انواع پوشش های گلخانه ای

انواع پوشش های گلخانه پلاستیک سبک

پلی اتیلن

پلی اتیلن بیشترین استفاده را در پوشش گلخانه دارد و میزان عبور نور آن ۹۰-۸۸% است که در مقایسه با شیشه کمتر است. پلی اتیلن های معمولی، نور ماورای بنفش را از خود عبور می دهند. این اشعه بویژه در فصل تابستان، باعث از بین رفتن پلاستیک و یکبار مصرف شدن آن می شود. همچنین باعث شکنندگی، تیرگی و در نهایت پارگی پلاستیک می گردد. با افزودن مواد جاذب اشعه ماورای بنفش، طول عمر پلاستیک به ۴-۳ سال افزایش می یابد. به شرطی که در این مدت عواملی مانند باد و تگرگ سبب پاره شدن پلاستیک نشوند. این مواد، تثبیت کننده اشعه ماورای بنفش بوده و با تغییر دادن طول موج این اشعه، آن را به طول موج های مفید برای رشد گیاه تبدیل می کنند. معمولا پلاستیک ها، دارای ۱۱-۳ درصد مواد جاذب اشعه ماورای بنفش هستند. طول عمر پلاستیک جاذب اشعه ماورای بنفش، سه تابستان و دو زمستان است.
پلی اتیلن معمولی در برابر اشعه مادون قرمز، مانع ضعیفی است. به کار بردن مواد نگهدارنده اشعه مادون قرمز در ساخت پلی اتیلن، باعث نگهداری حدود نصف گرمای تابشی در داخل گلخانه می شود و از خروج آن جلوگیری می کند. زیرا گیاهان مانند هر جسم دیگری، در روز انرژی نورانی خورشید را جذب می کنند و در شب، به صورت اشعه مادون قرمز به اطراف می تابانند و در نتیجه، مقدار زیادی از گرما به هدر می رود. اما شیشه، مانع از خروج گرمای تابشی مادون قرمز از داخل گلخانه می شود و بنابراین، اتلاف گرما از طریق تابش در شیشه کم است. اشعه مادون قرمز تاثیری بر روی طول عمر پوشش گلخانه ندارد. با کمک مواد بازدارنده خروج اشعه مادون قرمز، می توان از خاصیت گرمازایی آن استفاده کرد. این مواد مانع از خروج اشعه مادون قرمز از گلخانه و باعث حفظ حدود ۵۰ درصد گرمای تابشی می شود.
پلی اتیلن نسبت به شیشه، حرارت بیشتری را به داخل گلخانه منتقل می کند. هزینه اولیه آن کمتر از شیشه و در اسکلت های موقت و دائمی قابل استفاده است. پوشش پلی اتیلن، اجازه عبور دی اکسید کربن و اکسیژن را می دهد ولی قابلیت عبور دی اکسید کربن از پوشش پلی اتیلن سه برابر اکسیژن است. میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در گلخانه های پلی اتیلنی، کمتر از گلخانه های شیشه ای است.
رطوبت داخل گلخانه های با پوشش پلاستیکی زیاد است و برخورد هوای گرم و مرطوب داخل گلخانه با پلی اتیلن سرد، باعث تبدیل بخار به قطرات آب بر روی سطح داخلی پلی اتیلن می گردد(میعان بخارآب) که خود، سبب افزایش شیوع بیماری های قارچی، سوختگی سطح برگ به علت بروز حالت ذره بینی و کاهش انتقال نور به داخل گلخانه می شود. با روش های زیر می توان از میعان آب در سطح زیرین پوشش گلخانه جلوگیری نمود:

الف) تهویه مناسب و تنظیم گرمای گلخانه
هرچه دمای محیط بالاتر باشد، مقدار بخارآب بیشتری را در خود جای می دهد و با سرد شدن هوا، بخارآب اضافی به صورت قطرات آب و شبنم آزاد می شوند. همچنین با تهویه مناسب و خارج کردن هوای مرطوب داخل گلخانه و جایگزینی آن با هوای بیرون، می توان شدت میعان بخارآب را کاهش داد.

ب)استفاده از پوشش پلاستیکی دولایه
در این حالت، پوشش بیرونی گلخانه جسم سرد و پوشش داخلی، جسم گرم محسوب می شود و بخارآب داخل گلخانه با برخورد به پوشش داخلی تبدیل به قطرات آب نخواهد شد.

ج) پاشیدن مواد پاک کننده بر روی سقف داخلی پوشش گلخانه
باعث دفع سریع تر آب شده و قطرات آب به صورت ریزتر و سریع تر به سمت کناره ها جاری می شوند.

د-استفاده از پلاستیک های پلی اتیلن ضد قطره(آنتی فاگ)
پلاستیک های پلی اتیلنی در عرض های ۳/۰-۴/۱۵متر و ضخامت ۱-۱۰میل(۲۵-۲۵۰میکرون۰۲۵/ -۲۵./ میلیمتر) تولید می شوند و از واحدهای میل و میلیمتر، برای تعیین ضخامت این نوع پلاستیک ها استفاده می شود.هر میل،معادل ۰۲۵/۰ میلیمتر است.

طاقه های پلاستیک موجود در بازار، در عرض ۸ متر و طول ۵۰متر (مساحت ۴۰۰متر مربع و وزن طاقه ۸۰کیلوگرم) ، یا عرض ۱۴متر و طول۴۳ متر (مساحت ۶۰۰متر مربع و وزن ۱۱۸ کیلوگرم)  برای پوشش گلخانه در دسترس هستند.
اخیرا در فناوری ساخت پلی اتیلن ،علاوه بر پلاستیک یک لایه، پلی اتیلن های سه، پنج و هفت لایه نیز تولید می شوند که در بین آنها، نوع سه لایه به دلیل کیفیت و قیمت مناسب، بیشتر استفاده می شود. این نوع پلاستیک، حاوی سه لایه خارجی، میانی و درونی است.
در ورقه های سه لایه، لایه درونی حاوی ماده ضد قطره است، این ماده شیمیایی، کاملا با پلی اتیلن سازگار نیست و نیروهای دافع باعث می شوند که عامل مذکور از لایه درونی، که این عامل را نگه نمی دارند، به آسانی خارج شود و به همین دلیل این پلاستیک ، فقط چند سال دوام دارد.
ماده شیمیایی باز دارنده مادون قرمز نیز، در لایه درونی قرار می گیرد و باعث کاهش دوام پلی اتیلن می شود، اگر پلی اتیلنی که حاوی این ماده است کشیده شود، تیره می گردد و با کم کردن عامل بازدارنده مادون قرمز در بخش درونی، می توان به پلاستیک سه لایه ای دست یافت که به طور عجیبی محکم و شفاف است و تا حد زیادی مشکل تیره شدن آن بر طرف شده است، این عامل ، استحکام ورقه های پلاستیکی را نیز افزایش  می دهد .
در مواردی که از پلاستیک دو لایه استفاده می شود، اگر پلاستیک لایه بیرونی (با ضخامت ۶ میل) حاوی ماده بازدارنده اشعه ماورای بنفش باشد، پوشش درونی، حتی با ضخامت کمتر (۴میل) نیز، می تواند چند سال دوام داشته باشد . پلاستیک های سه لایه، با نام تجاری کریتی فیل، دارای ۱۲در صد مواد بازدارنده اشعه ماورای بنفش و ضخامت ۱۰۰میکرون (۰۱/۰ میلی متر)هستند.

پلی وینیل فلوراید(PVF)

پلی وینیل فلوراید به دلیل عمر زیاد، به عنوان پوشش محافظ بر روی صفحات فایبر گلاس به کار می رود و طول عمر آن 10سال یا بیشتر، گران تر از پلی اتیلن و مقاوم به ساییدگی و طوفان است، این پوشش، اشعه ماورای بنفش را از خود عبور نمی دهد و به همین دلیل، عمر آن بیشتر از پلی اتیلن است. نام تجاری ورقه های (PVF) ،تدلار و طول عمر آن حدود 8سال است که 4سال بیشتر از پلی اتیلن و 2سال بیشتر از پلی وینیل کلراید (PVC) ، جاذب اشعه ماورای بنفش است. انتقال نور آن در ورقه 4میل (01/0میلیمتر) ، حدود 92%و مقاومت کششی آن، 4برابر پوشش های پلی اتیلنی به ضخامت 6میل (15/0میلیمتر )است.
پوشش های وینیلی قابلیت تجمع الکتریسیته ساکن را دارند و باعث جذب و نگهداری غبار می شوند و در نتیجه، موجب کاهش انتقال نور شده و باید شسته شود.
قیمت این پوشش ها گران است، اما به علت طول عمر بیشتر، شاید از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد. پوشش (PVF)در عرض 6/2-2/3 متری و طول 67 متر و ضخامت 05/0-08/0 میلیمتر عرضه می شود.

انواع پوشش های گلخانه پلاستیک سخت

 (pvc)۱) پلی وینیل کلراید

در گلخانه ها از این پوشش تقریبا دیگر استفاده نمی شود. زیرا این پوشش، زمانی به بازار عرضه شد که پلی اتیلن فقط یک سال عمر داشت، ولی با عرضه پلی اتیلن هایی که تا ۴ سال عمر می کنند، استفاده از این پوشش مقرون به صرفه نیست،  چون قیمت آن بسیار گرانتر و نصب آن مشکلتر از پلی اتیلن است و در اثر اشعه ماورای بنفش، تخریب و سبب تیرگی و شکنندگی آن می شود. بطوری که در ابتدا میزان عبور نور از آن کاهش می یابد و بعد از مدتی می شکند.

(FRP)۲) فایبرگلاس

فایبر گلاس پوشش مقاومی است که صفحات موج دار آن به دلیل استحکام و طول عمر بالا، در سقف گلخانه ها استفاده می شود و صفحات مسطح آن، در دیوارهای جانبی و انتهایی گلخانه ( قسمت هایی که سنگینی بار نیروهای وارده به گلخانه مانند باد بیشتر است ) به کار می رود. صفحات فایبرگلاس در پهنای 3/1 و طول 3/7 متر عرضه می شوند و بدلیل خاصیت انعطاف پذیری بالا، به راحتی بر روی گلخانه های نیم استوانه ای ( کوانست ) قابل نصب هستند. مزایای صفحات FRP عبارتند از:

الف) ورقه های فایبرگلاس در مقابل عوامل شکننده ای مانند تگرگ یا عوامل مخرب دیگر مقاوم هستند.

ب) نور خورشید با عبور از صفحات فایبر گلاس توسط الیاف آن پخش می شود و در نتیجه باعث یکنواختی شدت نور در داخل گلخانه می شوند ( همانند شیشه مشجر ).

ج) این ورقه ها، انتقال نور بالایی دارند، تا حدی که صفحات شفاف فایبرگلاس به اندازه شیشه، نور را عبور می دهند.

د) خشک کردن گلخانه با پوشش فایبرگلاس راحت تر از گلخانه شیشه ای است ( حدودا ۱۹ درصد به انرژی کمتری نیاز دارد )

ه) زمانی که از ورقه های فایبرگلاس موج دار استفاده می شود، قطرات آب حاصل از میعان  در طول فرورفتگی های ورقه های فایبرگلاس جریان می یابد و بدون ریزش بر روی سطح گیاهان، به سمت کناره های گلخانه جریان می یابند.

معایب صفحات فایبرگلاس عبارتند از:

۱) صفحات فایبرگلاس در برابر ساییدگی و خوردگی قرار می گیرند و به تدریج بر روی آنها، گردوغبار جمع شده و مکان مناسبی برای رشد جلبک ها می شود و در نتیجه میزان انتقال نور از آن کاهش می یابد.

۲) استفاده از این صفحات، خطر آتش سوزی گلخانه را به دنبال دارد.

۳) نسبت به پلی اتیلن بسیار گران تر هستند.

۳) پلی کربنات و اکریلیک

این صفحات به صورت دولایه ای و محکم با طول عمر ۱۰ سال برای استفاده در گلخانه عرضه می شوند که بیشتر در گلخانه های تحقیقاتی و کمتر در گلخانه های تجاری به کار می روند. این صفحات به خاطر سختی شان بیشتر در دیواره های ابتدا و انتهایی گلخانه استفاده می شوند.
صفحات اکریلیک بر خلاف پلی کربنات ها به شدت قابل اشتعال اند. این صفحات در ضخامت های مختلف ۱۶-۸ میلیمتر عرضه می شوند که صفحات ضخیم، قابل خم شدن نیستند اما صفحات نازک تر، خم می شوند و برای گلخانه های دارای سقف خمیده مناسب اند.
میزان اتلاف گرمای اکریلیک و پلی کربنات با توجه به ضخامت شان، تقریبا نصف اتلاف گرما از طریق شیشه و قابلیت انتقال نور این صفحات، کمتر از شیشه است ولی مقاومت آنها به شرایط آب و هوایی، بیشتر از شیشه است، لذا این نوع صفحات، مقاوم به فشار ولی شکننده هستند.

۴) نایلون های گلخانه ای دولایه و مزایای استفاده از آن

امروزه در اغلب گلخانه ها با استفاده از پوشش پلاستیگی دو لایه، تا 40% در مصرف سوخت صرفه جویی می شود. در این نوع پوشش، دو لایه پلاستیک بر روی یکدیگر قرار می گیرند و توسط بالشتکی از هوای فشرده از یکدیگر جدا می شوند. یکی از پوشش های پلاستیکی دولایه ای مناسب برای این کار، پلی اتیلن هایی هستند که طول آنها به اندازه طول گلخانه و عرض آنها به اندازه ای است که قوس هر واحد از گلخانه را به صورت کامل تحت پوشش قرار دهد. این صفحات، در دو طرف جانبی گلخانه های تونلی به زمین متصل می شوند اما نباید بر روی سقف گلخانه محکم شوند بلکه بایستی به طول چند سانتیمتر بر روی هم قرار بگیرند و در قسمت های انتهایی گلخانه محکم شوند. بسیاری از گلخانه ها، با بست های شیاردار پلاستیکی یا فلزی، پوشش های پلاستیکی را محکم به اسکلت گلخانه نگه می دارند. معمولا لایه بیرونی پلاستیک، باید حاوی ماده جاذب اشعه ماورای بنفش(UV)  و به ضخامت 6میل(15% میلیمتر) و ضخامت لایه داخلی 4 میل(1% میلیمتر) باشد، زیرا میزان اشعه ماورای بنفش در این محل کمتر است. یک کمپرسور هوا در داخل گلخانه برای دمیدن هوا بین دو لایه پلاستیکی تعبیه می شود. وجود یک دستگاه فشارسنج، برای تعیین میزان فشار هوا در بین دو لایه پلاستیک ضروری است و باید فشار هوا بین دو لایه پلاستیک، 6/7-1/5 بار ( سانتیمتر ستون آب )، نگه داشته شود. فشارهای بالاتر از 13 بار، هنگام وزش باد شدید استفاده می شود. به دلیل کشیده شدن زیاد دو لایه، نباید از فشار زیادی استفاده گردد. کمپرسور باید دارای دریچه ای قابل تنظیم، برای کنترل فشار هوای بین دو لایه باشد.
در زمان بارش برف، وقتی که برف بر روی سقف گلخانه می چسبد، باید کمپرسور خاموش شود. این کار باعث می شود که هوای بین دو لایه خارج گردد و دولایه پلی اتیلن به هم چسبیده و تاثیر عایقی فضای هوای مرده از بین برود. در نتیجه گرمای بیشتری از پوشش عبور می کند و سبب ذوب شدن برف و از بین رفتن فشار حاصل از وزن برف بر روی سقف می شود. معمولا کمپرسور بر روی دیوار انتهایی گلخانه نصب می شود. بدین ترتیب که سوراخی بر روی دیوار انتهایی گلخانه تعبیه و لوله کمپرسور به آن متصل می گردد. به نحوی که هوای مورد نیاز کمپرسور، از هوای بیرون گلخانه تامین شود. اگر برای تامین هوای بین دو لایه، از هوای گرم و مرطوب داخل گلخانه استفاده شود. این هوا پس از ورود بین دو لایه، سرد شده و سپس بخارآب آن به مایع تبدیل خواهد شد. ولی در صورتی که از هوای بیرون گلخانه استفاده شود، چون هوای بیرون سردتر از هوای بین دو لایه پلاستیکی است، با ورود آن به فضای بین دو لایه، منبسط می شود و این عمل، به کنترل تراکم بین دو لایه پلاستیک کمک می کند، اما ممکن است این تراکم مقدار نور را کمی کاهش دهد.
مزیت دیگر استفاده از پوشش دو لایه، افزایش طول عمر پلاستیک ها است، زیرا لایه خارجی پلاستیک، بر روی بالشتکی از هوا قرار می گیرد. پلاستیک های یک لایه به علت بلند شدن و افتادن در اثر وزش باد و برخورد مکرر به اسکلت گلخانه، فرسوده می شوند.
معمولا فاصله بین دو لایه پلاستیک ۵/۲ سانتیمتر ( گاهی ۵-۵/۲ ) است. اگر فاصله بین دو لایه کمتر باشد ( کمتر از ۲۵/۱ سانتیمتر ) باعث کاهش خاصیت عایقی می شود و در صورت چسبیدن کامل دولایه به یکدیگر، این خاصیت عایقی به طور کامل از بین می رود. اگر فاصله بین دو لایه، بیش از ۱۰ سانتیمتر باشد، سبب برقرار شدن جریان هوا در فاصله بین دو لایه و کاهش خاصیت عایقی می شود.
مزیت دیگر استفاده از پوشش دو لایه، جلوگیری از میعان بخارآب بر روی پوشش داخلی گلخانه است، زیرا پوشش داخلی، جسم گرم محسوب می شود و بخارآب پس از برخورد با آن، تبدیل به قطره نخواهد شد.

پاسخ به سوالات متداول در خصوص انواع پلاستیک های عریض گلخانه و کشاورزی

• آیا با انبار کردن نایلون گلخانه ای در طول زمان باعث خرابی آن می شود ؟ به علت وجود مواد uv نمی توان نایلون های عریض را در طول مدت زیاد انبار کرد و توقع داشت طی گذشت زمان خراب نشود به این دلیل که افزودنی uv دارای تاریخ مصرف می باشد . تاریخ مصرف uv با توجه به میزانی است که به نایلون اضافه می کنید اما به طور معمول تا 5 سال طول عمر خواهد داشت ، فرقی هم نمی کند از آن استفاده کنید یا آن را در انبار نگاه دارید .
• طول عمر نایلون عریض گلخانه ای و کشاورزی چقدر است ؟ یکی از سوالات متداول نایلون عریض گلخانه میزان طول عمر این محصول است . سانی پلاست تولیدات خود را تا 3 سال گارانتی می کند ، به طور معمول نایلون های عریض تا 5 سال طول عمر دارند که موارد گوناگون باعث کاهش یا افزایش طول عمر این محصول پلاستیکی خواهد شد .
• هر کیلو نایلون گلخانه ای چند متر است ؟ هر 5 متر مربع نایلون عریض گلخانه ای برابر است با یک کیلو گرم ، البته ضخامت سفارشی و نمونه های دو لایه و سه لایه تاثیر مستقیمی در وزن نهایی دارد اما به طور کلی هر یک کیلو قادر به پوشش 5 متر مربع مساحت خواهد بود .
• قیمت هر متر نایلون گلخانه ؟ قیمت هر متر نایلون گلخانه ای یک عدد مشخص نیست ، بلکه با توجه به ضخامت ، میزان افزودنی یو وی ( 1 تا 10 درصد ) ، عرض نایلون و میزان سفارش متغییر است . برای دریافت قیمت دقیق لطفا با ما تماس بگیرید  .
• رنگبندی نایلون گلخانه ای ؟ هیچ محدودیتی در رنگبندی نایلون گلخانه ای وجود ندارد از همین رو می توانید در هر طیف رنگبندی که می خواهید سفارش دهید ؟ برای رنگی کردن نایلون از افزودنی مستربچ استفاده می شود که به میزان کمی باعث افزایش قیمت خواهد شد . سفارش نایلون گلخانه ای به صورت رنگی تا حدودی می تواند از ضرر های نور خورشید کاهش دهد .

همه چیز درباره اکلیل کوهی (رزماری)

نام علمی:

Salvia rosmarinus

تیره:

Lamiaceae

تا سال 2017، با نام علمی Rosmarinus officinalis شناخته می‌شد که اکنون فقط یک مترادف است.

نام علمی آن ((رزمارینوس)) به معنی شبنم دریا می باشد، چرا که زیستگاه طبیعی گیاه بیشتر در نواحی ساحلی دریای مدیترانه است.

در یونان باستان اعتقاد بر این بوده که اکلیل کوهی (رزماری) ذهن و حافظه را تقویت می کند و به همین دلیل دانشجویان یونانی در وقت امتحان دادن، تاج گلهایی از اکلیل کوهی به دور سر خود می پیچیده اند. بعدها از اکلیل کوهی برای حفظ خاطره استفاده شد و در تشریفات تدفین، عزاداران شاخه هایی از اکلیل کوهی تازه را بر روی مقبره قرار می دادند تا شخص متوفی فراموش نشود.

در مراسم عروسی، این گیاه علامت وفاداری بوده و شاخه هایی از آن در میان دسته گل عروس قرار داده می شده است.

بر اساس یک داستان قدیمی، گفته میشود که گلهای این گیاه ابتدا به رنگ سفید بوده است و حضرت مریم قبل از ولادت مسیح (ع) تاج آبی رنگ خود را روی بوته رزماری که در آن محل بود گذاشت و از آن پس رنگ گل رزماری به رنگ تاج سر حضرت مریم درآمد و شاید نام انگلیسی این گیاه “رزماری” از همین حکایت سرچشمه گرفته باشد.

گیاهشناسی

چند ساله و به صورت درختچه‌ی کوچک که ارتفاع آن یک تا دو متر می‌شود. برگ‌های آن متقابل، باریک، دراز، نوک تیز و کمی خشن می‌باشد، روی برگ، بدون کرک و سبز ولی پشت آن پوشیده از کرک پنبه‌ای و سفید است. گل‌های آن سفید مایل به بنفش می‌باشد که در اواخر بهار از لا به‌ لای برگ‌ها بیرون می‌آید. میوه‌ی آن چهار فندقه، به رنگ قهوه‌ای و سفت و گرد و تخم آن کوچک می‌باشد که در داخل میوه است.

تمام برگ و شکوفه و اعضای گیاه معطر و خوش بو و برگ و شکوفه‌ی آن کمی تلخ و تند است. این گیاه در منطقه‌ی مدیترانه و بیش‌تر در سواحل مدیترانه و در عین حال در تپه‌ها و ارتفاعات مناطق خشک صحرا می‌روید، این گیاه در ایران نیز کاشته می‌شود. درختچه ای کوتاه، پرشاخ و برگ، ایستاده که ارتفاع آن حداکثر به ۲ متر نیز می رسد، دارای ساق های چوبی است. خزان ندارد و در تمام فصول زینت بخش باغچه است.

برگ‌های آن نازک، کوتاه، سوزنی شکل، با لبه های برگشته هستند. سطح رویی برگ صاف و فاقد کرک، در حالی که پشت برگ سفید رنگ و پوشیده از کرک است. ارتفاع این گیاه بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش دارد و بین ۱ تا ۲ متر متغیر است.

گل های آن کوچک و آبی رنگ است که در کنار برگ‌ها می روید و در اواخر بهار از لا به لای برگ‌ها خارج می شود. گل آن به ندرت سفید رنگ است. گل های این گیاه شهد زیادی تولید می کنند و شدیدا مورد علاقه زنبور عسل است. گل‌ها هنگام باز شدن و در فصول بهار و تابستان جمع آوری می شوند. گل و برگ‌های این گیاه بوی تندی شبیه به کافور دارد.

قسمت های مورد استفاده رزماری

قسمت مورد استفاده آن برگ و سرشاخه های گل دار آن است و اسانس آن از قسمت هوایی گیاه تهیه می شود. گیاه رزماری یا اکلیل کوهی بر اثر ماندن و کهنه شدن اسانس خود را از دست می‌دهد، لذا بهتر است از گیاهان خشک تر استفاده کرد. در این صورت هرچه بوی آن قوی تر باشد بهتر است. این گیاه را باید در سایه خشک کرد تا اسانس آن در گرما از بین نرود. نگه داری این گیاه بهتر است در ظروف فلزی و یا شیشه ای باشد.

ترکیبات شیمیایی رزماری

ترکیبات موجود در برگ رزماری اسانس روغنی فرار، آلفا، پینن، سینئول، بورنئول، کامفن و رزمارن است. عمده ترین ترکیبات موجود در روغن فرار گیاه را سینئول، بورنئول، کافور، بورنیل استات، آلفا پینن تشکیل می دهند که بسته به شرایط جغرافیایی محل کشت گیاه، میزان و درصد هریک از این مواد، متغیر است.

سایر ترکیبات طبیعی موجود در برگ و سرشاخه های گل دار رزماری شامل این دسته ها می شود: فلاونوئیدها مانند جنکوانین و لوتئولین، اسیدهای فنلی مانند اسید رزمارینیک، دی ترپن‌ها، تری ترپن‌ها، تانن‌ها، مواد تلخ، رزین، ساپونین، پروتئین، چربی، کربوهیدرات، فیبر، برخی املاح و ویتامین‌ها.

طرز استفاده و مقدار مصرف رزماری

از برگ‌های تازه و خرد شده اکلیل کوهی یا رزماری به دلیل داشتن اسانس معطر و روغن فرار و هم چنین تانن در سالاد و در تهیه خوراک های مرغ و ماهی استفاده می‌شود. پودر برگ های خشک شده اکلیل کوهی به تنهایی یا همراه با سایر ادویه ها به عنوان چاشنی برای خوش طعم کردن غذاها به خصوص سالاد به کار می رود.

اسانس این گیاه خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی شدید دارد و به عنوان طعم دهنده در داروهای بد مزه به کار می رود. هم چنین مواد موثره این گیاه خاصیت نگه دارندگی شدید دارد و در صنایع غذایی و کنسرو سازی کاربرد فراوانی دارد. از مواد موثره این گیاه پمادها و کرم هایی برای درمان دردهای رماتیسمی و عضلانی تهیه شده است. مهم ترین فرآورده های تولیدی از عصاره های این گیاه شامل شامپوها، نرم کننده های مو، لوسیون های دست و صورت و ژل حمام است.

خواص درمانی و طبیعت رزماری

طبیعت گیاه اکلیل کوهی یا رزماری گرم و خشک است. خواص درمانی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از: درمان سنگ کلیه و مثانه، تقویت بینایی، سیاه مرقه، تپش قلب، طبرانزیت کبدی، قند خون، درمان بواسیر، آماس چشم، کم خونی، ترشحات زنانه، درمان سیاتیک، تقویت کننده معده، کمک به هضم غذا، جوش و التهابات خارجی، تورم پلک ها.

بیماری اورسی (مسمومیت خون بر اثر اوره)، تقویت حافظه، تنگی نفس، گرفتگی بینی، نارسایی کبد، کلسترول خون، گرفتگی رگ‌ها، ضد سرطان، ضد ایدز، آنتی اکسیدان، ضد اسپاسم ماهیچه های صاف و قلب، کاهش استرس، تسکین سردرد، تسکین آسم، درمان برونشیت، ضد میکروب، ضد ویروس، ضد قارچ، تنظیم عملکرد هورمون استروژن.

تقویت پوست و رفع خشکی آن، تقویت سیستم دفاعی بدن، بهبود عملکرد کلیه، محافظت از پوست، ضد درد، مسکن رماتیسم، درد مفاصل، و تسکین درد ماهیچه ها، معالجه رماتیسم، فلج، سستی اعضا، تشنج، اختلالات عصبی و تنفسی و هم چنین نارسایی کبد و کیسه صفرا. تقویت گردش خون، باز کردن مجرای تنفسی، از بین برنده بوی بد ناشی از باکتری و قارچ‌های بدن، ضد اسپاسم، برطرف کننده خستگی، آب مروارید و تقویت گردش خون .

برای درمان قند خون هر بار ۲ گرم در یک فنجان آب ۲۰ دقیقه دم کنید، روزی سه فنجان میل شود. برای درمان هپاتیت های کبدی ۲ گرم در یک فنجان دم کرده‌ی اکلیل کوهی، روزی ۳ فنجان میل شود. و گیاه اکلیل کوهی تقویت کننده ی اعصاب است، ۲ گرم آن را در یک فنجان آب جوش ۲۰ دقیقه دم و روزی یک فنجان به مدت یک هفته میل شود.

اگر دم کرده ی اکلیل کوهی روزی ۳ فنجان به مدت ۱۴ روز میل شود، برای تپش قلب مفید می باشد. برای سیاه سرفه و سرفه های مزمن سرشاخه های آن را دم و میل کنید.گیاه اکلیل کوهی برای تقویت بینایی مفید است، ۲ گرم در یک فنجان آب جوش به صورت دم کرده میل شود. برای جلوگیری از ترشحات زنانه مفید است لذا باید بعد از پاک شدن به مدت یک هفته از دم کرده آن استفاده شود. برای درمان بواسیر پودر آن را خمیر نموده، به اطراف مقعد بمالید.

برای درمان آماس چشم ۱۰ گرم اکلیل کوهی را در یک لیوان آب به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانید سپس صاف کنید یک پنبه را آغشته و به صورت بمالید. نوشیدن دم کرده ی اکلیل کوهی، پونه و کمی لیمو برای کم خونی مفید است. برای این که گوشت فاسد نشود از برگ رزماری داخل آن را پر کنید. برای درمان گرفتگی و نارسایی کبد از دم کرده ی آن می توان استفاده کرد. برای هپاتیت کبدی نیز موثر است.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش

رزماری گیاهی است مقاوم به سرما و شرایط خشکی و این خصوصیت ها سبب شده است که در اکثر مناطق قابل کشت باشد. رزماری بومی مناطق مدیترانه است و در اکثر مناطق کشورمان به صورت محدود یا وسیع کشت می گردد. رزماری در بسیاری از کشورهای اروپایی به صورت وسیع کشت می شود. فرآوری برگ های این گیاه دارای اسانس، تانن، فلاونوئیدها، ساپونین و آلکالوئید (رزماریسین) می باشند. اسانس این گیاه دارای اهمیت فراوانی است و کاربردهای فراوانی نیز دارد.

نکته : اندام دارویی را در رزماری برگ و سرشاخه های گلدار گیاه تشکیل می دهند . ماده اصلی موجود در برگ و سرشاخه های گیاه رزماری را روغن فرار تشکیل می دهد .

تکثیر

گیاه اکلیل کوهی یا رزماری در زمین های آهکی سبک و آفتاب گیر به خوبی رشد می کند. معمولا از این گیاه به عنوان پرچین همیشه سبز در باغات استفاده می‌شود. گیاه رزماری مقاومت بالایی به خشکی و شوری دارد و تابش شدید خورشید را تحمل می کند. از این گیاه برای ساخت فضای سبز استفاده می شود.

رزماری را باید در زمین های آهکی قابل نفوذ، سبک و کاملا آفتاب گیر که در معرض باد های شدید نباشد، پرورش داد. زمین زراعتی آن باید کاملا شخم زده و اصلاح شده باشد. افزودن کود حیوانی به اندازه های کافی، رشد گیاه را تقویت می کند ولی به کار بردن کود های شیمیایی ضرورت ندارد. در بعضی از نواحی شمالی اروپا، با کاشتن این گیاه در مزارع و باغ ها، پرچین هایی به ارتفاع معادل یک متر با منظره بسیار زیبا به وجود می آورند، مشروط بر آن که زمین دارای رطوبت کافی باشد و جنس آن با پرورش گیاه تناسب داشته باشد.

تکثیر از طریق کاشت دانه های رسیده ، خوابانیدن و قلمه تکثیر می شود ، ولی بهترین روش کاشت قلمه زدن می باشد به اینصورت که در بهار یا پاییز سرشاخه های برگدار گیاه را در ماسه کاشته و در محل مناسبی نگهداری می کنند که پس از ۲ الی ۳ ماه قلمه ها ریشه دار شده و سپس آنها را به زمین اصلی منتقل می کنند . فاصله کاشت بوته ها در زمین ۶۰ الی ۱۰۰ سانتیمتر و تراکم بوته بین ۱۰ تا ۱۲ هزار بوته در هکتار می باشد .

کاشت رزماری عمدتا به صورت جوی و پشته می باشد . کود دهی هنگام کاشت و پس از انجام شخم عمیق از کود حیوانی به میزان ۱۰ الی ۱۵ تن در هکتار و در طول فصل رشد از کود دامی یا کود کامل ( K ، P ، N ) در ۲ الی ۳ نوبت استفاده می شود که بین ردیف های کشت کود اضافه می شود . دوره آبیاری بین ۷ تا ۱۰ روز می باشد .

تکثیر از طریق کاشتن دانه بدین نحو است که ابتدا دانه های رسیده گیاه را در اسفند تا فروردین ماه، در قطعه زمین کاملا مناسبی با رعایت مشخصات محل پرورش، از این که در ارتفاعات و یا در دشت ها باشند می کارند، و سپس گیاه کوچک حاصل را هنگامی که رشد کافی پیدا نمود، به زمین زراعتی به نحوی منتقل می سازند که فاصله هر گیاه از دیگری، بین ۶۰ سانتی متر تا یک متر از کلیه جهات باشد. در بعضی نواحی نیز قبلا خطوطی به فواصل ۱.۲۰ متر در زمین زراعتی به وجود می آورند و گیاهان را به نحوی روی آن خطوط می کارند که فاصله هر گیاه از دیگری لااقل یک متر باشد.

تکثیر به وسیله قلمه زدن معمولا در بهار صورت می گیرد. برای این کار قلمه های فراوانی از شاخه های جوان گیاهان مسن به دست می آورند و آن ها را در زیر شاسی که گرمای مناسب داشته باشد می کارند. با این طریقه، تعداد بسیار زیادی از قلمه ها را می توان به نحو فشرده در خاک آماده، درون شاسی کاشت. معمولا قلمه ها پس از طی ۳ هفته تا یک ماه دارای ریشه می گردند و هر چه شرایط خاک زیر شاسی برای رشد گیاه مناسب تر باشد قلمه ها در مدت کوتاه تر دارای ریشه می شوند.

پس از آن که قلمه ها دارای رشد و ریشه کافی گردیدند، آن ها را به زمین اصلی با رعایت فواصل مشخص که ذکر شد، انتقال می دهند. از امتیازات این طریقه آن است که گیاه پرورش یافته، دارای همان مشخصات گیاه مادر می گردد، در حالی که از کاشتن دانه های رسیده رزماری، واریته های مختلف به ظهور می رسد. که بعضی از آن ها ممکن است مرغوب نباشد.

بهره برداری معمولا از سال سوم آغاز می شود و باید هنگامی صورت گیرد که گیاه در حال گل دادن کامل باشد. برسی های مختلف نشان داده است که اگر رزماری در دامنه های شمالی کوهستان ها در زمین مساعد پرورش یابد، به سهولت رشد می کند. و اگر پس از رشد کامل، ساقه آن ها را از ناحیه مجاور سطح زمین جهت بهره برداری قطع نمایند. در سال بعد بر اثر پیدایش جوانه های متعدد از محل قطع شده، ساقه های فراوانی ظاهر می گردد. که موجبات پر پشت شدن ساقه های متعدد گیاه را فراهم می آورد.

چنین پایه هایی دارای ساقه های متعدد نیمه چوبی و برگ های فراوان می شوند که خود یکی از امتیازات آن ها در تولید محصول مرغوب و فراوان می باشد. هنگام بهره برداری باید توجه کامل داشت که هرچه پایه گیاه مسن تر باشد، چون شاخه های آن چوبی می گردد، محصول غیر کافی با راندمان کم به دست خواهد آمد. از این جهت است که همیشه به دست آوردن شاخه های نیمه چوبی و دارای برگ های فراوان بیشتر مورد رضایت زارعین می باشد.

پس از قطع شاخه ها، معمولا از آن ها در همان محل توسط دستگاه های تقطیر قابل انتقال، اسانس گیری می کنند که نتیجه عمل با این روش بسیار بهتر می باشد. از هر ۱۰۰ کیلو گرم گل یا شاخه های برگ دار نیمه چوبی و یا گل دار ۱۵۰ تا ۲۰۰ گرم اسانس به دست می آید که از آن در عطر سازی، تهیه صابون، ادوکلنی و فراورده های زیبایی، استفاده می گردد.

آفات و بیماری ها

آفات خاصی که بطور جدی به رزماری آسیب وارد کند وجود ندارد ولی رزماری به بیماری قارچی مبتلا می شود که مهمترین آن Rhizoctonia solan می باشد که با قارچ کش بنومیل یا مانکوزب قابل درمان می باشد

برداشت

برداشت زمانی انجام می شود که گیاه در حال گل دادن می باشد ، گل ها در فروردین تا اوایل خرداد ظاهر می شوند . به صورتی که سرشاخه ها به طول ۳۵ – ۳۰ سانتیمتر برداشت می شوند . معمولا برگها را پس از چیدن در سایه خشک می کنند و برای اسانس گیری اگر بخواهند اسانس بگیرند به سرعت به محل تقطیر و کارخانه فرآوری منتقل می کنند. معمولا از هر ۱۰۰ کیلوگرم سرشاخه گلدار ۲۰۰ الی ۶۰۰ گرم اسانس استخراج می شود که در عطرسازی ، تهیه صابون و فرآورده های زیبایی و ادکلن کاربرد دارد .

نکته : باید دقت کرد که گیاه سخت و چوبی نشود زیرا قسمت های چوبی در فرآیند اسانس گیری باعث تولید بوی نامطبوعی در اسانس می شود. اسانس شامل : پنین سینوئیل – وبورنئول و کامفن می باشد .

کشت و تولید و تکثیر رزماری

کاشت صحیح گیاهان دارویی و محصولات فرعی و فراورده های آنها مستلزم تحقیق و کاربرد روش صحیح و علمی است. چنانچه در کشت و تکثیر گیاهان دارویی بخواهیم با استفاده از منابع موجود و یا اطلاعات جمع آوری شده از کشورهای مختلف عمل نماییم هرگز بهره برداری مناسب از محصول مورد نظر و همچنین از فراورده های آن نخواهیم داشت زیرا شرایط اکولوژیک مناطق مختلف متفاوت بوده و همچنین نوع زمین مورد کشت، نحوه آبیاری ـ نوع آب آبیاری و موارد مشابه دیگر در تولید محصول و نیز فراورده های حاصل از آن نیز موثر خواهد بود لذا جهت تولید و کشت صحیح یک گیاه دارویی باید در هر منطقه شرایط صحیح و مناسب آن بررسی و سپس با توجه به شرایط موجود اقدام به کشت و تکثیر آن نمود.

تحقیقات بومی

این تحقیق مطالعاتی با هدف شناخت بهترین روش کشت جهت افزایش تولید در هکتار و نیز نحوه تکثیر قلمه به روشهای مختلف که در ایستگاه گیاهان دارویی مرکز آموزش جهاد کشاورزی سمنان در فاصله سالهای ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۲ انجام شد. نتایج نشان داد که نحوه کشت و تولید وتکثیر این گیاه نباید با استفاده ازروشهای منابع موجودانجام شود بلکه باید با توجه به شرایط هر منطقه و با بررسی های مختلف انجام شود تا به بهترین عملکرد در هکتار رسید.ما نتیجه گرفتیم که بهترین شیوه کشت گیاه رزماری برای منطقه سمنان در سال اول در داخل جوی ها وبه فاصله ۸۰•۸۰ سانتیمتر می باشد که با توجه به کاشت تعداد بیشتر قلمه ها میزان تولید در هکتار تا ۵/۱ برابرافزایش یافت.

← مقدمه

کاشت صحیح گیاهان دارویی و محصولات فرعی و فراورده های آنها مستلزم تحقیق و کاربرد روش صحیح و علمی است. چنانچه در کشت و تکثیر گیاهان دارویی بخواهیم با استفاده از منابع موجود و یا اطلاعات جمع آوری شده از کشورهای مختلف عمل نماییم هرگز بهره برداری مناسب از محصول مورد نظر و همچنین از فراورده های آن نخواهیم داشت زیرا شرایط اکولوژیک مناطق مختلف متفاوت بوده و همچنین نوع زمین مورد کشت، نحوه آبیاری ـ نوع آب آبیاری و موارد مشابه دیگر در تولید محصول و نیز فراورده های حاصل از آن نیز موثر خواهد بود لذا جهت تولید و کشت صحیح یک گیاه دارویی باید در هر منطقه شرایط صحیح و مناسب آن بررسی و سپس با توجه به شرایط موجود اقدام به کشت و تکثیر آن نمود.

در این مطالعه که در راستای تولید گیاه(ماده اولیه) برای پایلوت اسانس گیری و عرق گیری گیاهان دارویی در مرکز آموزش جهاد کشاورزی سمنان بر روی گیاه رزماری انجام گرفته است موضوعات مورد بررسی بر روی نحوه کشت ـ نحوه تکثیر قلمه ـ نحوه برداشت ـ زمان برداشت میزان تولید و موارد دیگر می باشد که به شرح ذیل می آید.

← مواد و روش ها

مرکز آموزش جهاد کشاورزی سمنان پس از راه اندازی پایلوت اسانس گیری و عرق گیری گیاهان دارویی جهت آشنایی دانشجویان با کارهای عملی و کار با دستگاههای صنعتی اسانس گیری و عرق گیری به منظور تامین مواد اولیه پایلوت اسانس گیری خود اقدام به کشت گیاه رزماری (الکیل کوهی) به وسعت ۲/۱ هکتار (قطعه اول) نمود که تاریخ اولین کشت در ۱۵/۲ /۷۹ با استفاده از گیاهان گلدانی بود که قطعه زمین مورد نظر به صورت جوی و پشته آماده گردید

فاصله ردیف های کشت ۱۲۰cm ودر روی ردیف ۵۰ cmدر نظر گرفته شد و به تعداد حدود ۱۸۰۰۰ گلدان کشت گردید.(در ۲/۱ هکتار) زمین کشت شده در نیمه اول سال هر ۷ روز یک بار و در نیمه دوم سال با توجه به بارندگی هر ۲۵-۲۰ روز یکبار آبیاری گردید

اولین برداشت محصول در اوایل خرداد ماه ۸۰ صورت گرفت. همچنین دومین برداشت محصول در سال۸۱ همزمان با گلدهی آغاز گردید که گیاهان به طور پیوسته روزانه تراشیده شده و در پایلوت اسانس گیری مورد نظر اسانس گیری شدند از زمان اولین کشت رزماری های مورد نظر موارد و پارامترهای زیادی مورد بررسی و اندازه گیری قرار گرفتند که نتایج حاصل در بخش نتایج و بحث آمده است و کلیه نتایج بدست آمده در مزارع جدید رعایت گردید.

← نحوه مبارزه با علف های هرز

در مزرعه موجود با استفاده از کلتیواتور بطریق مکانیکی پس از برداشت محصول بوده است که علف های ریشه کن شده توسط کارگر جمع آوری گردیدهمچنین در کل مراحل رشد از هیچ کود شیمیایی استفاده نگردید و فقط از کود مرغی بصورت سرک استفاده گردیده است.

در تکثیر قلمه های رزماری از شاسی استفاده گردید(در مرحله اول) که شاسی مورد نظر از سطح زمین یک متر عمق داشت که در کف شاسی ۵۰ cm ماسه بادی ریخته شده بود و سقف شاسی با پلاستیک پوشانده گردید . دراین روش تکثیر قلمه ها در ۱۵ آبان درشاسی کشت شد ودر اسفند ماه به زمین اصلی انتقال داده شدند. در هر متر مربع شاسی حدود ۸۰۰ قلمه تولید گردید که موفقیت کل قلمه های تولید شده ۹۰ درصد بود.

در سالهای بعد بدون پوشاندن سقف شاسی در اوایل فروردین قلمه ها در شاسی زده شد و در اسفند ماه همان سال مورد استفاده قرار گرفت که موفقیت تولید این قلمه ها نیز ۹۰ درصد بوده است.

نوع سوم تکثیر قلمه های رزماری، کشت مستقیم قلمه ها در زمین معمولی که حدود ۲۰ cm از ماسه بادی پوشانده شده بوداجرا گردید که موفقیت این نوع تکثیر نیز حدود ۹۰ درصد بود . نتایج و بحث نتایج این پژوهش نشان داد که با بررسی های به عمل آمده در نحوه کشت رزماری در قطعه اول، فاصله ردیف ها زیاد در نظر گرفته شده بود و به همین خاطر فاصله ردیف ها در کشت قطعه دوم وقطعات سالهای بعد به ۸۰cm کاهش داده شد که به این صورت تعداد قلمه های ریشه دار کشت شده در یک هکتار از زمین حدود ۲۲۰۰۰ قلمه رسید.

همچنین در کشت قطعه اول گلدانها بر روی پشته ردیف ها کاشته شد که به علت گرمای هوا و کافی نبودن رطوبت حدود ۱۵۰۰ گلدان خشک گردید لذا در قطعه دوم و قطعات دیگر قلمه های ریشه دار با این که به صورت گلدانی نبودند داخل جوی ها کشت شده که بعلت رطوبت بیشتر تعداد سبز شدن قلمه ها افزایش پیدا کرده و در سال دوم جای جو و پشته در زمین جابجا گردید در برداشت سال اول که همزمان با گلدهی گیاه انجام گرفت

میزان تولید گیاه حدود ۱۲ تن و در برداشت سال دوم به ۴۰ تن رسید در(۲/۱ هکتار) که با توجه به اینکه تعداد قلمه های کشت شده در قطعه دوم افزایش داده شد میزان تولید در یک هکتار در سال اول حدود ۱۵ تن و در سال دوم حدود ۵۰ تن رسید. یعنی با تغییر فاصله کشت تولید حدود ۵/۱ برابر افزایش پیدا کرده است . همچنین در خصوص آفت گیاه رزماری از زمان کشت تا بحال هیچ آفت خاصی بر روی این گیاه مشاهده نگردیده است ولی در بعضی ازمواقع بوته ها دچار بیماری قارچی شدند

مقالات مرتبط

خواص روغن رزماری : ۲۱ خاصیت اثبات شده روغن رزماری برای سلامت بدن – خواص روغن رز ماری

۱۵ خاصیت شگفت انگیز روغن رزماری برای پوست و مو – خواص روغن رزماری: 15 فایده و کاربرد روغن رزماری که معجزه می‌کند

نوشته شده درنوشته شده در ژوئن 26, 2021 /  0 / تگ هارزماری

همه چیز درباره گل راعی

نام علمی:

Hypericum perforatum

تیره:

Hypericaceae

گیاهشناسی

این گیاه در مناطق معتدله اروپا و آسیا می روید . در ایران در نواحی شمالی به خصوص اردبیل ، آستارا و گرگان به صورت خودرو در مراتع دیده می شود . ساقه این گیاه استوانه ای و مقطع عرضی آن دو گوش است . ارتفاع ساقه بسته به شرایط اقلیمی مختلف بین ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر و ضخامت آن بین ۳ تا ۵ میلیمتر است . برگهای این گیاه متقابل ، ساده و بدون دمبرگ هستند . چنانچه برگهای گل راعی در مقابل نور قرار گیرند نقاط روشنی بر روی آنها قابل مشاهده می باشد که محل تجمع اسانس می باشد . این گیاه دارای گلهای زرد رنگ با ۵ گلبرگ می باشد . 

خواص دارویی

در طب سنتی، از گل راعی استفاده‌های زیادی می‌شود. بسیاری از این کاربردها در تحقیقات علمی به اثبات نرسیده‌اند. امروزه بیشتر از این گیاه برای درمان موارد خفیف و متوسط افسردگی و کاهش علائم یائسگی استفاده می‌شود. گل راعی با بسیاری از داروها تداخل دارد؛ بنابراین بهتر است قبل از مصرف مکمل‌های آن با پزشک مشورت کنید.

گل راعی برای همه افراد مناسب نیست. بهتر است مبتلایان به آلزایمر، اختلال دوقطبی، افسردگی شدید و اسکیزوفرنی از مصرف این گیاه خودداری بکنند. همچنین، مصرف این دارو به زنان باردار و شیرده توصیه نمی‌شود. به‌دلیل تداخل این گیاه با داروهای بی‌هوشی، باید از ۲ هفته قبل از عمل جراحی مصرف آن را متوقف بکنید.

بهبود افسردگی: مصرف خوراکی عصاره گل به بهبود افسردگی، کاهش عصبانیت و خستگی بر اثر افسردگی کمک می‌کند. مصرف برخی محصولات گل راعی نیز ممکن است بتواند مانند داروهای تجویزی در درمان افسردگی مؤثر باشد. البته همه محصولات این گیاه ممکن است تأثیری مشابه انواع استفاده‌شده در بررسی‌ها را نداشته باشند؛ بنابراین بهبود افسردگی خفیف و ملایم از خواص هوفاریقون به حساب می‌آید.

کاهش علائم یائسگی: بسیاری از بررسی‌ها نشان داده‌اند مصرف خوراکی گل راعی به کاهش حس گرگرفتگی و سایر علائم یائسگی کمک می‌کند. برخی شواهد حاکی از آن‌اند که مصرف خوراکی گل راعی همراه با کوهوش سیاه نیز در کاهش علائم یائسگی مفید است؛ اما ممکن است همه محصولات گل راعی این تأثیر را نداشته باشد.

اختلال روان‌تنی یا سوماتوفرم: در این نوع از اختلالات، بیمار با علائم جسمی به پزشک مراجعه می‌کند؛ اما پزشک در معاینه و آزمایش‌ها مشکلی مشاهده نمی‌کند. در این نوع بیماری‌ها، پزشک علت مشکل بیمار را روانی ارزیابی می‌‌کند. درمان با مصرف روزانه یکی از محصولات گل راعی به‌مدت ۶ هفته توانست به کاهش علائم این اختلال در بیماران کمک بکند.

عوارض جانبی گل راعی

• مصرف موضعی گل راعی: اطلاعات کافی و قابل‌‌اتکا از عوارض مصرف موضعی گل راعی در دسترس نیست. با این حال، قرارگرفتن در معرض نور خورشید پس ‌از مصرف می‌تواند واکنش‌های پوستی را به دنبال داشته باشد.
• مصرف خوراکی گل راعی در مقادیر زیاد معمولا خطرناک است: مصرف خوراکی گل راعی در مقادیر زیاد می‌تواند موجب بروز واکنش‌های پوستی در برابر پرتوهای خورشید بشود. حتی مصرف مقادیر معمول گل راعی در برخی زنان با قرارگرفتن در معرض خورشید می‌تواند واکنش‌های پوستی به همراه داشته باشد؛ بنابراین بهتر است بعد از مصرف گل راعی، لباسی مناسب در برابر خورشید بپوشید؛ مخصوصا اگر پوست روشنی داشته باشید.
• مصرف خوراکی گل راعی در مقادیر متوسط به‌مدت ۱۲ هفته معمولا بی‌خطر است: برخی شواهد حاکی از آن است که می‌توان گل راعی را به‌مدت ۱ سال نیز مصرف کرد. با این حال، ممکن است مصرف گل راعی در برخی افراد عوارضی را بر جای بگذارد. از جمله عوارض احتمالی گل راعی می‌توان به اختلال در خوابیدن، سختی در ساکن‌نشستن، عصبانیت، حساسیت، افزایش فشار خون، ناراحتی معده، خستگی، خشکی دهان، سردرد و سرگیجه، جوش پوستی، اسهال و به‌خواب‌رفتن دست‌‌وپا اشاره کرد. اگر مصرف گل راعی موجب اختلال در خوابیدن‌تان می‌شود، آن را صبح‌ها مصرف کنید یا مقدار مصرفی‌تان را کاهش بدهید.

آماده سازی خاک

در پاییز پس از دادن کودهای حیوانی پوسیده و شیمیایی لازم زمین شخم زده می شود. در این زمان اکسید فسفر ۹۰-۸۰ کیلو گرم در هکتار اکسید پتاس ۱۷۰-۱۶۰ کیلو گرم در هکتار همراه با کود حیوانی پوسیده در هنگام شخم با زمین مخلوط می‌گردد. قبل از کاشت نیز ۱۶۰-۱۵۰ کیلو گرم ازت نیز در اختیار زمین قرار می‌گیرد. (دو سوم قبل و یک سوم بعد از کشت).

تاریخ و فواصل کاشت

چنانچه تکثیر گل راعی از طریق بذر صورت گیرد، در کشت غیر مستقیم می توان از خزانه های زیر پلاستیک یا خزانه هوای آزاد استفاده کرد. بهمن ماه زمان مناسبی برای کاشت بذر در خزانه زیر پلاستیک و اواخر زمستان (اواسط اسفند) نیز زمان مناسبی برای کاشت بذر در خزانه هوای آزاد می باشد. در هر دو صورت بذور باید در ردیف هایی به فاصله 25 تا 30 سانتی متر در خزانه کشت شوند، سپس نشاء ها باید در ردیف هایی به فاصله 60 تا 70 سانتی متر به زمین اصلی منتقل شوند. فاصله دو بوته در طول ردیف در زمین اصلی نیز تا 30 سانتی متر مناسب است.

عده ای از محققین اظهار می دارند، هنگامی که ارتفاع نشاء ها به 10 تا 15 سانتی متر رسید می توان آنها را به زمین اصلی منتقل کرد. فصل پاییز (اواسط آذر ماه) زمان مناسبی برای کشت مستقیم بذر در زمین اصلی است. کشت بذر گل راعی در پاییز نه تنها نیاز سرمایی بذر را تامین می کند بلکه بارندگی های فصل پاییز و زمستان سبب افزایش قدرت جواه زنی بذر ها می شود. در کشت مستقیم، بذر ها باید در ردیف های به فاصله 40 تا 60 سانتی متر کشت شوند. فاصله مناسب دو بوته در طول ردیف نیز 25 تا 30 سانتی متر توصیه می شود. اواخز شهریور تا اوائل مهر ماه نیز زمان مناسبی برای تکثیر رویشی گل راعی است. در این روش قطعات ریشه در ردیف هایی به فاصله 60 تا 70 سانتی متر کشت می شوند. فاصله دو بوته در طول ردیف نیز 25 تا 30 سانتی متر باید در نظر گرفته شود.

عمق کشت بذر گل راعی به بافت خاک و شرایط اقلیمی محل کاشت بستگی دارد. عمق مناسب کشت بذر در یک خاک با بافت سبک یا متوسط 5/0 (نیم) سانتی متر توصیه شده است. عده ای از محققین در تحققیات خود نشان داده اند، چنانچه بذر گیاه در یک خاک لومی رسی به عمق 5/0 سانتی متر کشت شوند قادر به سبز شدن نخواهد بود.

روش کاشت

تکثیر توسط بذر: چنانچه بذر های گل راعی به مدت سه روز در آب جاری شسته شوند قدرت جوانه زنی آنها به بیش از دو برابرافزایش می یابد. علت این امر را خارج شدن مواد باز دارنده جوانه زنی بذر در جریان شدن بذر می دانند. برنات معتقد است تیمار بذور با مقدار 500 تا 1000 پی پی ام اسید جیبرلیک سبب افزایش قوه نامیه آنها می شود. بذور تیمار شده  گل راعی را می توان به دو روش مستقیم (در زمین اصلی) و غیر مستقیم (در خزانه) کشت کرد.

کشت مستقیم: از آنجا که بذور گل راعی بسیار کوچک و رشد اولیه آنها بسیار کند و بطئی است و علف های هرز به راحتی می توانند بر آن غلبه کنند، معمولا کشت مستقیم این گیاه توصیه نمی شود مگر در سطوح کوچک و در مواقعی که خاک، نرم و از رطوبت کافی برخوردار بوده و بستر خاک فاقد علف های هرز باشد. پس از کاشت انجام غلطک مناسب ضرورت دارد. در کشت مستقیم برای عر هکتار به دو تا پنج کیلو گرم بر با کیفیت مناسب نیاز است.

کشت غیر مستقیم: بذور گل راعی را می توان در زمان و تراکم مورد نیاز در خزانه زیر پلاستیک یا خزانه هوای آزاد کشت کرد. در این روش برای هر متر مربع 60 تا 80 گرم بذر با کیفیت مناسب مورد نیاز می باشد. پس از کاشت، انجام غلطک مناسب سبب تسریع و یکسانی در جوانه زنی بذر ها می گردد. با آبیاری منظم سطح خزانه و وجین علف های هرز، نشاء های حاصله را از اوائل خرداد ماه می توان با رعایت فواصل مناسب کاشت، به زمین اصلی منتقل نموده و می بایست بلافاصله آنها را آبیاری کرد. از هر 100 متر مربع مساحت خزانه می توان 35 تا 43 هزار نشاء با کیفیت مناسب تولید کرد.

تکثیر رویشی: تکثیر رویشی با تقسیم ریشه انجام می شود. به طوری که گیاهان دو تا چهار ساله، سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی، باکتریایی یا ویروسی را در زمان مناسب از خاک خارج و هر بوته را به چهار تا شش قسمت تقسیم می کنند. هر قطعه باید دارای تعداد مناسب جوانه رویشی (حداقل یک جوانه) باشد، سپس هر یک را باید در فواصل ذکر شده در زمین زراعی مورد نظر کشت کرد.قطعات ریشه ای را باید به گونه ای در خاک قرار داد تا جوانه راس ریشه در عمق چند سانتی متری خاک (دو تا پنج سانتی متر) قرار گیرد.

مراقبت و نگهداری

پس از کاشت، آبیاری جهت یکسانی در رشد و نمو گیاهان ضرورت دارد. پس از اولین برداشت پیکر رویشی، چنانچه مقدار مناسبی ازت به همراه آبیاری در اختیار گیاهان قرار گیرد در افزایش عملکرد محصول نقش بسزایی دارد. توصیه می شود در روز های گرم و خشک گیاهان به مقدار 15 تا 25 میلی متر آبیاری شوند.

در سال اول رویش باید سه تا چهار بار اقدام به وجین مکانیکی علف های هرز نمود. با استفاده از کولتیواتور یا بیل می توان علف های هرز فاصله بین ردیف ها را وجین کرد. در سال دوم گیاهان از رشد سریعی برخوردار می شوند، به طوری که فواصل بین ردیف ها بر اثر رشد گیاهان بسته شده و مبارزه مکانیکی با علف های هرز امکان پذیر نمی باشد. از این رو از سال دوم رویش، می توان از علف کش های فوسیلاداس به مقدار دو تا چهار لیتر و یا آفالون به مقدار 2/1 تا 5/1 لیتر در هکتار استفاده کرد. بهتر است این مقدار علف کش در 200 تا 300 لیتر آب حل شود.

گل راعی در طول رویش ممکن است توسط برخی آفات مانند سوسک برگ یا شته آسیب زده دیده و خسارات زیادی را متحمل شود. از این رو همواره مراقبت از گیاهان در برابر آفات ضرورت دارد.

عوامل بیماری زای قارچی مانند کلتوریکوم گلوسپوروایدس، فوزاریوم، آلترناریا، و اسکلرتینا نیز می توانند سبب خسارات سنگینی به محصول شوند. با استفاده از عملیات به زراعی مناسب می توان از آلوده شدن گیاهان به عوامل قارچی اشاره شده جلوگیری کرد. در صورت آلودگی مزارع به این بیماری ها می توان سموم توپسین ام، چینواین فوندازول و یا اط سم میلتوس استفاده کرد. در شرایطی که بیماری گسترش داشته باشد باید از این سموم دو تا سه مرتبه استفاده کرد.

هنگام سم پاشی باید مراقب جوانه هایی که تازه تشکیل شده اند، بود تا دچار شکستگی و افتادن از گیاه نشوند. مواقعی که آلودگی قارچی شدید باشد لازم است پس از اولین برداشت، گیاهان مجددا سم پاشی شوند.

اطمینان از سلامت بذوری که به منظور کشت سال های آتی از مزرعه برداشت می شوند بسیار ضروری است. چرا که در صورت آلوده بودن بذر ها، احتمال آلودگی مزرعه به بیماری های قارچی پس از کشت آنها بسیار زیاد خواهد بود.

برداشت محصول

محصول گل راعی را با ماشین برداشت و یا با دست برداشت می کنند. زمان برداشت بستگی به میزان مواد موثره موجود در گیاه دارد. از این رو زمان مناسب برداشت پیکر رویشی در شرایط اقلیم مختلف باید مورد بررسی قرار گیرد. در این رابطه عده ای معتقدند برگ های گل راعی در مرحله گلدهی کامل از بیشترین مقدار فلاونوئید (مانند روتین، هاپرین و کوئرستین) برخوردارند در حالی که بیشترین مقدار تانن و حداکثر مقدار هیپریسین در جوانه باز نشده گل مشاهده می شود. در تحقیقی با موضوع تاثیر سه زمان مختلف برداشت شامل قبل از گلدهی، گلدهی کامل و مرحله تشکیل میوه بر روی مقدار هیپریسین و اسانس پیکر رویشی خشک گل راعی نشان دادند که حداکثر مقدار هیپریسین و اسانس (به ترتیب 329 میکرو گرم در گرم و 35/0 میلی لیتر اسانس در 100 گرم پیکر رویشی خشک) در مرحله گلدهی کامل و حداقل آنها (به ترتیب 22 میکرو گرم در گرم هیپریسین و 12/0 میلی لیتر اسانس در 100 گرم پیکر رویشی خشک) در مرحله قبل از گلدهی بدست آمد.

در تحقیق دیگری، میزان هیپریسین و عملکرد پیکر رویشی رقم توپاز و یک رقم مجارستانی در شش مرحله رویشی گیاه گل راعی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که بیشترین مقدار هیپریسین موجود در پیکره رویشی در رقم توپاز در مرحله آغاز تشکیل میوه و در رقم مجارستانی در مرحله گلدهی کامل ساخته و ذخیره می شود. در این بررسی نشان داده شد که بیشترین عملکرد پیکر رویشی تازه و خشک در مراحل گلدهی کامل و تشکیل میوه به دست می آید.

برنات معتقد است بیشترین مقدار هیپریسین و فلاونوئید در اوایل مرحله گلدهی در گیاه وجود دارد. وی اظهار می دارد، اگر در فصل بهار اقدام به انتقال نشاء به زمین اصلی شود، در سال اول رویش فقط یک بار آن هم در مرداد ماه می توان محصول را برداشت کرد. ولی چنانچه نشاء ها در فصل پاییز به زمین اصلی منتقل شده باشند در سال اول رویش، اولین بار در تیر ماه و دومین و آخرین مرحله در شهریور ماه می توان پیکر رویشی محصول را برداشت کرد. گیاهان در سال های دوم و سوم رویش از رشد و نمو سریعی برخوردار می گردند. به طوری که در هر سال می توان دو مرتبه محصول برداشت کرد. اولین برداشت در مرحله تشکیل گل (اواخر خرداد ماه) و دومین و آخرین برداشت در اوایل مرداد ماه خواهد بود.

محققین معتقدند برداشت گیاه باید به نحوی صورت گیرد که 20 تا 30 سانتی متر یا 30 تا 40 سانتی متر قسمت فوقانی گیاهان را شامل شود. اگر چه برخی معتقدند پیکر رویشی گل راعی را باید از فاصله ده سانتی متری از سطح زمین برداشت کرده و سپس ساقه ها و شاخه های چوبی و ضخیم را زا سایر قسمت ها جدا نمود.

پس از برداشت پیکر گل راعی، باید آنها را خشک کرد. پیکر رویشی گل راعی را با استفاده از خشک کن های الکتریکی در دمای 40 درجه سانتی گراد، با حفظ مناسب ترین کمیت و کیفیت مواد موثره می توان خشک کرد. چنانچه امکان استفاده از خشک کن های الکتریکی نباشد، گیاهان را می توان در سایه و در جریان هوای آزاد خشک کرد. تحقیقات نشان می دهد خشک کردن این گیاه در آفتاب سبب کاهش 80 درصدی هیپریسین می شود.

عملکرد محصول پیکره رویشی به عوامل متعددی مانند رقم، شرایط اقلیمی محل رویش و روش برداشت بستگی دارد. در سال اول رویش 8/0 (هشت دهم) تا 2/1 (یک و دو دهم) تن و از سال دوم به بعد 5/2 تا 5 تن پیکر رویشی خشک از هر هکتار زمین قابل برداشت است. نسبت پیکر رویشی تازه به خشک سه تا پنج به یک است.

برداشت بذر

اگر هدف اط کشت گل راعی تهیه بذر جهت کاشت باشد، نباید پیکر رویشی را برداشت کرد. اواخر مرداد تا اوایل شهریور هنگامی که چهل درصد میوه ها رسیده و رنگ آنها قهوه ای تیره شدند، می توان آنها را برداشت کرد. س از بوجاری میوه، بذر ها را باید تمیز و در جای خشک، خنک و تاریک نگهداری نمود.

مقدار عکلکرد بذر متفاوت و بین 50 تا 200 کیلو گرم در هکتار می باشد.

مقالات مرتبط

گل راعی چیست ؟ خواص تایید شده روغن گل راعی کدامند ؟ – گل راعی چیست ؟

انواع روشهای آبیاری گلخانه ای

یک سیستم آبیاری طوری طراحی می­‌شود که مقدار دقیق آب مورد نیاز محصول را در طول سال بطور روزانه تامین نماید. مقدار آب مورد نیاز بستگی به منطقه کشت، محصول مورد کشت، شرایط آب و هوایی، زمان و فصل کشت و اینکه آیا گلخانه دارای سیستم تهویه و گرمایشی است، دارد. نیاز آبی هم بسته به ترکیب خاک، اندازه ظرف، نوع ظرف و یا همان بستر محصول می‌تواند متفاوت باشد. روش آبیاری در گلخانه‌ها تاثیر بسزایی در کیفیت محصولات دارد، بنابراین اهمیت انتخاب یک روش مناسب و درست آبیاری، بسیار مهم و حیاتی است.

برخی بر این باورند که انتخاب روش آبیاری در گلخانه‌ها موضوع ساده و پیش‌پا افتاده‌ای است. اما افراد با تجربه و متخصص، باور دارند برای انتخاب روش آبیاری گلخانه‌ای باید تمامی جوانب بررسی شود. انتخاب روش آبیاری باید بر پایه اصول و منطق باشد تا از بروز ضرر و زیان جلوگیری نماید و بهره‌وری را نیز افزایش دهد. آگاهی از انواع روش‌های مختلف آبیاری در گلخانه‌ها، می‌تواند ما را در انتخاب بهترین روش کمک شایانی نماید.

سه اصل کلی در آبیاری

قانون اول: از یک بستر و خاک با ساختار خوب و زهکشی شده استفاده کنید.

اگر بستر گیاه به خوبی زهکشی نشده باشد و هوای کافی در اطراف ریشه موجود نباشد، عملیات آبیاری نمی‌توند به خوبی صورت گیرد. به همین خاطر بستر دارای هوای کافی در منطقه ریشه، برای رشد گیاهان کاملا ضروری است. ترکیب خاک بایستی با یک فرمولاسیون که متناسب با شرایط گلخانه است، مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین خاک مزرعه به تنهایی جوابگوی نیاز گیاه نیست.

قانون دوم: در هر بار آبیاری، عملیات آبیاری باید به صورت کامل انجام گیرد.

از انجام آبیاری مقطعی و نیمه‌کاره اجتناب نمایید. در هر بار آبیاری، خاک بایستی کاملا مرطوب شود و به تمامی قسمت‌های بستر و نقاط انتهایی ریشه نیز به مقدار کافی آب برسد. به عنوان یک قاعده کلی 10 الی 15 درصد آبیاری اضافی برای محصولات، می‌تواند خیال ما را از این بابت راحت نماید. به طور کلی نیاز آبی گلخانه‌ای در بستر‌های مبتنی بر خاک حدود 20 لیتر بازای هر متر مکعب و برای گلدان‌ها حدود 0.3 تا 0.35 لیتر بازای گلدان‌هایی با قطر 16.5 سانتی‌متر می‌باشد.

قانون سوم: آبیاری بایستی دقیقا قبل از شروع تنش آبی گیاه انجام شود.

از آنجایی که آبیاری بیش از حد، منجر به کاهش هوای کافی در ریشه و بروز مشکلاتی در رشد گیاه می‌شود، آبیاری باید دقیقا قبل از ورود گیاه به مرحله تنش آبی انجام شود. اما چطور می‌توانیم تنش اولیه آبی گیاه را تشخیص دهیم؟ پاسخ ظاهر و علایم شاخ و برگ گیاه است. برای مثال از بافت، رنگ و کدر بودن رنگ گیاه، می‌توان برای تشخیص میزان تنش آبی آن استفاده کرد. نباید فراموش کرد که تشخیص نیاز آبی گیاه، به نوع محصول نیز بستگی دارد. برای گیاهانی که علائم ظاهری خاصی برای تشخیص تنش آبی ندارند، از رنگ و وزن خاک نیز می‌توان نیاز آبی گیاه را تشخیص داد.

روش‌های آبیاری گلخانه‌

آبیاری دستی یا سنتی (Hand Watering)

قدیمی‌ترین روش آبیاری، روش آبیاری دستی است که امروزه دیگر بسیار نامتعارف و غیر اقتصادی است. در حال حاضر، پرورش‌دهندگان گلخانه‌ای از این روش استفاده نمی‌کنند مگر در شرایط خیلی خاص، مانند پرورش گیاهان خاص با نیاز‌های آبی ویژه و یا در مناطق جغرافیایی بسیار خشک و متفاوت. بررسی‌ها نشان می‌دهد که هزینه این روش در همان سال اول برابر با اجرای سیستم‌های نوین آبیاری می‌باشد و بنابراین استفاده از این روش به جز در موارد خیلی خاص، هیچ دلیل موجهی ندارد. در این روش مقدار آب دریافتی توسط گیاهان یکنواخت نیست و در عین حال، آبیاری دستی فرآیندی وقت‌گیر و خسته کننده می‌باشد. ولی درهر حال اگر از این روش آبیاری استفاده می‌کنید حتما در انتهای شلنگ آبیاری از وسیله فشار شکن استفاده نمایید. این وسیله نیروی فشار آب خروجی را کم کرده و از شسته شدن بستر خاک و بهم ریختن ترکیب خاک جلوگیری می‌کند.

آبیاری محیطی (Perimeter Watering)

این روش آبیاری برای گلخانه‌های باغچه‌ای با بستر ثابت قابل استفاده است. در این سیستم آبیاری عموما از لوله لی‌فلت و یا لوله‎‌های پلی اتیلن و نازل‌های پلاستیکی استفاده می‌شود که نازل‌های پلاستیکی آب را بر روی سطح خاک، زیر شاخه و برگ‌ها اسپری می‌کند. نازل‌ها در این روش از نایلون و یا پلاستیک سخت ساخته شده است. برای آبیاری، نازل‌ها بر اساس نیاز با زاویه‌های 45، 90 و 180 درجه تنظیم می‌شوند تا آب را اسپری کنند.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که استفاده از لوله‌های سخت پلی اتیلن دارای معایبی می‌باشد. این لوله‌ها بخاطر نداشتن انعطاف لازم، پس از مدتی جابجا شده و تغییر مکان می‌دهد که باعث به هم خوردن زاویه نازل‌ها شده که ممکن است نازل‌ها از داخل گلدان‌ها خارج شوند. لذا برای جلوگیری از این مشکلات پیشنهاد می‌شود از لوله‌های انعطاف پذیر لی‌فلت استفاده شود. استفاده از لوله‌های تاشوی لیفلت، مضاف بر اینکه باعث برطرف شدن این مشکل می‌شود، مزیت‌های زیادی نیز دارد، مانند راحتی نصب و جابجایی، مقرون به صرفه بودن وطول عمر بالاتر.

آبیاری سقفی یا آبشاری (Overhead Sprinklers)

در حالی که در بیشتر محصولات زراعی برای جلوگیری از بیماری، شاخه‌های گیاهان باید خشک نگه داشته شوند، تعداد کمی از محصولات زراعی وجود دارند که می‌توانند شاخ و برگ مرطوب را تحمل نمایند. این دسته از گیاهان که در برابر رطوبت شاخ و برگ مقاوم هستند را به راحتی می‌توان با روش آبیاری سقفی آبیاری نمود.

بسیاری از گلها و برخی از گیاهان سبز جزء این دسته‌اند، که می‌توان آنها را توسط این روش آبیاری نمود. این روش آبیاری شامل یه خط لوله اصلی انتقال آب می‌باشد که سرتاسر سالن کشیده شده است. در این روش، رایزر‌ها و نازل‌هایی که در سقف یا کف سالن نصب شده‌اند و در ارتفاعی بالاتر از گیاه قرار می‌گیرند و آب را بر روی گیاه اسپری می‌کنند. ارتفاع 60 سانتیمتری برای آبیاری گل‌های آپارتمانی و ارتفاع 180 سانتیمتری برای گلهای دیگر، مناسب است. در این روش، حرکت نازل به گونه‌ای است که یک الگوی چرخش 360درجه‌ای را به طور مداوم طی می‌کند تا سطح پاشش یکنواختی در آبیاری مهیا شود. در این روش سینی‌هایی برای جمع‌آوری آب بین گلدان‌ها استفاده می‌شود تا از هدر رفت آب نیز، جلوگیری شود. نصب این سینی‌ها طوری هست که با داشتن یک شیب بسیار کم، آب بین گلدان‌ها را به سمت منبع هدایت می‌کند.

آبیاری مه پاشی (Boom Watering)

آبیاری مه پاش شامل یک لوله اصلی آب است که سرتاسر سقف گلخانه در جهت طولی کشیده شده است. این لوله مجهز به نازل‌هایی است که می‌توانند آب یا محلول کود و موادمغذی را بر روی محصول بپاشند. در حالت توسعه یافته این روش، نازل‌ها بر روی یک تسمه سوار هستند که بوسیله یک موتور الکتریکی جابجا می‌شوند. مقدار آب خروجی با سرعت نازل که از بالای گیاهان عبور می‌کند، تنظیم می‌شود.

این روش که در گلخانه‌ها کاربرد دارد، اغلب برای تکثیر گیاهان قلمه ای و تولید نشاء ایده‌ال است.در این روش آب به صورت قطرات بسیار ریز به طور متناوب بر روی محیط کشت پخش شده و موجب کاهش درجه حرارت محیط و تامین رطوبت نسبی مورد نیاز قلمه‌ها و نشاء می‌شود.

آبیاری قطره‌ای (Drip Irrigation)

روش آبیاری قطره‌ای روش بسیار کارآمدی است که در آن، آب در فواصل مکرر و قابل تنظیم از طریق قطره چکان‌ها و دریپرها که در امتداد مسیر لترال قرار دارند، به گیاه منتقل می‌شود. سیستم آبیاری قطره‌ای به عنوان بخش کامل و اساسی در طرح جامع آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و این روش به عنوان کامل‌ترین و بهترین روش برای آبیاری و انتقال یکنواخت کود و مواد مغذی به گیاه شناخته می‌شود. این روش با مصرف بهینه و ناچیز آب، کود و مواد مغذی، تولید بهینه‌ای را نیز به ارمغان می‌آورد. راندمان روش آبیاری قطره‌ای بین 90 تا 95 درصد تخمین زده می‌شود، که به نسبت سایر روش‌ها که در بهترین حالت راندمانی بین 60 الی 70 درصد دارند، بسیار چشم گیر است. آبیاری قطره‌ای نه تنها برای گلخانه‌ها بلکه برای محیط‌های باز و مزارع، به ویژه مناطق خشک و نیمه خشک نیز بسیار کارآمد و مناسب است.

یکی از معایبی که به روش آبیاری قطره‌ای وارد می‌شود، هزینه نسبتا بالای این روش نسبت به سایر روش‌هاست. با این‌حال متخصصان بر این باورند که مقایسه هزینه‌های اجرای سیستم آبیاری بایستی با در نظر گرفتن تمامی جوانب مانند راندمان سیستم، هزینه نگهداری، خروجی محصول، کیفیت محصول و… انجام گیرد. نتیجه تحقیقات نشان دهنده آنست که در بلندمدت استفاده از این سیستم، صرفه اقتصادی دارد.

آبیاری با لوله تراوا (متخلخل یا نشتی)

آبیاری زیرسطحی تراوا سیستمی است که با استفاده از لوله های متخلخل اسفنجی آب، کود، سم و موارد مغذی را در یک فضای رطوبتی مستقیما در اختیار ریشه قرار می‌دهد. پیاده‌سازی این روش همانند آبیاری قطره ای است، با این تفاوت که به صورت زیر زمینی و نشتی انجام می شود. برای این کار می توان لوله ها را در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متری درون شیارهایی داخل زمین قرار داد و با خاک روی آن ها را پوشاند. از مزایای این سیستم این است که به راحتی آب، مواد غذایی و سموم نباتی را در اختیار ریشه قرار می‌گیرد. ممانعت از رشد علف های هرز، عدم نیاز به تسطیح زمین و انجام تهویه از دیگر مزایای این روش می‌باشد.

انواع سیستم های آبیاری کشاورزی

آبیاری از قدیمی‌ترین فعالیت‌های بشری بوده که اصلی‌ترین هدف آن افزایش تولید محصولات کشاورزی است. در آبیاری رطوبت خاک باید در حدی حفظ شود که گیاه دچار کمبود آب نشود. باید توجه داشت که کمبود رطوبت در خاک همان قدر برای گیاه مشکل‌ساز است که رطوبت بیش اندازه خاک. بنابراین نباید در آبیاری زیاده‌روی کرد، زیرا باعث می‌شود گیاه از رطوبت بیش از اندازه آسیب ببیند و عملکرد محصول پایین بیاید. هدف آبیاری در بعضی موارد می‌تواند کنترل دمای هوا، رطوبت هوا و کاهش آفات و بیماری‌های گیاهی باشد.

انواع روش‌های آبیاری را می‌توان در دو دسته کلی آبیاری سطحی و آبیاری تحت فشار طبقه‌بندی کرد. اصلی‌ترین تفاوت بین روش‌های آبیاری سطحی و تحت فشار، نوع نیروی به‌کار رفته برای توزیع آب در مزرعه است. در آبیاری سطحی آب به‌کمک نیروی جاذبه زمین یا نیروی ثقل در روی زمین پخش می‌شود. به‌همین علت نام دیگر آبیاری سطحی، آبیاری ثقلی است. در آبیاری تحت فشار از پمپ و لوله برای انتقال آب و از پاشنده‌ها برای پخش آب در سطح مزرعه استفاده می‌گردد. منظور از پاشنده‌ها، آبپاش‌ها یا قطره‌چکان‌ها هستند که بر روی لوله‌ای به نام لوله جانبی قرار دارند. لوله جانبی را لوله لترال نیز می‌نامند.

الف-انواع روش‌های آبیاری سطحی

آبیاری سطحی قدیمی ترین و رایج ترین روش آبیاری در کشاورزی است. آبیاری سطحی را می توان به انواع مختلف تقسیم بندی کرد؛ ولی بارزترین تقسیم بندی ها به ترتیب زیر است:

1.آبیاری کرتی

2.آبیاری نواری

3.آبیاری جویچه ای(فارو)

4. آبیاری غرقابی

 تفاوت بین روش های مختلف آبیاری سطحی بصورت عنوانی مطرح است. یعنی مثالا سیستم نواری یا کرتی میتواند به سیستم جویچه ای هم تبدیل شود. آبیاری سیلابی به این صورت است که آب به سادگی می تواند روی سطح زمین جریان پیدا کند، بدون اینکه هیچ گونه تنظیمی بر یکنواختی توزیع آب در مزرعه درنظر گرفته  شود. بنابراین برای تنظیم میزان تقاضا و یکنواختی به هیچ تلاشی نیاز نیست. اگر بخواهیم این نوع آبیاری را کنترل کنیم باید آن را به یکی از سیستمهایآبیاری نواری، کرتی یا جویچهای تبدیل کنیم. مراحل آبیاری یک زمین در شکل نشان داده شده است.

مزایای آبیاری سطحی:

• سادگی و عدم نیاز به دستگاه و تجهیزات پیچیده
• هزینه سرمایه‌گذاری اولیه پایین
• عدم نیاز به انرژی

معایب آبیاری سطحی:

• در مواردی که شیب زمین زیاد است نمی‌توان از این روش آبیاری استفاده کرد و باید زمین تسطیح یا شیب‌بندی شود که هزینه زیادی دارد.
• آبیاری سطحی برای خاک‌های سبک و شنی مناسب نیست.
• آبیاری سطحی به نیروی کار بیشتری نسبت به روش‌های آبیاری تحت فشار نیاز دارد.
• راندمان آبیاری سطحی پایین است که باعث هدر رفت آب می‌شود.
• آبیاری سطحی نیاز به دبی آب بالایی دارد.

آب از طریق مخزن یا آزادانه (ثقلی) وارد زمین می شود و یا با پمپ آب زیرزمینی به بالای زمین انتقال داده می شود و اضافه آب از طریق زهکش خارج می شود. برای هر کدام از اجزای انتقال،توزیع و زهکش آب در مزرعه: طراحی، چگونگی عملکرد، حفظ ونگهداری سازه، کنترل و تنظیم آب لازم است. 

مراحل آبیاری سطحی

چهار فاز عمومی در آبیاری سطحی مطرح است:-1 فاز پیشروی -2 فاز ذخیره و توزیع رطوبت -3 فاز تخلیه -4 فاز پسروی. این مراحل در شکل نمایش داده شده اند. فاز پیشروی از وقتی که آب وارد زمین می شود تا وقتیکه آب به انتهای زمین برسد، ادامه می یابد و این زمان، زمان پیشرفت نام دارد. از انتهای فاز پیشروی تا زمانی که جریان ورودی قطع میشود فاز مرطوب شدن یا فاز ذخیره نامیده می شود. در فاز ذخیره، آب مورد نیاز دورترین نقاط مزرعه که زمان نفوذ کمتری در فاز پیشروی داشته اند نیز فراهم می شود. بعد از قطع جریان ورودی، آب از ابتدای مزرعه زهکش شده و یا در خاک نفوذ میکند و سطح خاک نمایان می شود که این مرحله فاز تخلیه نامیده میشود. پس از نمایان شدن سطح خاک در ابتدای مزرعه فاز پسروی شروع میشود که تا محو شدن کامل آب از روی سطح خاک ادامه دارد. در مزارعی که شیب کمی دارند فاز تخلیه و پسروی تقریباً هم زمان در تمام سطح مزرعه رخ میدهد.

معیارهای انتخاب نوع آبیاری سطحی

برای انتخاب سیستم آبیاری سطحی در هر منطقه ، عوامل زیر باید بررسی  شوند: 

1-هزینه های سیستم و متعلقات آن

2-اندازه و شکل زمین

3-موجودی آب، میزان نفوذ آب در خاک مزرعه

4-وضعیت و چگونگی دسترسی به آب از مخزن (زمان دسترسی به آب، انتقال آب، حمل آب و مدت زمان تحویل آب)

5-آب و هوا

6-الگوی کشت

7-سابقه ی تاریخی و تجربه

8-توجه به ابزار تسطیح اراضی

برگرفته از کتاب آبیاری سطحی؛ طراحی به روش تجربی و نیمه تجربی

به تلاش دکتر سید حسن طباطبایی، دکتر پیام نجفی، مهندس سودابه گلستانی کرمانی

ب-انواع روش‌های آبیاری تحت فشار

با توجه به جدید بودن این شیوه آبیاری، سیستم‌های آبیاری تحت فشار را سیستم‌های نوین آبیاری نیز می‌نامند. روش‌های آبیاری تحت فشار به دو دسته کلی آبیاری بارانی و آبیاری قطره‌ای تقسیم‌بندی می‌شوند. همان‌طور که پیداست، در آبیاری بارانی، آب به‌صورت قطرات مشابه باران از آبپاش‌ها خارج شده و بر روی گیاه و زمین کشاورزی می‌بارد و در روش آبیاری قطره‌ای، آب از قطره‌چکان‌ها به‌صورت قطره‌ای یا چکه‌ای خارج می‌گردد. تفاوت دیگر بین روش‌های آبیاری بارانی و قطره‌ای در مساحت خیس شده زمین است. به‌طوری که در آبیاری بارانی تمام مزرعه آبیاری می‌گردد اما در آبیاری قطره‌ای تنها محدوده اطراف گیاه آبیاری می‌شود. به‌همین علت آبیاری قطره‌ای را آبیاری موضعی نیز می‌گویند. آبیاری به‌صورت موضعی در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای باعث مصرف کمتر آب و افزایش راندمان آبیاری نسبت به سیستم‌های آبیاری بارانی می‌گردد. همچنین بین آبیاری بارانی و آبیاری قطره‌ای از لحاظ فشار آب در سیستم تفاوت وجود دارد. به‌طوری که در سیستم‌های آبیاری بارانی به فشار بیشتری نسبت به سیستم‌های آبیاری قطره‌ای نیاز است. در ادامه به اصلی‌ترین مزایای روش‌های آبیاری تحت فشار اشاره شده است.

مزایای آبیاری تحت فشار

• راندمان بالا در آبیاری
• بالا بردن کیفیت و کمیت محصولات تولیدی کشاورزی
• یکنواختی پخش آب در سطح زمین
• قابلیت آبیاری در زمین‌های ناهموار و شیب‌دار که نمی‌توان به روش آبیاری سطحی آنها را آبیاری کرد.
• قابلیت اتوماسیون بالا
• امکان پخش کود یا سم همزمان با آبیاری
• نیاز کمتر به نیروی کارگری
• امکان استفاده از آبیاری تحت فشار برای کنترل دمای هوا در مواقع یخبندان یا گرمازدگی

مزایای آبیاری تحت فشار نسبت به آبیاری سطحی

• یکنواختی بیشتر پخش آب در زمین های ناهمگن
• آبیاری اراضی ناهموار و شیبدار
• انجام آبیاری های سبک یا سنگین
• تسهیل در خودکار شدن آبیاری در آبیاری تحت فشار و امکان پخش هم زمان کود و سم با آب
• نیاز کمتر به کارگر در آبیاری تحت فشار

معایب سیستم های آبیاری تحت فشار نسبت به آبیاری سطحی

• هزینه های سرمایه گذاری اولیه
• هزینه راهبری و تعمیرات و نگهداری
• کیفیت آب
• ناسازگاری برخی گیاهان به روش های آبیاری تحت فشار
• نوسانات مقدار جریان آب
• ناهنجاری در شکل و ابعاد زمین
• شرایط آب و هوایی
• نفوذپذیری خاک

آبیاری بارانی

آبیاری بارانی از روش های نوین آبیاری در دنیا می باشد که استفاده از آن در سال های اخیر بسیار رایج شده است. به طور کلی می توان گفت که آبیاری بارانی از زمانی که لوله های سبک با اتصالات سریع و آسان به بازار آمد، توسعه یافته و پیشرفت کرده است.

در آبیاری بارانی که یکی از روش های آبیاری تحت فشار است، آب با فشار بیش از یک اتمسفر در لوله ها جریان پیدا می کند و سپس به شکل قطرات ریز توسط آب پاش ها به روی گیاه ها پاشیده می شود. ساختمان آب‌ پاش ها طوری است که هنگامی که با فشار از آن خارج می‌شود به صورت قطرات ریز و درشت درآمده و مشابه باران در سطح مزرعه ریخته می‌شود. آبیاری بارانی در آبیاری تحت فشار به چند دسته تقسیم می شود که شامل آبیاری بارانی ثابت، آبیاری بارانی نیمه ثابت، آبیاری بارانی با جابجایی متفاوت است.

مزایا و معایب آبیاری بارانی

هر نوع روش آبیاری دارای یک سری معایب و مزایایی است که با در نظر گرفتن مجموعه این معایب و مزایا باید اقدام به انتخاب و طراحی روش آبیاری نمود .

توانایی ها و مزایای آبیاری بارانی:

• تهویه خاک به راحتی انجام می شود .
• مبارزه با یخبندان، آفات و انگل ها میسر است .
• هزینه نیروی کارگری در مقایسه با روش های آبیاری سطحی کمتر است .
• تلفات به صورت رواناب و فرسایش خاک در این روش به حداقل می رسد .
• راندمان آبیاری در مقایسه با روش های سنتی بیشتر است .
• بازده محصولات آبیاری بارانی در اغلب موارد بیشتر از آبیاری سطحی است .
• زمین کمتری برای مسیر انتقال آب هدر می رود .
•  امکان آبیاری در اراضی کم عمق وجود دارد .
• در اغلب محصولات آبیاری بارانی باعث افزایش رشد می شود .
•  امکان آبیاری در اغلب خاک ها وجود دارد .
•  امکان آبیاری در اراضی شیب دار وجود دارد .
•  امکان آبیاری در اغلب شرایط آب و هوایی وجود دارد .

معایب آبیاری بارانی :

• در صورت وجود باد یکنواختی توزیع کاهش می یابد .
• کمبود توان فنی در مناطق دورافتاده وجود دارد .
• شدت تبخیر در مناطق گرم و خشک زیاد بوده لذا تلفات در این مناطق زیاد است .
• در مناطقی که باد شدید است تلفات آب زیاد است .
• به دلیل خسارت زدن به برگ محصولات، در این روش استفاده از آب های با کیفیت پایین ممکن نیست .

شرایطی که آبیاری بارانی توصیه می شود

• برای آبیاری گیاهانی که دارای ریشه کم عمق هستند .
• در اراضی با شیب زیاد و با عمق کم خاک زراعی
• در اراضی با نفوذ پذیری زیاد
• در مورد محصولاتی که به صورت متراکم کشت می شوند .

انواع روش‌های آبیاری بارانی

اجزاء اصلی یک سیستم آبیاری بارانی شامل پمپ، لوله اصلی، لوله جانبی و آبپاش‌ها می‌باشند. روش‌های طبقه‌بندی مختلفی برای سیستم‌های آبیاری بارانی ارائه شده است. در یکی از این روش‌ها، سیستم‌های آبیاری بارانی به دو دسته کلاسیک (غیر مکانیزه) و مکانیزه طبقه‌بندی می‌شوند. سایر روش‌های طبقه‌بندی شامل طبقه‌بندی بر اساس کاربرد کشاورزی و طبقه‌بندی بر اساس قابلیت حمل و نقل می‌باشد. برای آشنایی بیشتر این طبقه بندی و مطالعه آنها کلیک نمایید.

طبقه‌بندی سیستم‌های آبیاری بارانی بر اساس کاربرد کشاورزی

روش‌های آبیاری بارانی کلاسیک به روش‌هایی گفته می‌شود که در آنها جابجایی آبپاش‌ها یا لوله‌های جانبی به‌کمک نیروی کارگری انجام می‌شود. انواع روش‌های کلاسیک شامل کلاسیک کاملاً متحرک، کلاسیک نیمه‌متحرک، کلاسیک ثابت با آبپاش‌های متحرک، کلاسیک کاملاً ثابت و کلاسیک شیلنگی با قرقره است.

روش‌های آبیاری بارانی مکانیزه

در روش‌های آبیاری بارانی مکانیزه، برای جابجایی آبپاش‌ها و لوله جانبی از انرژی الکتریسیته یا انرژی حاصل از سوخت استفاده می‌شود تا آبیاری با سهولت بیشتر و نیروی کارگری کمتر انجام شود. روش‌های آبیاری بارانی مکانیزه مناسب اراضی وسیع و یکپارچه هستند و تکنولوژی به‌کار رفته در آنها از روش‌های کلاسیک پیچیده‌تر است. از جمله روش‌های آبیاری بارانی مکانیزه می‌توان به سیستم آبیاری لوله چرخدار (ویل موو)، سیستم آبیاری ارّابه‌ای، سیستم آبیاری متحرک خطی (لینیر) و سیستم آبیاری عقربه‌ای (سنترپیوت) اشاره کرد. شکل 3 سیستم آبیاری سنترپیوت را نشان می‌دهد.

انواع روش‌های آبیاری قطره‌ای

اجزاء مختلف یک سیستم آبیاری قطره‌ای می‌تواند شامل ایستگاه پمپاژ، تجهیزات تصفیه آب، تانک تزریق کود و مواد شیمیایی، لوله اصلی، لوله جانبی و قطره‌چکان‌ها یا گسیلنده‌ها باشد. سیستم‌های آبیاری قطره‌ای را می‌توان در چهار دسته زیر قرار داد:

1. آبیاری قطره‌ای (Drip irrigation)
2. آبیاری اسپری (Spray irrigation)
3. آبیاری بابلر (Bubbler irrigation)
4. آبیاری زیرسطحی (Subsurface irrigation)

آبیاری قطره‌ای : در این روش آب با شدت جریان کم و به‌صورت قطره‌ای بر روی سطح خاک اعمال می‌شود و خاک اطراف گیاه را مرطوب می‌نماید.

آبیاری قطره ای

آبیاری قطره ای یکی دیگر از روش های آبیاری تحت فشار است که به دلیل اعمال عمق آبیاری کم از روش های مفید و سودمند آبیاری می باشد. در این سیستم آبیاری تحت فشار، آب بوسیله پمپ از منبع به داخل شبکه پمپ شده ضمن عبور از سیلیکون ( فیلتر گردایی ) شن و مواد خارجی آن ته نشین می گردد. در این روش آب با فشاری بیش از یک اتمسفر از منبع تا محل مصرف انتقال می یابد.

 پخش آرام آب بر روی سطح خاک یا زیر خاک به صورت قطره های جدا یا پیوسته یا به صورت اسپری ریز با فشار کم توسط قطره چکان هایی که در طول خط انتقال قرار دارند، می باشد. برخی قطره‌ چکان ها به صورت لوله‌های اسپاگتی شکل بوده و چند خروجی دارند. این امر برای افزایش سطح خیس شده با حداقل افزایش در هزینه است .

 برای گیاهان ردیفی کمتر دایمی مانند گوجه فرنگی، لوله فرعی و قطره چکان ها را با هم به صورت یک واحد قابل جدا ساختن می‌سازند که یا سوراخ هایی به فواصل ۲۲ تا ۹۰ سانتی متری دارند مانند لوله دو محفظه‌ای و یا دیواره‌های متخلخلی دارند که آب از آنها به بیرون تراوش می‌نماید .

آبیاری قطره ای روش موثری در تحویل آب مورد نیاز گیاه در محدوده توسعه ریشه داخل خاک است و این امکان را بوجود می آورد که عمل آبیاری تا حد رفع نیاز آبی گیاه انجام می‌شود. بنابراین در این روش به میزان زیادی از اتلاف آب به صورت نفوذ عمقی، ایجاد روان آب سطحی و تبخیر در مقایسه با روش های سنتی و بارانی کاسته می شود.

سیستم‌های مختلف آبیاری قطره ای

• سیستم آبیاری قطره ای قطره چکان در خط
• سیستم آبیاری زیرزمینی با لوله‌های تراوا
• سیستم آبیاری بابلر
•  سیستم آبیاری قطره ای نواری
•  آبیاری قطره ای ثقلی

محاسن و مزایای آبیاری قطره ای

• صرفه‌جویی در میزان آب و هزینه
• عملیات زراعی آسانتر
• به کارگیری آب شور
• عدم تشکیل رواناب سطحی و جلوگیری از فرسایش خاک
• تنظیم میزان آب مورد نیاز برای انواع خاک‌ها و کشت‌ها در فصول مختلف زراعی
• تهویه مناسب خاک و یکنواختی پخش آب در سطح مزرعه و عدم نیاز به زهکشی مزرعه
• افزایش محصول در واحد سطح در مقایسه با آبیاری سنتی
• عدم نیاز به تسطیح اراضی در این روش
• جلوگیری از سله بستن و حفظ پوکی خاک
• عدم نیاز به ایجاد نهرهای خاکی درون مزرعه و نهرهای زهکش و استفاده بهینه از کل   زمین
• قابل استفاده برای تمام گیاهان
• امکان انجام آبیاری همراه با کود پاشی و سمپاشی و پخش یکنواخت آنها
• وارد نشدن بذر علفهای هرز به مزرعه به دلیل انتقال آب از طریق لوله‌ها
• سهولت در انجام عملیات زراعی
• تبخیر سطحی در آبیاری قطره‌ای به حداقل می‌رسد و ­از خارج شدن آب از محوطه ریشه  جلوگیری می‌گردد .
• عدم امکان رویش بذر علفهای هرز به دلیل مرطوب شدن فقط بخشی از سطح خاک اطراف ریشه گیاه اصلی ( آبیاری قطره‌ای )
• افزایش کیفی و کمی محصول
• عدم نیاز به نیروی کارگر زیاد به دلیل ثابت بودن اجزای سیستم

نقش لوله پلی اتیلن در آبیاری تحت فشار

لوله پلی اتیلن بیشترین مصرف را نسبت به سایر لوله ها در شبکه های آبیاری تحت فشار دارد و از اسراف و اتلاف آب جلوگیری می کند. ضریب هیزن ویلیام این لوله ۱۴۰ می باشد و محاسبه قطر لوله بر اساس قطر دهانه قطر دهانه خارجی لوله است و بر حسب میلی متر می باشد. فشار کارکرد آن ۵/۲-۴-۶-۱۰ اتمسفر است. و اتصالات آن رزوه ای و جوشی است.

سایز های لوله پلی اتیلن ۱۶-۲۰-۲۵-۳۲-۴۰-۵۰-۶۳-۷۵-۹۰-۱۱۰-۱۲۵-۱۴۰-۱۶۰-۱۸۰-۲۰۰-۲۲۵-۲۵۰-۲۸۰-۳۱۵ میلی متر است.

آبیاری اسپری 

در این روش آب به‌صورت اسپری بر روی خاک پاشیده می‌شود و محیط اطراف درخت را آبیاری می‌کند.

آبیاری بابلر

بابلر یا آبفشان نوعی گسیلنده آبیاری قطره‌ای است که بر روی یک پایه در کنار درخت یا بوته گیاه نصب می‌شود و آب را به صورت چتری مانند و به قطر حدود ۶۰ سانتیمتر پخش می‌نماید. معمولاً نیاز آبی یک درخت با استفاده از یک آبفشان  به خوبی تأمین می‌شود.

آبدهی نسبتاً بالای بابلر (دبی خروجی از ۳۰ تا ۴۰۰ لیتر در ساعت) باعث شده است تا از این وسیله در تبدیل آبیاری سطحی نخلستان‌ها و باغات قدیمی به آبیاری قطره‌ای استفاده شود. در حال حاضر در نخلستان‌هاو باغات قدیمی پسته و مرکبات قدیمی عملکرد خوبی از خود نشان داده است.

در بابلر امکان گرفتگی در اثر املاح موجود در آب بسیار کاهش یافته و در نتیجه هزینه نگهداری آن نسبت به سایر روش‌های آبیاری موضعی پایین تر است. بنابر این در مناطقی که کیفیت آب نامطلوبی دارد می‌تواند مؤثر واقع شود. همچنین به دلیل حجم آب خروجی زیاد، مدت زمان مورد نیاز برای آبیاری توسط بابلر کمتر از سایر قطره‌چکان‌هاو گسیلنده‌ها می‌باشد.

همچنین از بابلر می‌توان برای آبیاری چندین درخت و یا بوته استفاده نمود. برای این منظور نیاز است تا جویچه‌ای تعبیه شود که بتواند آب خروجی را هدایت نماید و به پای گیاه مورد نظر برساند.

 موارد استفاده از بابلر

1. آبیاری درختان و باغات، خصوصاً آبیاری نخیلات، پسته، مرکبات و درختان بزرگ و کهنسال
2. آبیاری بوته‌ها و گلکاری‌ها در فضای سبز
3. آبیاری در زمین‌هایی که کیفیت آب نامطلوب دارند

آبیاری زیرسطحی

آبیاری قطره‌ای زیرسطحی یک سیستم آبیاری بسیار کارآمد است که از لوله یا نوار‌های قطره ای مدفون شده در خاک تشکیل شده است و وظیفه تامین آب مورد نیاز ریشه را به عهده دارد. از آنجایی که آبیاری زیر سطح زمین کشاورزی رخ می‌دهد (برخلاف آبیاری قطره‌ای روسطحی و آبیاری سنتی)، مواردی از قبیل پوسته پوسته شدن سطح خاک، آبگیری اشباع، تبخیر، ایجاد روان آب در سطح خاک (فرسایش خاک) و… تقریبا از بین می‌رود. سیستم آبیاری زیر سطحی دارای عملکرد ساده‌ای دارد، بدین ترتیب که مرطوب شدن و فرآیند آبیاری در اطراف نوار‌ها و لوله‌ها اتفاق می‌افتد و آب از همه جهات نوار آبیاری خارج می‌شود. در این روش آب به طور مستقیم در ناحیه ریشه نفوذ کرده و برخلاف آبیاری سطحی که بیشتر سطح خاک را مرطوب و منجر به رشد علف های هرز می‌شود، این مشکل را به صورت چشمگیری کاهش داده و در نتیجه جوانه زنی علف‌های هرز سالانه نیز کاهش می‌یابد. در روش آبیاری زیر سطحی استفاده از منابع آبی در این روش بسیار بهینه می‌شود.

اصول پایه‌ای طراحی آبیاری قطره ای زیرسطحی

سیستم آبیاری زیرسطحی دارای طراحی مشابه آبیاری قطره‌ای روسطحی است. یک طرح عمومی آبیاری زیرسطحی شامل: یک حوضچه تصفیه، واحد پمپاژ، شیر تنظیم‌کننده فشار، شیرهای جلوگیری از برگشت جریان، واحد تزریق کود (ونتوری)، سیستم فیلتراسیون، شیرهای شستشو، لوله‌های PVC و نوارهای انتقال آب به ریشه است. در این روش لوله و نوارکشی بسته به محصول و نوع خاک (جاذبه مویرگی) از 10 تا 60 سانتیمتر زیر سطح خاک دفن می‌شود. در صورت عدم تنظیم صحیح جریان آب، احتمال گرفتگی بیشتر خواهد شد. بنابراین تصفیه آب در این روش بسیار ضروری است.

آبیاری زیر سطحی عموما یک فناوری پیشرفته است که از آن برای استفاده در مقیاس متوسط و بزرگ به طور خودکار استفاده می‌شود. این روش برای بسیاری از محصولات باغی و زراعی قابل استفاده است. برای مثال آبیاری زیر سطحی ذرت، یکی از تکنولوژی‌های نوین و کارآمد در آبیاری این محصول است.

جالب است بدانید که از قدیم الایام در مناطق حاشیه کویری ایران از روشی به نام آبیاری کوزه‌ای استفاده می‌شده است که در واقع نوع سنتی روش آبیاری زیرسطحی به‌شمار می‌رود. در آبیاری کوزه‌ای یک ظرف سفالین قابل نفوذ در داخل خاک و نزدیک پای درخت یا گیاه قرار داده می‌شود و آب به‌صورت دستی به داخل کوزه ریخته شده و از جداره ظرف به‌تدریج جذب خاک و گیاه می‌شود. امروزه استفاده از روش آبیاری کوزه‌ای مجدداً مورد توجه قرار گرفته و آب مورد نیاز ظروف سفالین یا همان کوزه‌ها به ‌وسیله لوله‌های انتقال آب تأمین می‌گردد که موجب سهولت استفاده از این روش آبیاری شده است. این روش کم هزینه‌تر و ساده‌تر برای آبیاری زیر سطحی می‌تواند به همان اندازه برای مقیاس کوچک‌تر مفید و موثر باشد.

هزینه آبیاری زیر سطحی

تخمین‌ها حاکی از این است که هزینه سرمایه‌گذاری در یک سیستم آبیاری قطره‌ای زیرسطحی بالاست. هزینه‌ها بسته به منبع آب، کیفیت آب‌، درجه نیاز به تصفیه آب، انتخاب مواد، خصوصیات خاک و درجه اتوماسیون متفاوت است. طول عمر عمومی این سیستم بین 12 الی 15 سال است که می‌توان با نگهداری مناسب و استفاده از مواد با کیفیت طول عمر آن را افزایش داد.

نگهداری و افزایش عمر سیستم

عملکرد و عمر هر سیستم آبیاری زیرسطحی بستگی به نحوه طراحی، عملکرد و نگهداری آن سیستم دارد. سیستم‌های زیر سطحی باید به صورت خودکار کنترل شده و یا باید به صورت منظم مورد بازرسی دستی قرار گیرند. تعمیر لوله‌های دفن شده هزینه‌بر، دست و پاگیر و دشوار بوده و برای جلوگیری از جویده شدن لوله‌ها توسط جوندگان باید اقدامات اساسی صورت پذیرد. اجزای مختلف مکانیکی مانند پمپ‌ها، دریچه‌ها و فیلترها نیز باید به خوبی نگهداری شده و به صورت مکرر مورد بازدید قرار گیرند.

بخش فیلتراسیون یک سیستم آبیاری زیرسطحی در مقیاس بزرگ بسیار پیچیده بوده و عملکرد مناسب آن برای کل سیستم بسیار مهم و حیاتی است. نگهداری از سه فیلتر اصلی سیستم شامل جداکننده‌های گریز از مرکز (فیلترهای هیدروسیکلون)، فیلترهای دیسکی و توری و فیلترهای شن و ماسه (مدیا) بایستی به دقت انجام پذیرد.

این سیستم‌ها بایستی به گونه‌ای طرحی شوند که خطوط اصلی و فرعی قابلیت شستشو داشته باشند. شستشوی خطوط اصلی می‌تواند اتوماتیک یا دستی باشد. توجه به این نکته ضروری است که خطوط بایستی در فصول رشد، حداقل هر 2 هفته یکبار شستشو شوند.

جنبه‌های بهداشتی

در صورتی که برای آبیاری از آب فاضلاب استفاده شود، تصفیه این آب فرآیند بسیار مهمی است. در حالتی که آب مورد استفاده به درستی تصفیه نشده باشد (بطور مثال: سطح بالای پاتوژن در آب) ممکن است خطرات بهداشتی را ایجاد کند. قبل از آبیاری اقدامات تصفیه مناسب باید صورت پذیرد تا از خطرات احتمالی آن جلوگیری شود. با این حال، خطرات بهداشتی ناشی از آبیاری قطره‌ای زیرسطحی به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند، چرا که آب آبیاری در منطقه ریشه تخلیه شده و از این رو از تماس مستقیم محصولات زراعی و پرسنل جلوگیری به عمل می‌آید.