متر ، بر روی گیاهان محلول پاشی میکنند . درین بین ، فاصله ای به طول 5 تا 6 سانتی متر تحت تاثیر علف کش قرار نمیگیرد . گیاهانی که در طول این ردیف ها به این علف کش آلوده شده اند ( به طول 14 تا 15 سانتی متر ) خشک میشوند . در حالیکه گیاهان قسمتهای دیگر (  به طول 5 تا 6 سانتی متر که تحت تاثیر این ماده قرار نگرفته اند ) سالم مانده و به رشد خود ادامه میدهند . بدین ترتیب ، گیاهان در طول ردیف تنک میشوند به هر حال ، پس از تنک کردن  ( اعم از مکانیکی و شیمیایی ) ، تعداد مطلوب گیاه در هر هکتار 300 تا 400 هزار بوته است . چنانچه گیاهان تراکم کمتری داشته باشند ، رشد و نمو آنها بهتر و عملکرد گرز ها نیز بیشتر خواهد بود . البته ، در مقیاس وسیع کشت مقدار عملکرد کاهش خواهد یافت . گیاهان در طول رویش ممکن است مورد حمله ی تعدادی از آفات و عوامل بیماریزا قرار گیرند و آسیب زیادی به محصول وارد شود . مهم ترین بیماریهای قارچی ، میتوان از سفیدک ( جنس پرونوسپورا ) نام برد .

برای دفع این قارچ ، میتوان از محلول مناسب ضد قارچ نظیر سوپر کوپروزان 5 درصد یا محلول زینب به مقدار 1/5 تا 2 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود . از بیماریهای دیگر خشخاش ، میتوان بیماریهای مخصوص گرز ( سیاهک گرز خشخاش ) را ذکر نمود . وقتی گیاهان به این بیماری مبتلا شوند ، گرزهای کوچک و تغییر رنگ یافته بوجود می آیند . کاشت بذرها در زمان مناسب بطور فاحشی سبب کاهش احتمال بیماری میگردد . چنانچه خشخاش زودتر کشت شود ، گیاهان به این بیماری مبتلا نخواهند شد . برای مبارزه با آفات مربوط به گرز ، میتوان از محلول وفاتوکس یا دیتریفون به مقدار 20 تا 25 کیلوگرم در هکتار و قبل از گلدهی استفاده کرد . در مرحله ی گلدهی همراه با این سموم ، میتوان از محلول های مصون کننده ی زنبورهای عسل نیز استفاده کرد . شته ها از آفات دیگر این گیاه ( متعلق به زیر خانواده ی آیدینه جنس آفیس ) میباشند . این شته ها با تغذیه از شیره ی گیاه ، علاوه بر تضعیف گیاه ، باعث بد شکلی در اندام ها و ترشح مقدار زیادی عسلک و همچنین سبب انتقال بیماریهای قارچی و ویروسی میشوند . از محلول های وفاتوکس یا پریمور قبل یا بعد از مرحله ی گلدهی ، میتوان بر ضد شته ها استفتده کرد .

برداشت محصول

میوه ها در اواخر تیر تا اوایل مرداد میرسند و آماده ی برداشت میشوند . پس از رسیدن میوه ها ، وقتی آنها را تکان میدهیم صدای برخورد بذرها به دیواره های میوه به گوش میرسد . محصول هنگامی برداشت میشود که هوا خشک و رطوبت حاصل از شبنم صبحگاهی روی گیاهان خشک شده باشد . اگر کشت در مقیاس کوچک انجام گرفته باشد ، میتوان با دست آنها را برداشت کرد . درین حالت ، میوه همراه با ساقه به طول 8 تا 10 سانتی متر از گیاه جدا میشود . سپس با شکستن میوه ، بذرها را از داخل آن خارج میکنند . چنانچه گیاهان در مقیاس وسیع کشت شده باشند ، برداشت محصول با دست امکان پذیر نیست و این کار حتما باید با استفاده از وسایل مکانیکی انجام گیرد . برداشت محصول میتواند در یک مرحله یا در دو مرحله صورت پذیرد :

برداشت محصول در یک مرحله : کپسول را باماشینهای جمع آوری غلات از ناحیه ی 10 تا 20 سانتی متری ساقه زیر میوه برداشت میکنند . این روش مناسب نیست ، زیرا نه تنها باعث شکسته شدن کپسول و له شدن بذرها میشود ، بلکه معمولا گرزها همراه با مقدار بیشتری از ساقه جدا میشوند که تاثیر نا مطلوبی در کیفیت مواد مؤثره ( آلکالویید ها ) میگذارد . چون له و شکسته شدن بذر ها تاثیر نامطلوبی بر روغن آنها دارد و سبب بد مزه (تند ) شدن آنها میشود و از طرفی برداشت محصول در یک مرحله سبب مخلوط شدن پوست میوه ها با بذر میگردد ، برداشت محصول در یک مرحله مناسب نیست.

برداشت محصول در دو مرحله : در مرحله ی اول ، میوه را از فاصله ی ده سانتی متری زیر آن برداشت میکنند ، در مرحله ی دوم آنها را شکسته و بذرها را خارج میکنند ( همواره از دستگاههای مخصوص استفاده میشود ) مزایای این روش عبارت است از : عدم شکسته شدن بذرها و در نتیجه عدم تاثیر نامطلوب در روغن ، و جدا شدن گرز همراه با 10 سانتی متر از ساقه ی زیر آن که هنگام استخراج ماده ی مؤثره ، تاثیر نامطلوبی روی آلکالویید نخواهند داشت . پس از برداشت باید مراقب بود که کپسول ها تحت تاثیر رطوبت محیط قرار نگیرند . به هر حال ، پس از برداشت کپسولها و جدا کردن بذرها ، سایر قسمتهای نامناسب و احیانا ععلفهای هرز آن را جدا میکنند . پس از برداشت ، کپسولها را خشک میکنند . برای این کار میتوان از خشک کن های الکتریکی فضای آزاد یا از اتاقهای مخصوص خشک کن استفاده نمود . درین صورت ، آنها را با ضخامت کمی روی هم پهن و خشک میکنند . رطوبت مجاز در بذرها 9 درصد و در کپسول 10 تا 12 درصد است . پس از خشک شدن ، آنها را بسته بندی و در مناطق کاملا خشک و خنک نگهداری میکنند . مقدار محصول متفاوت است و به اوضاع اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد . مقدار بذر تولید شده ، 9 درصد تا 2/2 تن در هکتار و عملکرد گرز ( وزن خشک ) ، 0/6 تا 2 تن در هکتار است .

جمع آوری بذر

اگرچه خشخاش گیاهی است خودگشن ( انتقال دانه ی گرده بر مادگی بدون عامل خارجی صورت میگیرد ) ، ولی حشرات نقش مهمی در انتقال دانه ی گرده دارند . چنانچه خشخاشهایی از گونه ها یا واریته های نامطلوب در بین گیاهان مورد نظر رویش کرده باشند ، باید بسرعت از محیط مزرعه خارج شوند . بذرهایی برای جمع آوری مناسبند که حشرات در گرده افشانی آنها نقشی نداشته باشند . ازین رو ، باید هنگام جمع آوری بذر به این نکته توجه نمود که تا فاصله ی 500 متری از گیاهان مورد نظر ، گیاهان دیگری از گونه های دیگر یا واریته های نامطلوب کشت نشده باشند . هنگام گلدهی خشخاش ها در مزرعه ، میتوان از روی رنگ گل آنها « پایه های ناخوانده » را مشخص کرد . همچنین ، تفاوت شکل و اندازه ی کپسول در گونه ها و واریته های مختلف ، از راههای تشخیص گونه های خشخاش است . هنگام برداشت بذرها باید دقت نمود که بذر گیاهان سمی نظیر بذرالبنج ، تاتوره و شوکران کبیر با بذر خشخاش مخلوط نشود .

مقالات مرتبط

روغن خشخاش : فواید بی نظیر دارویی و درمانی روغن خشخاش

همه چیز در مورد خشخاش(تریاک)

خواص دارویی گیاه خشخاش

نوشته شده درنوشته شده در ژوئن 20, 2021 /  0 / تگ هاخشخاش

کاشت و داشت و برداشت گیاه سداب

نام علمی : Rutae herba

تیره ی سداب : Rutaceae

گیاهشناسی

سداب در نواحی جنوبی مدیترانه گسترش زیادی دارد . این منطقه منشا اصلی سداب محسوب میشود . این گیاه در جنوب و شمال اروپا و شمال آفریقا نیز رویش دارد . سداب گیاهی است چندساله که در خاکهای شنی حاوی مقادیر مناسب کربنات کلسیم کشت میشود . ریشه ی آن قوی ، به رنگ قهوه ای روشن و دارای انشعابهای متعددی است که به طرف اعماق زمین رشد میکند . ارتفاع گیاه باتوجه به شرایط محل رویش متفاوت بوده و بین 50 تا 100 سانتی متر است . پای ساقه ها چوبی است ( در گیاهان چندساله کاملا مشخص است ) . شاخه های جوان انبوه و متراکم و رنگ آنها ، تقریبا شبیه به رنگ برگها (سبز تیره ) میباشد .

برگهای این گیاه دارای بریدگیهای نسبتا عمیق و کم و بیش بیضی شکل است و نسبت به یکدیگر بصورت متناوب قرار میگیرند . گلها نامنظم ، به رنگ زرد و با کلاله ی ساده اند . میوه ی چند برچه ی چند کپسولی و دارای 3 تا 5 خانه است و در سطح کپسول برجستگیهای دایره ای شکل دیده میشود . بذر ها لوبیایی شکل و رنگ آنها قهوه ای تیره یا سیاه است . وزن هزار دانه 2/5 تا 2/19 گرم است . بذر های سداب ، 2 تا 3 سال قوه ی رویشی مناسبی دارند . رویش آنها در درجه ی حرارت 12 تا 15 درجه ی سانتی گراد بخوبی انجام میگیرد . پس از 17 تا 26 روز همه ی بذرها سبز میشوند . رشد گیاه در سال اول رویش بسیار کند و اهسته است و گیاه به گل نمینشیند در حالیکه در سالهای بعد رشد سریع و مناسبی خواهد داشت . در سال دوم در بهار (اوایل فروردین) رویش گیاه آغاز میشود و اولین گلها اواخر اردیبهشت و همه ی گلها اواخر مرداد پدیدار میشوند . میوه ها از اوایل مرداد بتدریج میرسند .

مواد موثره

برگها دارای 0/1 تا 0/9 درصد « کومارین » و « فورانو کومارین » میباشند ( که جزء ترکیبات فلنیک هستند ، مثل «پزورالن » و « برگاپتن » ) . گیاه بوی تند و تقریبا نامطبوعی دارد که ناشی از وجود اسانس است اسانس پس از ترشح ، در مجاری مخصوص انباشته میشود . مقدار اسانس بین 0/3 تا 0/7 درصد است . خصوصیات فیزیکی اسانس ، برحسب شرایط محل رویش متفاوت است . مهمترین ترکیبات اسانس  « متیل هپتیل کتون » ( 20 تا 70 درصد ) ، « متیل_ان _اکتیل کتون » و « متیل نونیل کتون » میباشند . پیکر این گیاه همچنین حاوی 0/2 درصد « کینولین » ، « فورانو کینولین » و « اکریدون » می باشد که از الکالوییدهای سمی و مرگ آور شمرده میشوند .

خواص دارویی

پیکر رویشی و برگهای این گیاه خاصیت دارویی دارند . امروزه از مواد مؤثره ی این گیاه برای کاهش فشار خون و تقویت مویرگها ونیز کاهش قابلیت نفوذ مویرگها استفاده میشود . سداب برای مداوای بیماریهای صفراوی هم به کار می رود . از مواد مؤثره ی این گیاه ، داروهایی در صنایع نوین داروسازی ساخته شده و به بازار عرضه می گردد . مهمترین آنها عبارتند از : «روتوزید» ، «روتاسکوربین» و «روتوفیلین» . چنانچه «روتین» حاصل از سداب با مقادیر مناسبی ویتامین «ک» ترکیب شود ، خاصیت قوی ضد خونریزی خواهد داشت .

نیازهای اکولوژیکی

سداب در طول رویش ، به هوای گرم و تابش آفتاب نیاز دارد . هوای سرد ، آب فراوان و سایه ، از سرعت رشد آن میکاهند . درجه حرارت مناسب برای رویش بذر ، 12 تا 15 درجه سانتی گراد است . دمای زیاد و نور کافی برای کشت سداب مناسب است و تاثیر مثبت در میزان مواد مؤثره ی آن دارد . ازین رو ، بهتر است این گیاه در دامنه های جنوبی تپه ها کشت شود . عناصر و مواد غذایی مناسب و وجود ترکیبات کلسیم در خاک و همچنین آبیاری منظم ، نقش عمده ای در افزایش عملکرد ( اعم از پیکر رویشی و مواد مؤثره ) دارد .

تناوب کشت

سداب 5 تا 6 سال عمر دارد . از این رو ، باید مکانی رو برای کاشت آن انتخاب کرد که بتواند نیازهای خود را برای مدت مذکور رفع کند . تناوب کاشت صحیح برای این گیاه اهمیت خاصی دارد . محل رویش سداب باید عاری از علف هرز باشد . غلات و گیاهان وجینی برای تناوب کاشت با سداب ، مناسب میباشند . از آنجا که ریشه ی سداب گسترش زیادی دارد ، تاثیر نا مطلوبی در رشد و نمو گیاهانی نظیر غلات و گیاهان وجینی که ریشه ی کم عمقی دارند ، بر جای نمی گذارد .

عناصر و مواد غذایی مورد نیاز

سداب در طول رویش ، بمنظور بهبود در رشد و افزایش مواد مؤثره ، به عناصر و مواد غذایی مناسب نیاز دارد . در فصل پاییز افزودن 15 تا20 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملا پوسیده به زمینهایی که این گیاه در آنها کشت میشود ، نقش عمده ای در افزایش عملکرد دارد . مقدار کود شیمیایی لازم برای سداب ، 50 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس میباشد . کود ها را پس از تسطیح زمین بر سطح خاک پاشیده و با دیسک تا عمق 15 تا 20 سانتی متر مخلوط میکنند . هرسال مواد و عناصر غذایی مورد نیاز را به خاک می افزایند تا عملکرد افزایش یابد ، ازین رو ، از سال دوم در پاییز 30 تا 40 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 20 تا 35 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس ، و اوایل بهار قبل از اینکه شاخه های جدید ظاهر شوند . 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک اضافه میشود . هرسال پس از اولین برداشت ، با توجه به شرایط خاک و مواد و عناصر غذایی آن ، مقداری کود ازت به زمین داده میشود .

آماده سازی خاک

چون سداب گیاهی است چندساله ، قبل از کاشت باید زمین را کاملا آماده نمود . موفقیت در کاشت این گیاه ، به آماده ساختن زمین بستگی دارد . در اولین فرصت پس از برداشت محصول ، قبل و تا اوایل پاییز پس از افزودن کودهای حیوانی کاملا پوسیده ، زمین را شخم متوسطی می زنند . سپس کودپاشی نموده ، پس از خرد کردن کلوخه ها زمین را با دیسک تسطیح میکنند . برای کشت سداب ، بستر خاک را اواخر زمستان آماده میکنند . کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و نیز تهیه ی بستر عاری از علفهای هرز ، ضرورت دارد .

روش کاشت

کاشت وتکثیر سداب بوسیله ی بذر صورت میگیرد و روش آن به شرایط آب و هوای منطقه بستگی دارد و معمولا به دو روش «مستقیم» و «غیر مستقیم» انجام میگیرد .

کشت مستقیم : کشت سداب در سطوح کم همواره بطور مستقیم صورت میگیرد . درین روش ، بذرها بصورت ردیفی و در فواصل مناسب کشت میشوند . بلافاصله پس از کاشت  ، آبیاری مناسب بمنظور رویش یکسان بذرها ضروری است .

کشت غیرمستقیم : از این روش در مقیاس وسیع کشت استفاده میشود . بذرهای سداب را در زمان مناسب در خزانه ی هوای آزاد که بستر آن به همین منظور آماده شده ( خاک سطحی نرم و حاوی مقادیر مناسبی ترکیبات هوموسی است ) ، کشت مینمایند . آبیاری منظم و وجین علفهای هرز ، نقش عمده ای در رشد نشاء ها دارد . پس از آنکه ارتفاع نشاءها به 20 تا 25 سانتی متر رسید . آنها را به زمین اصلی که قبلا آبیاری شده و خاک مرطوبی نیز دارد ، با رعایت فواصل ، منتقل میکنند . پس از انتقال تمام نشاءها به زمین اصلی ، باید آنها را آبیاری نمود .

مراقبت و نگهداری

در سال اول ، رویش گیاهان کند است ، به همین دلیل علفهای هرز میتوانند بدون رقابت و به سرعت توسعه یابند ، لذا کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و نیز تهیه ی بستر عاری از علف هرز ضرورت دارد . در طول رویش سداب ، باید با علفهای هرز گیاهان بطور منظم مبارزه کرد . از علف کشهای انتخابی سداب ، میتوان از هونگازین نام برد . از سال دوم ، اوایل بهار ، قبل از رویش مجدد گیاهان ، میتوان از این علف کش استفاده کرد . تحقیقات نشان میدهد که مبارزه ی شیمیایی با علفهای هرز ، به تنهایی نتیجه ی مطلوبی ندارد و جمع آوری از طریق مکانیکی ( بوسیله ی کولتیواتور ) نتیجه ی بهتری در برخواهد داشت . اگر بارندگی کم باشد و مقدار رطوبت خاک رو به نقصان رود ، بلافاصله باید گیاهان را آبیاری کرد . تاخیر ممکن است باعث بروز صدمات جبران ناپذیری به محصول گردد . سداب گیاهی مقاوم است و به عوامل بیماریزای قارچی ، باکتریایی و یا ویروسی کمتر آلوده میشود . همچنین از آنجا که 2 یا 3 مرتبه در سال میتوان محصول سداب را برداشت کرد ، کاشت آن مقرون به صرفه است .

برداشت محصول

این گیاه از سال اول رویش حاوی مواد مؤثره ی دارویی است که مقدارش با شروع گلدهی به حداکثر میرسد . ازین رو ، بهتر است برداشت محصول درین مرحله انجام گیرد . پس از برداشت پیکر رویشی ، مجددا گیاه شاخه ها و برگهای جدید تولید میکند . اگر زمین و خاک و سایر شرایط اقلیمی مطلوب باشد ، گیاهان دوباره گل میدهند ، بطوریکه قبل از فصل سرما ، یعنی در اوایل پاییز (مهر_آبان ) میتوان دوباره محصول را برداشت کرد . ( معمولا از سال دوم به بعد میتوان محصول را برای 2 یا 3 بار برداشت کرد . ) گیاهان هنگام برداشت ، باید از فاصله ی 12 تا 15 سانتی متری سطح زمین چیده شوند . در سطوح کوچک ، محصول با داس برداشت میشود ؛ در حالیکه در مقیاس وسیع کشت باید از ماشینهای مخصوص برداشت استفاده کرد . اگر گیاهان در تابستان برداشت شوند ، باید مدت کمی روی زمین بمانند تا از میزان رطوبت آنها کاسته شود . چنانچه این عمل در پاییز صورت گیرد ، نیازی به این کار نیست و آنها را باید بلافاصله به خشک کن منتقل کرد .

گفتنی است عمل انتقال و شستشوی گیاهان باید با دستگاه انجام گیرد . اگر این اعمال با دست صورت بگیرد ، کارگران باید از دستکش ، روپوش و ماسکهای مخصوص استفاده کنند . زیرا تماس گیاهان با دست ، بخصوص در هوای آفتابی به علت وجود آلکالوییدهای سمی و خطرناک ، مسمومیتهای شدید یا حساسیتهای شدید پوستی ایجاد می کند . پس از اتمام کار ، کارگران حتما باید حمام کرده و بدن خود را با آب و صابون بشویند . مقدار محصول سداب ( اندامهای هوایی خشک ) ، بین 3/5 تا 4 تن در هکتار است . نسبت محصول تازه به خشک 5 به 1 است .

مقالات مرتبط

۵ خاصیت شگفت انگیز روغن سداب

همه چیز درباره گیاه آویشن

نام علمی:

Thymus vulgaris

تیره ی نعناع:

Lamiaceae

گیاهشناسی

آویشن گیاهی خشبی و چندساله است . منشا آن نواحی مدیترانه گزارش شده و در جنوب اروپا در سطوح وسیعی می روید . این گیاه در مناطق نیمه خشک زلاندنو مناطق وسیعی را بوجود میاورد.

ریشه مستقیم ، کم و بیش چوبی و انشعابهای فراوانی دارد . ساقه مستقیم و چهار گوش و ارتفاع آن متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و بین 20 تا 50 سانتی متر میباشد.پای ساقه چوبی است ، درحالیکه در قسمتهای فوقانی آن سبز رنگ است و انشعابهای فراوانی دارد . با گذشت سن گیاه ، بر تعداد انشعابهای ساقه اضافه میشود و گیاه بسیار انبوه و پرپشت دیده میشود.

برگها کوچک ، متقابل و کم و بیش نیزه ای شکل و بدون نوک و بدون دمبرگ هستند . برگها پوشیده از کرکهای خاکستری رنگ و حاوی اسانس اند . گلها کوچک ، نر ماده و به رنگهای سفید و صورتی یا ارغوانی مشاهده میشوند ، گلها به صورت مجتمع در قسمت فوقانی ساقه هایی که از بغل برگها خارج میشوند ، روی چرخه هایی مجتمع پدیدار میشوند . کاسه ی گل دارای دو لبه ی کاملا مشخص است . لبه ی بالایی دارای سه دندانه ی کوتاه و نسبتا پهن و لبه ی پایینی از دو دندانه ی بلند و باریک کاملا مشخص تشکیل شده است . کاسه ی گل پوشیده از کرکهای  غده ای حاوی اسانس است . گلها از سال دوم رویش اواسط اردیبهشت ظاهر میشوند.

میوه فندقه به رنگ قهوه ای تیره و طول آن یک میلی متر است . داخل چهار بذر به رنگ قهوه ای تیره وجود دارد . بذر آویشن بسیار ریز است . وزن هزار دانه 0/5 تا 0/28 گرم است.

اسانس آویشن

پیکر رویشی آویشن از بوی مطبوعی برخوردار است که ناشی از وجود اسانس میباشد . اسانس در کرکهای غده ای ساخته و ذخیره میشود.اندامهاب هوایی این گیاه (غیر از ساقه های چوبی) حاوی اسانس هستند . مقدار اسانس در شرایط اقلیمی مختلف متفاوت و بین 1 تا 2/5 درصد است . در پیکر رویشی آویشن غیر از اسانس ترکیباتی مانند تانن (8 تا 10 درصد) ، فلاونوِیید ، ساپونین و مواد تلخ وجود دارد. اسانس آویشن ماده ای زرد رنگ ، سبکتر از آب ، معطر ، قوی و تند مزه است . تاکنون 38 ترکیب در اسانس این گیاه شناسایی شده است . مهمترین ترکیبات اسانس آویشن باغی یک ترکیب فنولی به نام تیمول است ، مقدار این ماده به شدت به شرایط اقلیمی محل رویش و نوع گیاه بستگی داشته و بین 20 تا 55 درصد است . از ترکیبات دیگر اسانس میتوان از کارواکرول ، پاراسیمول ، لینالول ، سینئول و … نام برد .

فواید روغن آویشن

فواید استفاده از روغن آویشن

با توجه به خواص روغن آویشن نظیر انتی باکتریال، ضد اسپاسم، ضد درد، ادرارآور و ارامشی، می‌توان گستره وسیعی از کاربردها را برای آن در نظر گرفت.

از خواص روغن آویشن می‌توان برای کمک به تسکین و درمان مشکلاتی مانند نقرس، آرتریت، بهبود زخم‌ها، بهیود محل گزش حشرات، مشکلات قاعدگی و یائسگی، تهوع و خستگی و مشکلات تنفسی ایجاد شده در بیماری سرماخوردگی و حتی افسردگی استفاده نمود.از خواص روغن آویشن می‌توان برای تحریک ذهن، تقویت حافظه تمرکز و آرام کردن اعصاب استفاده کرد.

مراقبت از مو با روغن آویشن

استفاده از این روغن به جلوگیری از ریزش مو کمک می‌کند. این روغن را می‌توانید به شامپو و سایر محصولات مراقبت از موی خود اضافه کنید.

مراقبت از پوست با روغن آویشن

خواص روغن آویشن از پیری پوست جلوگیری کرده و به کاهش چین و چروک پوست می‌پردازد. همچنین به دلیل خواص آنتی باکتریال در کاهش آکنه موثر است.

مراقبت از دهان و دندان با روغن آویشن

با داشتن خواص آنتی باکتریال و ضد عفونت از ترکیب این روغن و آب می‌توان به عنوان دهانشویه استفاده نمود.

حشره کش

از خواص روغن اویشن می‌توان برای از بین بردن انگل‌ها و حشرات ریزی مانند پشه، کک، شپش استفاده کرد.آویشن بیش از ۳۰۰ گونه مختلف دارد که دارای ظاهری مشابه اما ترکیبات شیمیایی متفاوت هستند و هرکدام خواص درمانی خاصی دارند.

این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که گیاه در محیط‌های مختلف، اقلیم و آب و هوا و خاک متفاوت رشد می‌کنند. بسته به نحوه واکنش‌های شیمیایی هنگام تهیه روغن می‌توان ۸ نوع روغن باساختار شیمیایی متفاوت استخراج کرد.

همانطور که قبلا نیز گفته شد روغن اویشن یک عامل موثر طبیعی برای مبارزه علیه گونه‌های مختلف باکتریایی است و از آن می‌توان به عنوان جایگزینی مناسب و کارآمد برای آنتی بیوتک‌ها در مبارزه با باکتری‌ها استفاده کرد.

طی یک تحقیق در میان روغن‌های ضروری مورد آزمایش، روغن دارچین و روغن اویشن موفق‌ترین روغن گیاهی در برابر انواع مختلف باکتری استافیلوکوکوس، از جمله MRSA بود.

محققان بر این باوردند که ااستفاده از روغن‌های گیاهی می تواند به کاهش استفاده از آنتی بیوتیک و به حداقل رساندن تشکیل گونه‌ های جدیدی از میکرو ارگانیسم‌های مقاوم در برابر آنتی بیوتیک کمک کرد.

خواص روغن آویشن می‌تواند به عنوان یک عامل ضدعفونی کننده برای محصولات غذایی به کار رود. محققان میکروب شناسی ترکیبات تیمول و کارواکرول موجود در این روغن را در داشتن خواص ضدعفونی کننده و ضد میکروبی موثر می‌دانند.

این روغن از فساد مواد غذایی جلوگیری کرده و در برابر انواع باکتری‌های موجود در مواد غذایی فاسد مانند سالمونلا، انتروکوک و اشرشیا مقاومت می‌کند.

روغن آویشن همچنین دارای خواص ضد التهابی است و توانایی مهار آنزیم‌هایی که باعث التهاب می‌شوند را داراست و از همان شیوه آنتی اکسیدان‌ها برای انجام این کار استفاده می‌نماید.

آیا روغن آویشن ضرر ندارد؟

روغن اویشن نباید به طور مستقیم بر روی پوست استفاده شود، زیرا ممکن است باعث حساسیت شود. ابتدا باید با یک روغن دیگری مانند روغن زیتون یا روغن بادام رقیق شود.

پیش از استفاده روی بخش کوچکی از پوست امتحان کنید و در صورت نداشتن آلرژی در دیگر مناطق بدن نیز از آن استفاده کنید.روغن آویشن نباید به صورت داخلی نیز استفاده شود و ممکن است باعث تهوع، سرگیجه، استفراغ و مشکلات عضلانی شود.

ممکن است بر قلب، ریه ها و دمای بدن تأثیر منفی داشته باشد. همچنین ممکن است غده تیروئید را تحریک کند، به همین دلیل این اسانس برای افرادی که مبتلا پرکاری تیروئید هستند توصیه نمی شود.از آنجا که خواص روغن آویشن می‌تواند باعث افزایش گردش خون شود افرادی دارای فشار خون بالا باید از مصرف آن اجتناب کنند.

زنان باردار باید از مصرف روغن آویشن خودداری کنند زیرا می‌تواند جریان قاعدگی را تحریک کند. استفاده از این روغن برای نوزادان و کودکان توصیه نمی‌شود.

اثرات جانبی روغن آویشن

استفاده از روغن آویشن حتی زمانی که رقیق شده ممکن است منجر به واکنش‌های آلرژیک شود. برخی از افرادی که از این روغن استفاده می‌کنند ممکن است درماتیت یا التهاب پوستی را تجربه کنند.

افرادی که پیش از این به روغن رزماری یا نعناع آلرژی داشته‌اند نیز باید از مصرف آویشن و روغن آن پرهیز کنند. پیش از استفاده با پزشک خود مشورت نمایید به خصوص اگر از بیماری خاصی رنج می برید یا داروی خاصی مصرف می‌کنید.

نکته مهم درباره روغن آویشن

روغن آویشن همانند روغن آرگان و روغن خراطین نسبت به نور خورشید واکنش نشان میدهند ، بنابراین پیشنهاد میگردد این روغن را در معرض نور خورشید قرار ندهید .

نحوه استفاده از روغن آویشن

روغن آویشن را می‌توان به روش‌های مختلفی استفاده کرد. می‌توان از راه استنشاق بخار آن یا به عنوان دهانشویه استفاده شود. برخی از مزایای این روغن عبارتند از:

تسکین درد – سه قطره روغن را با ۲ قاشق چایخوری روغن کنجد مخلوط کنید. از این مخلوط به عنوان روغن ماساژ استفاده کنید.

کاهش خستگی – اضافه کردن دو قطره روغن به آب حمام خود.

بهبود خواب – اضافه کردن چند قطره به دستگاه بخور و استنشاق آن.

ارتقا سلامتی دهان – یک قطره از آن را به یک فنجان آب گرم اضافه کنید و به عنوان دهانشویه استفاده کنید.

خواص دارویی

آویشن باغی یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی و ادویه ای است . در تمام فارماکوپه های معتبر از پیکر رویشی آویشن به عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن مورد تأکید قرار گرفته . اسانس آویشن باغی خاصیت ضدباکتریایی و ضدقارچی دارد . ازین اسانس در صنایع داروسازی ، صنایع غذایی ، کنسرو سازی و صنایع بهداشتی و آرایشی استفاده میشود . (1) مواد مؤثره ی آویشن باغی خلط آور است و از آن برای معالجه ی سرفه استفاده میشود . در حال حاضر صنایع داروسازی تعدادی از کشورهای غربی از مواد مرثره ی این گیاه داروهای متعددی ساخته و به بازار دارویی عرضه میکنند . مهم ترین این داروها عبارتند از : کنپ (kneipp) ، برونشیکوم (Bronchicum) ، تیمیان کورارینا (Thymian corariki) ، اسپکتون (Aspecton) و … .

نیازهای اکولوژیکی

آویشن باغی گیاهی است مدیترانه ای که در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد . این گیاه خشکی دوست است و به سهولت قادر به تحمل کم آبی و خشکی میباشد . کشت این گیاه در زمینهای گود و زمینهایی که سبب آب ایستایی شود مناسب نیست ، زیرا به غرقابی بودن زمین به شدت حساس است . در فصول سرد و در زمستان چنانچه روی گیاهان را برف نپوشاند ممکن است تحت تأثیر سرما قرار گرفته و خشک شوند . چون نور نقش عمده ای در افزایش کمیت و کیفیت اسانس آویشن باغی دارد توصیه میشود برای کشت آن از مناطق آفتابی و دامنه ی جنوبی تپه ها استفاده شود . خاکهای سبک حاوی ترکیبات کلسیم و با ضخامت زیاد سطح الارض خاکهای مناسبی برای کشت آویشن باغی هستند . خاکهای سنگین برای کشت این گیاه مناسب نیست و سبب کاهش عملکرد پیکر رویشی و اسانس آن میشود . پی اچ خاک برای کشت آویشن باغی بین 4/5 تا 8 مناسب است .

روش کاشت

آویشن را توسط بذر یا از طریق رویشی میتوان تکثیر کرد . کشت توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم انجام میگیرد .

کشت مستقیم : بذر را در زمان مناسب بصورت ردیفی در زمین اصلی کشت میکنند . مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین 5 تا 6 کیلوگرم است . به احاظ کوچک بودن بذر و همچنین از آنجا که گیاهان رویش یافته از بذر رشد و نمو کندی دارند ، لذا کشت مستقیم در سطوح کوچک توصیه میشود . در کشت مستقیم بهتر است بذرها در طول ردیف بصورت متراکم کاشته شوند و پس از رویش بوته ها را به تعداد مناسب تنک کرد .

کشت غیر مستقیم : در این روش بذرها را در فواصل مناسب در خزانه ی هوای آزاد که بستر آن برای کشت آماده شده است کشت میکنند . بذر مورد نیاز برای هر متر مربع خزانه 0/8 تا 1 گرم است . چون بذر آویشن بسیار کوچک است لذا ، جهت تسریع در کار و همچنین یکنواختی تراکم بذر ها در ردیف ها بهتر است به نسبت 1 به 3 با ماسه ی نرم (یک قسمت بذر و سه قسمت ماسه ) مخلوط شود . عمق بذر در خزانه 0/5 سانتی متر مناسب است . پس از آبیاری منظم و وجین علفهای هرز سطح خزانه ، اواخر بهار و اوایل تابستان (تیر) زمان مناسبی برای انتقال نشاء ها به زمین اصلی است . درین مرحله نشاء ها از ریشه های مناسبی به طول 5 تا 7 سانتی متر برخوردار بوده و به سهولت قادرند شوک حاصل از انتقال را تحمل کنند . در هر چاله دو یا سه نشاء میتوان کشت کرد . در سطوح کوچک کشت عمل انتقال نشاء به زمین اصلی را میتوان با دست انجام داد . درحالیکه در مقیاس وسیع این عمل فقط با ماشین امکانپذیر است . برای هر هکتار زمین به 160 تا 240 هزار نشاء نیاز است . با کشت 500 تا 600 گرم بذر با کیفیت مطلوب در خزانه ی هوای آزاد میتوان به این تعدا نشاء دست یافت .

تکثیر رویشی : تکثیر رویشی با تقسیم بوته انجام میگیرد . پس از خارج کردن گیاهان دو یا سه ساله ی سالم از هرگونه آلودگی قارچی از خاک هر بوته را به چند قطعه تقسیم کرده و در زمین اصلی کشت میکنند .

آویشن باغی همه ساله در سطوح وسیعی در کشورهای اسپانیا ، آلمان ، فرانسه ، پرتغال ، آمریکا ، چک ، اسلواک ، مجارستان و شمال آفریقا کشت میشود .

تاریخ و فواصل کاشت

زمان کاشت آویشن به روش کشت و شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد . عده ای از محققان زمان مناسب برای کشت مستقیم بذر را در زمین اصلی اواسط پاییز میدانند در حالیکه عده ای دیگر اوایل بهار را زمان مناسبی برای کشت مستقیم بذر پیشنهاد کرده اند . در هر حالت بذرها در ردیفهایی به فاصله ی 40 تا 50 سانتی متر به طور مستقیم در زمین اصلی کشت میشوند . عمق بذر نباید از نیم سانتی متر بیشتر باشد .

زمان مناسب برای کشت غیر مستقیم ( کاشت در خزانه ی هوای آزاد ) اوایل بهار (اواخر اسفند ) میباشد . در کشت غیر مستقیم بذر ها در ردیفهایی به فاصله ی 25 تا 30 سانتیمتر در خزانه ی هوای آزاد باید کشت شوند . هنگامی که ارتفاع نشاء ها به 10 تا 15 سانتیمتر رسید در ردیفهایی به فاصله ی 50 سانتی متر و فاصله ی دو بوته در طول ردیف 25 سانتیمتر به زمین اصلی باید منتقل شود .

فصل پاییز یا اوایل بهار زمان مناسبی برای تکثیر رویشی آویشن است . گیاهان در ردیفهایی به فاصله ی 50 سانتیمتر و فاصله ی دو بوته در طول ردیف 25 سانتی متر باید کشت شوند .

مراقبت و نگهداری

آبیاری منظم و وجین علفهای هرز سطح خزانه ضرورت دارد . در طول رویش گیاهان ، مبارزه ی با علفهای هرز نیز ضروری است . وجین مکانیکی علفهای هرز سطح خزانه ضروری است . وجین مکانیکی علف های هرز به تنهایی کافی نیست و باید با استفاده از علف کشهای مناسب به مبارزه با آنها پرداخت . قبل از انتقال گیاهان از علف کش رونستار به مقدار 7 تا 8 لیتر در هکتار بصورت محلول پاشی میتوان استفاده کرد . زمان مناسب برای استفاده از این علف کش اواسط بهار ( اردیبهشت ) است . وجین مکانیکی علف های هرز چندساله ای که به علف کشها مقاوم شده اند ضرورت دارد . برای مبارزه ی شیمیایی با علف های هرز آویشن های چندساله در فصل پاییز ( مهر_آبان ) میتوان از علف کش سینبار به مقدار 2 تا 2/5 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود . پس از استفاده از این علف کش در صورت باقی ماندن علفهای هرز ، با استفاده از کولتیواتور باید به جمع آوری آنها اقدام نمود . در طول رویش آویشن میتوان بدون هیچ خطری از علف کش رونستار به مقدار 6 تا 8 لیتر در هکتار استفاده کرد . برگردان کردن خاک بین ردیفها به منظور تهویه نقش عمده ای در افزایش عملکرد پیکر رویشی دارد .

برداشت محصول

در سال اول رویش فقط یکبار محصول را میتوان برداشت کرد . در حالیکه در سالهای بعد دو یا حتی سه مرتبه میتوان اقدام به برداشت پیکر رویشی آویشن نمود . زمان مناسب برای اولین برداشت محصول آغاز گلدهی یعنی اواسط بهار ( اردیبهشت ) میباشد . دومین برداشت در آغاز گلدهی و اواسط تابستان ( مرداد ) انجام میگیرد . سومین و آخرین برداشت را اواسط پاییز ( آبان ) میتوان انجام داد . برداشت پیکر رویشی آویشن در ساعات مختلف شبانه روز نقش عمده ای در کمیت و کیفیت اسانس آویشن دارد . در این مورد تحقیقات نشان میدهد چنانچه پیکر رویشی ظهر هنگام تابش آفتاب برداشت شوند در مقایسه با برداشت در روزهای غیر آفتابی از مقادیر بیشتری اسانس برخوردار میباشند . گیاهان از فاصله ی 10 تا 15 سانتیمتری سطح زمین باید برداشت شوند . ساقه های چوبی ضخیم در کیفیت اسانس تاثیر بسیار نامطلوبی می گذارد . چنانچه هوا آفتابی باشد بهتر است گیاهان پس از برداشت برای مدتی روی زمین قرار گیرند تا پس از کاهش رطوبت به خشک کن منتقل شوند . دمای مناسب برای خشک کردن آویشن با استفاده از خشک کنهای الکتریکی 40 درجه ی سانتی گراد است .

عملکرد پیکر رویشی و اسانس در سنین مختلف گیاه متفاوت است . تحقیقات انجام شده در ایران نشان می دهد که در سال اول رویش ، عملکرد پیکر رویشی کم و در حالی که در سال دوم رویش عملکرد بطور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد .

جمع آوری بذر:

اگر هدف از کاشت آویشن جمع آوری بذر آنها باشد ، محصول را سالی یکبار و آن هم در آغاز مرحله ی رسیدن بذر باید برداشت کرد . تاخیر در برداشت مناسب نیست . زیرا بذر ها پس از رسیدن به اطراف ریزش می کنند . اندامهای برداشت شده را باید در سایه خشک ، سپس بذر ها را بوجاری ، تمیز و بسته بندی کرد . عملکرد بذر 50 تا 80 کیلوگرم در هکتار میباشد .

زیتون

گیاهشناسی

نام علمی: Olea europaea

تیره ی : Oleaceae

تقریباً ۲۰ گونه درختان کوچک از خانواده زیتونیان بوده و در جهان کهن از حوزه دریای مدیترانه، شمال آفریقا، جنوب شرقی آسیا، شمال تا جنوب چین، اسکاتلند و شرق استرالیا پراکندگی گسترده‌ای داشته‌اند. آن‌ها همیشه سبز بوده و دارای برگ‌هایی کوچک و یک‌پارچه هستند که روبروی هم قرار گرفته‌اند. میوه این گیاه یک شفت است.

درختان زیتون حتی زمانی که هرس نشده‌اند رشد آزادانه‌ای دارند و دارای رشد بسیار آهسته‌ای هستند. اما هنگامی که امکان رشد طبیعی را در طول چند سال پیدا می‌کنند، گاهی قطر تنه آن‌ها به میزان چشمگیری افزایش می‌یابد. دوکاندول محیطی بیش از ۱۰ متر (۳۳ پا) را به ثبت رسانده که احتمال می‌رود عمر آن به چند قرن برسد. قدمت بعضی از درختان زیتون ایتالیا را به اولین سال‌های امپراتوری یا حتی روزهای جمهوری روم نسبت می‌دهند؛ اما همیشه سن چنین درختان باستانی در زمان رشد مورد تردید قرار می‌گیرد و شناسایی آن‌ها با توصیفات قدیمی هنوز دشوارتر است. درختان تحت پرورش به ندرت به ارتفاع بیش از ۱۵ متر می‌رسند (۵۰ فوت) و معمولاً در فرانسه و ایتالیا به وسیله هرس کردن‌های زیاد به ابعادی بسیار محدودتر منحصر می‌شوند. چوب آن که به رنگ زرد یا قهوه‌ای مایل به سبز روشن است اغلب با ته‌رنگ تیره‌تری رگه‌دار شده‌است و بسیار سخت و متراکم است. چوب آن برای قفسه‌سازان و خراطان تزئینی بسیار باارزش است. از چوب درخت زیتون زغال چوب نیز تهیه می‌شود.

شرایط اکولوژیکی

زیتون با اقلیم های مدیترانه ای و شبه مدیترانه ای سازگار است. زیتون در مناطقی بهترین عملکرد را خواهد داشت که دارای زمستان هایی معتدل و تابستان هایی گرم و خشک و طولانی باشند. زیتون به یخبندان های شدید حساس است اما این دما در دوران رشد گیاه فرق می کند، گیاهان جوان تا 9- درجه سانتیگراد و درختان مسن تر تا 12 – درجه سانتیگراد را تحمل می کنند.

زیتون در مناطقی با بارندگی سالیانه بین 500 تا 800 میلی متر بخوبی رشد و نمو کرده و محصول قابل قبولی تولید می کند. مقدار رطوبت زیاد حمله بیماری های قارچی و باکتریایی را فراهم می کند به همین علت باید از کاشت آن در کنار دریا خودداری نمود.

بارش تگرگ باعث زخمی شدن شاخه ها و سرشاخه های درختان می شود. وزش باد ملایم برای درختان زیتون مفید است، زیرا گرده افشانی زیتون با باد انجام می شود.

خاک قلیایی می باشد و از خاکهای سنگین هوموس دار،آبدار و اراضی PH درخت زیتون نیازمند خاک عمیق رسی – شنی ، قابل نفوذ و آهک دار با دارای سطح ایستایی بالای آب که حالت غرقابی ایجاد می نماید گریزان است و نسبت به شوری خاک مقاومت نسبی دارد. بهترین خاک برای کشت زیتون ، خاکهای لومی و رسوبی کنار رودخانه ها و اراضی دارای زهکشی خوب می باشد.

خواص دارویی

خواص زیتون برای لاغری

زیتون به سه روش در کاهش وزن کمک می کند :

● وجود اسید های چرب غیراشباع در کمک به بهبود هضم غذا

● وجود هورمون سروتونین با ایجاد سیری کاذب

● ماده شیمیایی آدیپونکتین در زیتون که باعث چربی سوزی در بدن می شود

 

کم کردن درد

ترکیبات اولئو کانتال غنی با خواص ضد التهابی در زیتون، همانند یک مسکن قوی عمل کرده و تا حد بالای از درد ها می کاهد.

تنظیم فشار خون

پژوهش های انجام شده حاکی از این است که مصرف شش ماه زیتون با دارا بودن اسیدهای چرب غیر اشباع موجب تنظیم چشم گیر فشار خون می شود.

خواص زیتون برای کم خونی

از فواید دیگر زیتون وجود آهن به میزان 3.3 میلی گرم است که باعث افزایش تولید گلبول های قرمز شده و از کم خونی و خستگی ناشی از آن می کاهد.

سلامت سیستم گوارشی

فیبر غنی در زیتون بخصوص زیتون سیاه موجب بهبود هضم در سیستم گوارشی شده به طوری که از یبوست نیز می کاهد.

تنظیم کلسترول خون

زیتون منبع غنی از اسید های چرب نظیر اسید اولئیک و اسید پالمیتولئیک می باشد که با اثر مثبت بر سطح کلسترول خون باعث کنترل و تنظیم آن می شود.

قوی ترین آنتی اکسیدان

تفاله زیتون با داشتن خواص بی نظیر از جمله با افزایش سطح گلوتاتیون خون موجب تقویت و سلامت بدن شده به طوری که زیتون را آنتی اکسیدان قوی می دانند.

سلامت چشم

وجود ویتامین A در زیتون علاوه بر اینکه موجب تقویت بینایی بخصوص دید در شب می شود بلکه باعث جلوگیری از بیماری چشمی نظیر آب سیاه، آب مروارید و تباهی لکه زرد چشم می شود.

خواص زیتون برای پوست

زیتون و روغن زیتون در سلامت پوست نقش بسزایی دارند و این به سبب خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و همچنین ویتامین E موجود در آن است.

ضد آلرژی

عصاره زیتون نقش آنتی هیستامین را بازی می کند و می تواند به صورت قابل توجهی از حساسیت و آلرژی های فصلی یا غذایی بکاهد.

بهبود بیماری گوارشی

بر اساس پژوهش های انجام شده در اسپانیا، ترکیبات آنتی اکسیدانی موجود در زیتون می تواند از التهابات و زخم معده جلوگیری کند.

خاصیت زیتون برای مو

ترکیب 3 قاشق غذا خوری روغن زیتون با دو عدد زرده تخم مرغ یک ماسک موی عالی جهت سلامت و رطوبت رسانی به مو و پوست سر می باشد.

سلامت قلب و عروق

زیتون از یک سو با داشتن ویتامین E باعث تقویت عروق می شود و از سوی دیگر، با دارابودن چربی های سالم غیر اشباع به سلامت قلب کمک می کند.

استحکام استخوان و مفاصل

ترکیبات پلی فنول، ویتامین E وخواص ضد التهابی زیتون می تواند آثار روماتوئید و آرتریت را کاهش داده و علاوه بر استحکام استخوانها به تقویت ماهیچه و مفاصل هم کمک کند.

مبارزه با رادیکال های مضر

ترکیبات غنی آنتی اکسیدانی از جمله اولئوروپین در زیتون موجب مهار شدن رادیکال های مخرب بدن شده و از امراض و بیماری پیری زودرس می کاهد.

افزایش ایمنی در بدن

وجود اسید های چرب و خواص مغذی موجود در زیتون باعث می شود که با تقویت سیستم دفاعی بدن،در مقابله با عوامل ویروسی و میکروبی کمک کند.

افزایش قوای جنسی

براساس مطالعات صورت گرفته انواع زیتون می تواند با تحریک هورمون های جنسی باعث تقویت میلی جنسی  هم در زنان و هم در مردان شود.

تقویت حافظه

در زیتون ترکیبات خاص پلی فنولی موجب می شود، با کاهش سطح استرس و بهبود عملکرد مغز، موجب تقویت حافظه و پیشگیری از آلزایمر شود.

ضد لختگی خون

از خواص مهم دیگر در زیتون ترکیبات فنولی آن است که با اثر مستقیم برجریان خون رسانی، از لخته شدن خون در افراد جلوگیری می کند.

خاصیت ضد پیری زیتون

براساس پژوهش های انجام شده مشخص شده است که اسید اولئیک موجود در زیتون می تواند 20 الی 30 درصد از چین و چروک صورت را کاهش داده و چهره را شاداب و جوان سازد.

بهبود لقاح

بر اساس آزمایشات انجام شده مصرف روزانه زیتون به دلیل اسید های چرب غیر اشباع می تواند باعث بهبود و افزایش 3.5 درصد لقاح و باروری شود.

کاهش پوکی استخوان

طبق تحقیقات انجام شده ترکیبات گیاهی موجود در زیتون از کم شدن حجم و ترکم  استخوان در افراد می کاهد لذا برای درمان پوکی استخوان مصرف روزانه آن توصیه می شود.

خاصیت زیتون برای کودکان

● ضد چاقی

● کم کننده پیش فعالی در کودکان

● پیشگیری از انواع بیماری قلبی و سرطان ها در کودکان و نوزادان

● افزایش رشد مغزی نوزادان و کودکان

● سلامت پوست و مودر کودکان

خاصیت زیتون در بارداری

● افزایش رشد مغزی و جسمی جنین در رحم مادر

● با تحریک حرکات روده و بهبود هضم از یبوست بارداری می کاهد

● ترمیم ترک های شکم و شادابی پوست در مادران باردار

● سرشار از آهن که بسیار برای مادر و جنین ضروریست

مضرات زیتون چیست

● مصرف زیاد باعث لاغری مفرط در افراد می شود

● مصرف زیاد زیتون موجب ایجاد التهاب می شود

● زیاده روی در مصرف زیتون به دلیل دارا بودن چربی باعث اسهال می شود

● گاهی موجب ایجاد حسایت های پوستی در افراد می شود

● در دوران بارداری نیز باید با اعتدال مصرف گردد

● نمک موجود در زیتون موجب ایجاد مشکلاتی در افراد با زمینه بیماری می شود لذا از قبل یک ساعت در آب بخوابانید تا نمک آن گرفته شود

تکثیر

ازدیاد درخت زیتون از طرق مختلف صورت می گیرد مانند کاشت هسته ، قلمه، خوابانیدن شاخه و پیوند بذری.

از میان طرق مختلف تکثیر، بیشتر از کاشت هسته برای تهیه پایه و پیوند و قلمه خشبی و یا نیمه خشبی استفاده می کنند.

نحوه ی احداث باغ زیتون

قبل از کاشت درخت زیتون عملیات زیر روی زمین انجام می گیرد:

– نقشه برداری و آمایش زمین

– تسطیح و تمیز ساختن زمین

– شخم عمیق و نصب سیستم آبیاری و حفر کانالها

– تعیین تراکم کاشت و حفر چاله

– کاشت نهال و تربیت سه ساله اول پس از کاشت پاییز سال قبل از کاشت درخت در محل اصلی، دو یا سه سال پس از کاشت بذر یا قلمه زدن، باید نهالها را از خزانه کنده و آنها را در شیاری 1 تا 2 سانتیمتر دارند را انتخاب / به عمق 30 تا 40 سانتیمتر بطور عمودی زیر خاک کرد. برای کاشت درخت زیتون باید نهالهایی که قطر 5 کرد. زیرا به تجربه ثابت شده است که درختان حاصله از این نوع نهالها نتیجه بهتری از حیث بهره برداری می دهند.

یکسال پس از کشت درخت زیتون در محل اصلی یعنی اگر هوای محل زیاد سرد نباشد، در زمستان و در غیر اینصورت از نیمه دوم اسفند ماه اقدام به هرس می کنند.برای این منظور انتهای نهال را به فاصله 70 سانتیمتری از سطح زمین قطع کرده و در 25 سانتیمتر انتهای فوقانیاین ساقه 3 تا 5 شاخه جانبی قوی انتخاب کرده، بقیه را حذف می کنندبا وجود مقاومت زیادی که درخت زیتون به بی آبی نشان می دهد در نقاطی که تابستان خشک و گرم دارد برای برداشت حداکثر محصول و تهیه میوه مرغوب، آبیاری حتماً لازم است.

کودهای ازته تاثیر زیادی بر درشتی میوه و مقدار محصول زیتون دارند، بهمین دلیل بایستی سالیانه مقداری کود دامی و شیمیایی ازته به درخت داد.

 الگوی کاشت زیتون

برنامه و طرح کاشت درختان زیتون عمدتا به سیستم کاشتی که در باغ اعمال خواهد شد (سیستم های کاشت متراکم و یا غیر متراکم) بستگی دارد. برای کشت‌های متراکم، خاک‌های حاصلخیز و آبیاری یا بارندگی کافی مورد نیاز است در حالیکه برای کشت‌های غیر متراکم وجود این عوامل ضرورت چندانی ندارد. در طول سالیان متمادی درختان زیتون به فواصل 10متر در 10 متر و یا حتی بیشتر کاشته می‌شد. با این فاصله کاشت تعداد محدودی درخت در هر هکتار کشت می‌شود. (حدود 100 درخت در هکتار). در مناطقی که دارای دوره‌های طولانی خشکی هستند، این چنین فاصله گذاری بین درختان، درخت را قادر می‌سازد تا از تمام آب موجود بهره برداری کند. با وجود این در مناطقی که اقلیم آن خیلی خشک نیست و قابلیت نگهداری آب خاک خوب است، فواصل کاشت ذکر شده بسیار زیاد به نظر می رسد.

 به طور کلی دو الگوی عمده کاشت وجود دارد:

  روش سنتی که درختان به فواصل 7×7، 8×6 ، 8×8 و یا حتی 10×10 متر کشت می‌شوند.

 کشت متراکم که درختان با فواصل 6×5 یا 6×6 کشت می‌شوند.

 در طول دهه گذشته یک سیستم جدید در کشت زیتون آزمایش شده است. این روش سیستم باغ‌های فوق متراکم (High-Density) است که حدود 1800-1500 درخت در هکتار کاشته می‌شود. هدف عمده این سیستم کاهش هزینه‌های برداشت است که در باغ‌های سنتی زیتون حدود 50-40% کل هزینه تولید زیتون را به خود اختصاص می‌دهد.

کوددهی زیتون

درختان زیتون به نیتروژن، پتاسیم، منیزیوم و بر بیشتر از سایر عناصر نیاز دارند.

نیتروژن ضروری ترین عنصر برای رشد رویشی و تولید گل و تشکیل میوه است. این عنصر احتمالا به صورت غیر مستقیم روی پدیده تناوب باردهی درختان زیتون تاثیر می گذارد. درختان زیتون وقتی که در خاک های با حاصلخیزی کم پرورش یابند و رطوبت خاک عامل محدود کننده نباشد واکنش سریعی به کاربرد نیتروژن می دهند. بسته به حاصلخیزی و رطوبت خاک به طور متوسط کاربرد 1500-500 گرم نیتروژن برای هر درخت بارور توصیه می شود. زمان کاربرد کود نیتروژن باید هماهنگ با آبیاری و یا زمان بارندگی باشد. اغلب کودهای حاوی نیتروژن باید چند ساعت قبل از بارندگی و یا آبیاری به سطح خاک پاشیده شود؛ به طوریکه کمترین میزان هدر رفت نیتروژن از طریق تبخیر به شکل امونیوم اتفاق بیفتد. فصل کاربرد نیتروزن به میزان فوق العاده ای در ارتباط با انگیزش گل و تشکیل میوه است. بیشتریم مقدار نیتروژن (حدود 70%) در پایان فصل زمستان قبل از تمایزیابی جوانه گل و قبل از شروع رشد شاخه های جانبی جدید داده می شود. بقیه ان در طول دوره گلدهی (از مرحله قبل از باز شدن گل تا تشکیل میوه) به گیاه داده می شود. بدین طریق تشکیل میوه به میزان قابل ملاحظه ای افزایش می یابد. کارایی و میزان تاثیر برنامه های کوددهی نیتروژن را می توان از طریق اندازه گیری طول رشد سال جدید ارزیابی کرد که وقتی مقادیر مناسب نیتروژن برای گیاه داده می شود شاخه سال جاری باید به اندازه کافی رشد کرده باشد.

 پتاسیم یکی از عناصر عمده مورد نیاز زیتون است. بعد از برداشت میوه بویژه در سال های آور و همچنین از طریق هرس، مقادیر بسیار زیادی پتاسیم از خاک برداشت می شود. برای به حداکثر رساندن عملکرد و کیفیت میوه کوددهی منظم پتاسیم ضروری است. پتاسم معمولا در طول زمستان به خاک داده می شود تا به تدریج و در اثر باران به ناحیه ریشه برسد. در مناطقی که مشکلی از نظر تامین آب وجود نداشته باشد، پتاسیم را می‌توان در آخر زمستان به خاک داد. در زمان رشد میوه میزان تقاضای آن برای پتاسیم بالاست و این بدان معنی است که در سال های پربار و در طول دوره رشد میوه – اواسط تابستان- کوددهی با پتاسیم باید افزایش یابد. برای اینکه پتاسیم  از طریق برگ سریع جذب شده و در داخل گیاه به محل های مورد نیاز انتقال یابد، استفاده از کودهای قابل حل در آب و محلول پاشی آن روی درختان، توصیه می شود.

 بور نیز یکی دیگر عناصر مهم مورد نیاز برای کشت زیتون است. کاربرد بور به صورت محلول پاشی  در طول دوره های قبل از بازشدن گل، معمولا نتیجه بهتری به دنبال خواهد داشت. بدین طریق درختان به مقدار کافی از نطر عنصر بور که نقش اصلی را در رشد لوله گرده و تشکیل میوه ایفا می کند، تامین می شوند. برخی از پرورش دهندگان برای رسیدن به حداکثر عملکرد میوه، بور را همراه با اوره و بعضی اوقات عصاره های جلبک دریایی محلول پاشی می کنند.

 منیزیوم یکی دیگر از عناصر عمده مورد نیاز و یکی از اجزای اصلی مولکول کلروفیل است. این بدان معنی است که منیزیوم نقش بسیار قابل توجهی در فتوسنتز ایفا می کند. منیزیوم معمولا بعد از تشخیص بروز کمبود داده می شود.

بهترین راه ارزیابی وضعیت تغذیه ای درخت زیتون -همانند سایر گیاهان- انجام تجزیه خاک توام با تجزیه بافت های گیاهی(معمولا برگ ها) است. با انجام این تجزیه ها اطلاعات کافی در مورد وضعیت خاک و گیاه بدست می آید که با تفسیر درست این اطلاعات می‌توان برنامه مناسبی برای کوددهی ارائه کرد.

 برداشت محصول زیتون

طرز برداشت محصول زیتون براساس اینکه میوه جمع آوری شده برای تهیه کنسرو یا برای تهیه روغن باشد تفاوت می کند.زیتون کنسروی باید حتماً دانه دانه از درخت چیده شود، اما در زیتون روغنی این روش برداشت مقرون به صرفه نبوده و با دست کشیدن روی شاخه و یا ضربه زدن به شاخه ها با یک چوب بلند میوه ها را از درخت جدا می کنند.این طرز برداشت نیز هر چند ارزان تمام می شود ولی به علت شکسته شاخه های جوان به محصول سال بعد از نظر کمی ضربه می زند .

هرس زیتون

بسیاری از کشاورزان هرس را به عنوان اصلی ترین عملیات زراعی در باغ مورد توجه قرار می دهند. پرورش دهنده از طریق هرس درخت را با آب و هوای خاص و شرایط خاک منطقه تطبیق می دهد و عملکرد و بازدهی باغ را افزایش می دهد. اهداف عمده هرس را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

  ایجاد بهترین فرم رشد برای درخت تحت شرایط خاص آب و هوایی و خاک

 ایجاد تعادل بین رشد رویشی و عملکرد میوه

 به حداقل رسانیدن دوره نونهالی

 افزایش عمر باردهی باغ

 به تاخیر انداختن پیری درختان

 به طور کلی سه نوع هرس وجود دارد:

1-    هرس در طول مراحل اولیه رشد درخت

2-    هرس باردهی

3-    هرس بازجوان سازی

 1- هرس در طول مراحل اولیه رشد درخت

هدف از انجام این نوع هرس، فرم دهی به درخت در طول سال های اولیه کاشت است که هم عملیات های زراعی (محلول پاشی، شخم، آبیاری، برداشت و غیره) را تسهیل می¬کند و هم اینکه درختان را قادر می سازد تا از حداکثر نور آفتاب و بارندگی موجود در منطقه بهره بگیرند.

معمولترین شکل برای درخت زیتون هرس جامی شکل یا جامی آزاد است. برای ایجاد چنین فرمی درختان یکساله تازه کاشته شده از ارتفاع 80-60 سانتیمتری سطح خاک سربرداری می‌شوند. هدف اصلی این کار وادار کردن درخت به تولید 4-2 شاخه جانبی در حول محور درخت به فاصله 40-30 سانتیمتری از همدیگر و در ارتفاع 80-40 سانتیمتری سطح خاک است. این شاخه های جانبی در آینده بازوهای اصلی درخت را تشکیل خواهند داد. روی این شاخه‌ها، شاخه های جانبی دیگری با سربرداری شاخه‌های قدیمی از ارتفاع 50 سانتیمتری بوجود خواهند آمد. و بنابراین با حذف غالبیت انتهایی شاخه‌های ذکر شده اسپورهای کمتری تولید خواهد شد.

 تعداد بسیار زیادی از شکل های درختان وجود دارد که در اقصی نقاط مورد استفاده قرار می‌گیرد. تعدادی از آن‌ها عبارتند از:

1. فرم دو شاخه‌ای که در اندولس اسپانیا برای ارقام کنسروی زیتون مرسوم است.

2. فرم شمعدانی که در تونس استفاده می‌شود.

3. فرم دو یا سه تنه‌ای که در سویل استفاده می‌شود.

4. فرم چند شاخه‌ای که هر شاخه فرم یک مخروط را دارد و در برخی مناطق ایتالیا یافت شده است.

5. فرم جامی کروی که در ایتالیا، فرانسه و یونان دیده شده است.

6. فرم کروی که معمول نیست بخاطر اینکه اجازه عبور نور کافی به تمام درخت را نمی‌دهد.

7. فرم استوانه کوتاه.

8. فرم بدون تنه که در تونس مشاهده شده است.

9. فرم نخل آزاد (free palmate). این فرم اگرچه اشکالاتی دارد اما حداقل در مورد ارقام روغنی زیتون به طور وسیع استفاده می‌شود.

 2- هرس باردهی

میوه درخت زیتون روی شاخه های یکساله تشکیل می‌شود. این بدان معنی است که برای  تشکیل میوه کافی در هر سال، درخت باید رویشی کافی داشته باشد. شاخه‌های خیلی قوی معمولا بارور نیستند و پر از جوانه رویشی هستند. از این رو هدف هرس این است که با قرار دادن شاخه‌ها در معرض نور و حفظ ناحیه فعال رویشی و زایشی، رشد شاخه‌های بارده را تحریک کند. درخت زیتون معمولا میوه خود را در پیرامون و قسمت بالای تاج تشکیل می‌دهد. این بدان خاطر است که این قسمت‌ها در معرض نور کامل قرار می‌گیرد و نور باعث باروری بیشتر این شاخه‌ها می‌گردد.

 بر این اساس و با توجه به اهدافی که برای هرس تعریف شد، هرس باردهی باید شامل حذف شاخه‌هایی باشد که روی قسمت‌های جوان درخت سایه اندازی می‌کند. در تصویر 5  می‌توان مشاهده کرد که به دلیل اینکه شرایط نوری در شاخه فوقانی  مناسب‌تر است و روی آن میوه کافی تشکیل خواهد شد، و همچنین شاخه فوقانی روی شاخه پایین که مسن‌تر است، سایه اندازی می‌کند و موجب عدم باردهی آن می‌شود؛ از این رو شاخه‌ مسن‌تر که در حال حاضر دارای میوه است در سال بعدی باید حذف شود.

موقع قطع یک شاخه ضخیم، باید دقت کافی داشته باشیم تا پوست بقیه شاخه زخمی و پاره نشود. برای این منظور عمل برش شاخه معمولا در 3 مرحله انجام می‌گیرد. همانطوری که در تصویر 5 دیده می‌شود، چند سانتیمتر دورتر از نقطه مورد نظر، از قسمت تحتانی شاخه  به سمت وسط آن اولین برش انجام می‌گیرد. دومین برش چند سانتیمتر دورتر از اولین برش و از قسمت فوقانی به سمت پایین انجام می‌گیرد. در این حالت در اثر سنگینی وزن، شاخه می‌افتد و پوست بقیه شاخه تا محل اولین برش پاره می‌شود. سپس می‌توان به راحتی قسمت کوچک باقیمانده را تا محل مورد نظر برید.

3- هرس بازجوان سازی

یکی از بارزترین صفات درخت زیتون طول عمر زیاد آن است.  زیتون می‌تواند تقریبا از هر قسمت از چوب درخت  شاخه‌های جوان و جدید تولید کند. این توانایی درخت را قادر می‌سازد که درختان پیر و یا درختانی که در اثر سرما یا آتش آسیب دیده‌اند را بازسازی و  جوان کند.

در هرس بازجوان سازی شاخه‌های اصلی و یا حتی قسمتی از تنه درخت ممکن است قطع شود. در این صورت باید توجه کرد که شاخه‌های جوان بیشماری تولید خواهد شد که در ماه‌های آتی بعد از هرس باید شاخه‌هایی را که استفاده خاصی برای ما ندارند حذف کنیم و فرم مورد نظر را بلافاصله بعد از تولید شاخه‌های جوان انتخاب و ایجاد کنیم. بسته به عملیات ‌های زراعی مورد استفاده در باغ، درخت جدید در طول 5-3 سال وارد فاز میوه‌دهی می‌شود.

 برای جلوگیری از آلودگی‌های قارچی یا باکتریایی، بعد از هرگونه هرس یا برش کلیه زخم‌ها باید با چسب هرس پوشانیده شده و درخت با قارچکش‌های مسی محلول پاشی شود. هرس درختان زیتون را می‌توان در طول پاییز و زمستان انجام داد. این عمل عموما بعد از برداشت میوه انجام می‌شود اما برای جلوگیری  از آلودگی‌های احتمالی، باید تا زمان سپری شدن باران‌های سنگین و سرما صبر کرد. در روزهای بارانی نباید هرس کرد؛ به دلیل اینکه امکان دارد موجب شیوع و گسترش باکتری‌ در سطح بریدگی‌ها و داخل زخم‌ها شده و منجر به بیماری شانکر باکتریایی شود.

 طرح توجیحی تولید روغن زیتون

در طرح توجیهی تولید روغن زیتون سعی شده است تا با معرفی این صنعت اطلاعات   بیشتری  در زمینه این طرح، میزان سرمایه گذاری، سودآوری، تسهیلات اعطایی و نرخ های بازده سرمایه گذاری آن ارائه شده و با توجه به واردات گسترده آن را به عنوان یک فرصت سرمایه گذاری مناسب بررسی نماییم، امیدوارم این اطلاعات مفید فایده باشد .

روغن زیتون یکی از قدیمی ترین روغن های خوراکی است که بیشتر در کشورهای حاشیه دریای مدیترانه تولید و مصرف می شود. روغن زیتون از میوه درخت همیشه سبز اولئا، که متجاوز از 400 گونه دارد، به وسیله استخراج مکانیکی حاصل می شود. این گیاه در نواحی معتدل و در آب و هوای استوایی رشد می کند.

 کشت زیتون و روغن گیری از آن در کشورهای حاشیه دریای مدیترانه از فلسطین و سوریه تا یونان، در اواسط و اواخر عصر مفرغ رایج بوده و روغن زیتون از فلسطین به مصر روانه می شده است. از کشت زیتون موادی برای سوخت و روشنایی ، ماده روان کنده، پمادهای جلدی و غیره تهیه شده و چوب درخت زیتون به عنوان هیزم برای سوخت و میوه زیتون به صورت نمک زده استفاده می شده است. بعدها میوه زیتون به عنوان منبعی از روغن خوراکی مورد استفاده قرار گرفت. زراعت زیتون در نیمه اول قرن نوزدهم، همراه با پیشرفت فن آوری و علم کشاورزی به نقطه اوج خود رسید.

روغن با روش های مختلف که همیشه فیزیکی است از زیتون استخراج و باقیمانده ای به جا می ماند که  تا 8 درصد روغن داشته و توسط حلال که معمولا هگزان است روغن کشی و روغن حاصل، روغن تفاله نامیده می شود. روغن استخراج شده با روش های فیزیکی بوده و این ناخالصی ها وجه تمایز روغن تفاله به عنوان یک محصول تجاری از روغن زیتون بکر که فقط به وسیله روش مکانیکی به دست می آید و از روغن زیتون بکر تصفیه شده است.

گروه مشاوران بین المللی روغن زیتون (IOOC) تعریف زیر را برای روغن زیتون بکر، تصفیه شده و روغن تفاله ارائه نموده اند :

روغن زیتون بکر( ویرجین) روغن میوه درخت زیتون است که توسط له کردن و فشردن مکانیکی یا سایر روشهای فیزیکی تحت شرایطی ( مخصوصا شرایط حرارتی )  که تغییری در روغن به وجود نیاورد و عملی بجز شستشو، ظرف به ظرف کردن، جداسازی سانتریفیوژی و صاف کردن انجام نگیرد، به دست آید. روغن زیتون بکر به حالت طبیعی و بدون هیچ عملکردی قابل مصرف انسان است. روغن زیتون بکر بر اساس خصوصیات ارگانولپتیکی( بویای و چشایی ) و مقدار اسید چرب آزاد موجود در آن خود به انواع درجه یک، خوب و متوسط یا معمولی تقسیم بندی می شود.

روغن زیتون تصفیه شده روغن زیتون بکری است که مقدار اسیدیته و یا خصوصیات ارگانولپتیک ان به گونه ای است که روغن مناسب برای مصرف به صورت خام نبوده و باید تصفیه شود. روغن زیتون بکر مخلوط می شود تا عطر و طعم آن مطلوب گردد.

روغن تفاله زیتون روغن استخراج شده از باقیمانده روغنکشی است که توسط حلال استخراج شده و به صورت خام غیر قابل مصرف انسان بوده و باید تصفیه شود تا ویژگی های روغن خوراکی را بدست آورد.

 شرایط واردات و صادرات روغن زیتون

روغن‌ زیتون‌ جزء محصولات غذایی که دارای استاندارهای سخت خوراکی در اروپا و آمریکا نمی باشد و ، لذا پیشنهاد می شود ، و با توجه به شرایط صادرات آسان و تعرفه ای گمرکی و هزینه  حمل و نقل در ابتدا صادرات به کشورهایی که شرایط واردات آسان تری دارند مد نظر قرار گیرد. همچنین شایان ذکر است مصرف کنندگان این محصول کشورهای آسیای میانه ، خلیج فارس و اروپای شرقی وتا حدی اروپای غربی می باشند.

مگس زیتون

یکی از مهمترین آفات زیتون مگس زیتون می باشد. لارو مگس زیتون با تغذیه از گوشت میوه ، باعث ریزش میوه ها قبل از برداشت ،کاهش کیفیت روغن زیتون و ورود قارچهای پاتوژن از محل سوراخ ورودی لاروها شده که اسیدیته داخل میوه ها به میزان دو تا چهار برابر افزایش می یابد. نوع خسارت بستگی به نوع واریته میوه دارد .اگر میوه ها از واریته های کنسروی باشد تمام میوه آسیب می بیند و بازار پسندی محصول به واسطه خسارت مستقیم لاروها از بین می رود. یک لارو 150-50 میلی گرم از گوشت میوه را بسته به رقم میوه مورد مصرف قرار می دهد.

ریزش میوه ها با افزایش وزن ومیزان روغن در میوه های باقی مانده تا حد زیادی جبران می شود. همچنین اگر لاروها در اوایل دوره زندگی بمیرند با وجود علائم سوراخ شدگی ، میوه می تواند به رشد طبیعی خود ادامه دهد.   

یکی دیگر از مهمترین مواردی که در مورد این مگس وجود داردانتقال باکتری مولد گال زیتونPseudomonas savastanoi است.

مگس زیتون به میوه های سایر جنسها به جز olea حمله نمی کند وبنابراین تنها به میوه زیتون به صورت اقتصادی خسارت می زند. این گونه با توجه به افزایش سطح زیر کشت زیتون در ایران و آلودگی تقریبا تمام کشورهای زیتون خیز همسایه به این مگس از اهمیت دوچندان برخوردار است.

در شرایط آزمایشگاهی مگس زیتون روی کلیه گیاهان خانواده Oleaceaeتخمگذاری وتغذیه لارو آفت تنها محدود به میوه های جنس oleaspp وحشی وزراعی است ولی مراحل دیگر زندگی شامل تغذیه بالغین و جفتگیری ممکن است روی سایر گیاهان اتفاق افتد .

مناطق انتشار:

این گونه در تمام کشورهای زیتون خیز حاشیه دریای مدیترانه وجود دارد. این آفت در مناطقی که میوه زیتون بومی نیست و زیتون به عنوان یک گیاه جدید معرفی می شود هنوز گزارش نشده است.

علائم خسارت:  علائم سوراخ شدگی و سوراخهای خروجی آفت ممکن است روی میوه وجود داشته باشد. تخمها به صورت منفرد داخل محفظه کوچکی زیر سوراخ تخمریزی گذاشته می شوند . روی میوه ها ،تغذیه  داخلی لاروها ، زخمهای سیاه تا قهوه ای و ریزش میوه قبل از رسیدن ، از علائم آلودگی است.

مرفولوژی :  تخم : سفید رنگ کشیده با طول 7/0 میلیمتر وعرض 2/0 میلیمتر. یک مگس ماده بالغ در طول زندگی حدود 400 الی 500 تخم میگذارد.

لارو: در حداکثر رشد به طول 7-5/6 میلی متر وعرض 7/1-2/1 میلیمتر می رسد لاروها اگر از زیتون سبز تغذیه کنند به رنگ سفید روشن واگر از زیتون سیاه تغذیه کنند به رنگ ارغوانی کثیف دیده می شوند. سر لارو ذوزنقه ای دارای دوشاخک سه بندی وقطعات دهانی همانند سایر مگس هاست.

شفیره: تخم مرغی شکل به رنگ زرد تا قهوه ای رنگ حدودا چهار تا چهار ونیم میلی متر طول  وبند های لارو سن آخر مشخص است.شفیره در خاک وپای درخت میزبان تشکیل می شود.

حشره بالغ :چهار تا پنج میلی متر طول ،سر به رنگ زرد مایل به قهوه ای روشن وقفسه سینه قهوه ای رنگ با سه نوار تیره موازی درجلو . پاها زرد مایل به قرمز وبال ها شفاف با رگبال های مشخص ویک لکه سیاه رنگ در انتهای آن است . در مگسهای ماده اندام تخمریز در انتهای شکم قابل رویت است.

زیست شناسی :

مگس ماده هنگامی که زیتون مناسب تخمگذاری است به این گیاه جلب می شود ومیوه های تازه تشکیل شده نمی توانند جلب کننده حشرات ماده برای تخمگذاری باشند. میزان مطلوبیت میوه زیتون جهت تخمگذاری به رقم زیتون و سطح اقدامات زراعی بستگی دارد بنابراین زیتون های تحت آبیاری ویا ارقام میوه بزرگ مانند میوه های کنسروی زودتر از زیتون های بدون آب یا ارقام با میوه کوچکتر آلوده می شوند. در باغاتی که ترکیبی از ارقام مختلف کاشته شدهاند درختان با میوه بزرگتر به عنوان محل تجمع آفت محسوب می شوند که قبل از سایرین آلوده می شوند. داخل سایبان درخت رنگ سبز –زرد یا سیاه میوه تحریک بینایی برای ماده های جستجوگر میزبان محسوب می شوند با این وجود تحریکات بینایی ،بویای وچشایی نیز برای جلب ماده ها جهت تخمگذاری مهم هستند.

ترکیبات مومی روی زیتون محرک تخمگذاری نیستند ولی ترکیبات بخار شونده عصاره شاخ وبرگ محرک تخمگذاری هستند. مگس های ماده روی درختی که زودتر میوه هایش رسیده ویا آبیاری می شود و در نتیجه رشد یافته تر است جمع می شوند. مگس زیتون معمولا 2 تا 5 نسل در سال دارد که البته در هر سال بسته به شرایط اقلیمی متفاوت است .

 در اواسط مرداد ماه مگس ماده،پوست میوه را سوراخ کرده و تخمش را داخل آن گذاشته و با استفاده از تخمریز خود آب میوه را تا حدی به اطراف پخش میکند که این امر به عنوان جلوگیری کننده از تخمگذاری مجدد روی یک میوه موثر است و اما با این وجود گاهی زیتون های حاوی بیش ازیک تخم هم دیده شده است.

مرگ ومیر تخم به خصوص در اوایل تابستان زیاد  است زیرا واکنشهای ناشناخته بیوشیمیایی درون گوشت میوه آلوده که باعث رشد سریع میوه می شود تخم ها را له می کند. این تخمها از 20 روز در دمای 10 درجه تا 3 روز در دمای 5/32 درجه سانتی گراد تفریخ شده و لاروهای خارج شده به مدت 37 روز در دمای 5/12 درجه تا 9 روز در دمای 30 درجه سانتیگراد تغذیه می کنند. در مراحل آخر نیز با اضافه شدن درصد روغن لاروهای رشد یافته ممکن است خفه شوند.

قبلا فکر می شد که مگس زیتون می تواند در تمام طول سال با دسترسی به میوه های مناسب به رشد خود ادامه دهد ولی در غیاب میوه مناسب وشرایط نامناسب ، ماده ها به دیاپوز می روند. حشرات بالغ تا هفت ماه زندگی کرده وآنهایی که در پاییز خارج می شوند دارای حداکثر طول عمر هستند. در حرارتهای زیر صفر درجه مگس های بالغ ممکن است تا مدتی زنده بمانند ولی اگر حشره چند روزی در این شرایط بماند از بین می رود.

فنولوژی :

شرایط آب و هوایی، نوع رقم زیتون و فیزیولوژی حشره روی فنولوژی حشره روی فنولوژی مگس زیتون تاثیر گذار است . طی زمستان ، دمای پایین، شرایط سخت آب و هوایی و قابل دسترس بودن میوه عوامل مهم محدود کننده جمعیت این آفت هستند. مگس های بالغ روی میوه های باقی مانده روی درخت ویا شفیره های درون خاک زمستان را می گذرانند. طی تابستان دمای بالای حدود 33 درجه سانتی گراد وبالاتر باعث ایجاد مرگ ومیر بالا ی تخم ها، لاروها وشفیره ها می شوند . این مرگ ومیر زمانی که دمای بالا با رطوبت نسبی پایین همراه شود مشخص تر می گردد و ظاهرا افزایش رطوبت نسبی اثر مرگ آور دمای بالا را تعدیل می کند.

تغذیه :

تغذیه مگس زیتون بالغ از شیره خارج شده از میوه ، زخم های برگ وساقه گیاهان مختلف، عسلک حشرات ونکتار می باشد. در طبیعت ماده ها با استفاده از گرده به عنوان منبع پروتئین قادر به بقا و تولید مثل هستند ولی ویتامین ها و مواد معدنی نیز مورد نیاز است . فعالیت تغذیه ای حشرات بالغ کنترل آنها را با استفاده از طعمه مسموم امکان پذیر می سازد. در طبیت لارو مگس زیتون مونوفاژ بوده وتنها از گوشت میوه زیتون تغذیه می کند. وجود باکتری های همزیست برای رشد لاروهای جوان در بافت مزوفیل زیتون لازم است. این باکتریها با انجام هیدرولیز آنزیمی پروتیئن زیتون ، اسید آمینه های لازم را برای لارو که خود به تنهایی قادر به تهیه ی آن نمی باشد فراهم می سازد .باکتری های همزیست در لوله های کور لوله گوارش لارو وحشرات بالغ وجود داشته و در حشرات بالغ این باکتری ها در کیسه های سری تکثیر می شوند. این باکتری ها در انشعابات مری فراوان بوده و از آنجا به روده میانی مهاجرت می کنند. این باکتری ها سطح تخمها را حین تخمگذاری آغشته نموده واز این رو به لاروهای جوان منتقل می شوند وانتقال باکتری مولد گال زیتون نیز به همین ترتیب صورت می گیرد. استفاده از آنتی بیوتیکها در جلوگیری از انتقال این باکتری ها روش نوینی در کنترل مگس زیتون محسوب می شود.

تولید مثل :

حشرات نر مگس زیتون پلی گاموس بوده ویک بار در هر روز جفتگیری مکنند ولی ماده ها الیگاموس بوده وبندرت بیش از یک یا دو بار در طول زندگی جفتگیری خواهند کردو معمولا در پایان روز جفتگیری می کنند. کیفیت غذا وشدت نور در میزان تولید تخم تاثیر گذار است. در طبیعت باروری مگس زیتون تحت تاثیر شرایط محیطی، دسترسی به زیتون و آداپته شدن ماده ها به غذا است. دمای بین 20 تا 30 درجه سانتی گراد برای تخمگذاری مناسب بوده ودر دمای زیر 15 درجه وبالای 35 درجه سانتیگراد  تخمگذاری متوقف می شود. یک مگس ماده در طول زندگی حدود 400-500 عدد تخم می گذارد. مدت زمان بین مرحله تخم تا بلوغ حدود 30-40 روز است. نسل آخر بصورت شفیره در خاک یا میوه های ریزش یافته در پای درختان ویا حشره بالغ میگذراند.

روشهای کنترل مگس زیتون :

1- حذف میوه های آلوده در باغ : در این روش مهم زراعی میوه های آلوده ریخته شده روی زمین و میوه های آلوده قدیمی روی درخت از سطح باغات زیتون جمع آوری وسوزانده یا در عمق 10 سانتیمتری خاک دفن می شوند .

2-کاشت درختان تله : مگس زیتون به ارقام میوه درشت بیشتر از ارقام میوه ریز حمله می کند. بر همین اساس می توان از ارقام میوه درشت در بین سایر ارقام زیتون در باغات به عنوان گیاه تله  استفاده نمود وعملیات مبارزه شیمیایی را روی این گیاهان تله انجام داد.

3- استفاده از ارقام مقاوم : تحقیقات نشان داده است که ارقام Frantoio –Arbequina -Manzanila– Koroneiki – Moraioloدر برابر مگس زیتون مقاومت نشان داده و کمتر آلوده شده اند.

4- استفاده از جلب کننده های غذایی ، بینایی وجنسی : مواد غذایی جلب کننده مانند پروتئین هیدرولیزات یا نمکهای آمونیومبه همراه مقداری بوراکس را داخل تله مکفیل ریخته واین تله را در قسمت سایه دار و سمت جنوبی درختان زیتون آویزان کرده وبطور هفتگی کنترل ومواد آن تعویض می شوند. تله مکفیل می تواند تا شعاع 20 متری را به خوبی پوشش دهد.                                                                                                                                                                     

تله های کارتی زرد رنگ ، صفحات آغشته به چسب هستند که حشرات کامل مگس زیتون را به خود جلب نموده وبه دام می اندازند. معمولا تعداد 4 تله کارتی در 4 جهت جغرافیای درخت در ارتفاع 1تا 5/1 متری نصب می شود . این نوع تله ها هر هفته بازدید ودر صورت نیاز تعویض می گردند. جهت ردیابی مگسها ، می توان از فرمون مگس زیتون وتله مکفیل استفاده نمود.

5-  مبارزه شیمیایی : در این روش پروتئین هیدرولیزات یا نمکهای آمونیاک (به نسبت 3%) را با حشره کشهایی مانند مالاتیون ،دی متوات ، دلتامترین واسپینوساد ( به نسبت 2در هزار ) مخلوط کرده وبه صورت یک ردیف از هر 2 یا 3 ردیف درختان در باغ توسط سمپاشهایی با فشار بالا پاشیده می شود. در این روش هر دو جنس نر وماده کنترل می شوند. تعداد دفعات سمپاشی در هر منطقه بستگی به جمعیت آفت دارد که در ابتدای فصل با نمونه برداری و ردیابی آفت مشخص می گردد.

در روش نمونه برداری از میوه، در هر باغ 10 درخت واز هر درخت 10 میوه زیتون بطور تصادفی انتخاب شده و باز می شوند تا در صد آلودگی میوه به لارو مشخص شود وبر اساس این اطلاعات تصمیم گیری برای مبارزه شیمیایی انجام می شود.

نوشته های مرتبط :

فواید بی نظیر پماد زیتونکس برای بهبود تبخال

حساسیت به روغن زیتون : ۱۳ مورد از علائم آلرژی به روغن زیتون

عرق برگ زیتون : بررسی تمامی خواص عصاره برگ زیتون

۱۵ مورد از مضرات روغن زیتون

همه آنچه از “زیتون” نمی دانید