همه چیز درباره گیاه دم شیر

نام علمی:

Leonurus cardiaca

تیره:

Lamiaceae

گیاهشناسی

دم شیر گیاهی علفی و چند ساله است. منشاء این گیاه نواحی مدیترانه در آسیا – اروپا گزارش شده است. این گیاه در مرکز و غرب اروپا، شمال آسیا، شمال آفریقا، اسکاندیناوی، انگلیس و مناطق بالکان می روید.

ارتفاع این گیاه با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش متفاوت و بین 50 تا 150 سانتی متر است. ساقه مستقیم، منشعب، چهار گوش و کم و بیش تو خالی است. برگ ها به طور متقابل روی ساقه قرار گرفته اند. برگ های پایینی گیاه نسبت به برگ های بالایی بزرگترند. طول این برگ ها 6 تا 10 سانتی متر و کم و بیش پهن بوده و دارای 5 تا 7 بریدگی می باشد. دمبرگ های برگ های پایینی نسبت به برگ های بالایی بلندتر است. برگ های بالایی و میانی کوچکتر و طول آنها به ذو تا چهار سانتی متر می رسد. سطح برگ ها از کرک های ظریفی پوشیده شده است.

گل ها به رنگ صورتی و به صورت دستجات متراکمی که شامل 8 تا 11 گل است. در زاویه برگ ها تشکیل می شوند. گل ها بسیار کوچک، طول آن سه تا پنج میلی متر می باشد. روی هر ساقه 20 تا 25 چرخه گل مشاهده می شود.

میوه این گیاه فندقه و چهار قسمتی است. بذر گیاه دم شیر سه وجهی، به طول دو و ضخامت یک میلی متر بوده و رنگ آن قهوه ای روشن است. وزن هزار دانه 7/0 تا 9/0 گرم است. پیکره رویشی دم شیر حاوی مواد موثره است. مهمترین مواد موثره دم شیر را ترکیب های ایرویدوئیدی (مشابه آنچه در ریشه سنبل الطیب وجود دارد) از جمله لئونورید تشکیل می دهد.

آلکالوئید های لئونورین و استاپیدرین، تانن (به مقدار 5 تا 10 درصد)، مواد تلخ و همچنین اسانس (به مقدار 03/0 تا 2/0) از دیگر ترکیب های موجود در پیکر رویشی دم شیر است. تیپ های شیمیایی متفاوتی در جمعیت های دم شیر مشاهده شده است که در برخی از آنها فاقد تانن یا اسانس هستند، در حالی که تیپ های شیمیایی دیگر ممکن است از مقادیر زیادی تانن و اسانس برخوردار باشند.

خواص دارویی

خواص دم شیر در درمان بی خوابی

یکی از نیازهای اصلی بدن انسان، خواب کافی می باشد. اگر فردی در طول شبانه روز خواب کافی نداشته باشد دچار اختلالات زیادی در بدن خود می شود. آمارهایی که موسسه بهداشت و سلامت عمومی ایالات متحده آمریکا ارائه می کند، بدین گونه است که 42 درصد از مردم آمریکا دچار بی‌خوابی می باشند. استفاده از یک فنجان چای دم شیر باعث می شود اضطراب و استرس شما کاهش یابد و ذهن آرامی داشته باشید و به همین متد به شما در خوابیدن یاری می رساند.

خواص دم شیر در درمان سرطان

سرطان یکی از بیماری‌های مزمن بسیار خطرناک می باشد این بیماری تا به حال باعث شده بیش از 200 میلیون نفر از آن جان خود را از دست بدهند. متاسفانه در عصر امروز به دلیل تغییر عادت‌های صحیح سبک زندگی، این بیماری در حال افزایش است. بیماری سرطان به علت رشد بیش از اندازه سلول‌های سالم بدن به وجود می آید.

مهم‌ترین فاکتوری که در این زمینه موثر است، رادیکال‌های آزاد می باشند که سلول‌ها را اکسیده می‌نماید. آنتی اکسیدان هایموجود در دم شیر می توانند تا فعالیت این رادیکال‌ها را کم کنند و در نهایت به جلوگیری از سرطان و دیگر بیماری‌های مزمن منتهی گردد.

خواص دم شیر در تسکین قاعدگی‌های دردناک

یکی از مشکلات رایجی که خانم‌ها را عذاب می‌دهد، قاعدگی‌های دردناک می‌باشد. تحقیقاتی که در سال 2009 توسط محققان آمریکایی با شرکت بیش از 500 خانم 15 تا 35 ساله انجام شده، نشان می‌دهد از هر 10 نفر، 5 نفر در طول سال دچار قاعدگی‌های دردناک می‌شوند.

معمولاً خانم‌ها از داروهای شیمیایی یا هورمونی برای بر طرف کردن این موضوع استفاده می‌کنند که البته این کار عوارض جانبی بسیاری دارد. عصاره دم شیر به دلیل خواص ضد التهابی و تسکین دهنده، می‌تواند یک جایگزین بسیار عالی برای چنین داروهایی باشد.

خواص دم شیر در رهایی از استرس

اما بدون هیچ تردیدی مهم‌ترین خاصیتی که به این گیاه نسبت می‌دهند، کاهش اضطراب و استرس می‌باشد. تحقیقات حاکی از این است که مصرف دمنوش های این گیاه تأثیر شگفت انگیزی در از بین بردن استرس دارد چرا که ترکیبات ارگانیک موجود در دم شیر قادر هستند ترشح هورمون کورتیزول را کاهش بدهند.

این موضوع می‌تواند به صورت موثری در درمان میگرن نیز نقش داشته باشد چرا که مهم‌ترین عامل عامل ایجاد کننده میگرن نیز، استرس می‌باشد. بسیاری این خاصیت دم نوش دم شیر را با چای بابونه مقایسه می‌کنند.

خواص دم شیر در تقویت سلامت قلب

یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث ترغیب شما به استفاده از عصاره این گیاه می‌شود، تقویت سلامت قلب می‌باشد. دم شیر خاصیتی مانند پونه سا دارد. این بدان معنی است که مصرف دم شیر می‌تواند به آرام کردن ضربان قلب شما که ناشی از مشکلات تیروئیدی می‌باشد، کمک کند.

این خاصیت بی نظیر دم شیر باعث شده تا سازمان حمایت از بیماران قلبی، این گیاه را در میان 10 ماده برتر غذایی، برای بیماری‌های قلبی معرفی کند. دکتر استیون برندج، متخصص گیاهان دارویی در دانشکده پزشکی سن دیگو معتقد است مصرف این ماده نقشی اساسی در جلوگیری از بیماری‌های قلبی دارد.

نیازهای اکولوژیکی

دم شیر گیاهی کم و بیش مقاوم است. از این رو در اکثر نقاط کره زمین می روید. این گیاه به سرما مقاوم است. بذر های دم شیر برای سبز شدن نیاز به چینه سرمایی دارد. دم شیر جهت تسریع در رویش باید چهار هفته در دمای دو درجه سانتی گراد قرار گیرد.

دم شیر در طول دوره رویش به مواد و عناصر غذایی کافی و ترکیب های هوموسی فراوان نیاز دارد. ازت کافی نیز در افزایش عملکرد محصول موثر است. خاک های با بافت متوسط و با زهکش مناسب برای کشت برای کشت این گیاه مطلوب است.دم شیر را می توان با هر گیاهی به تناوب کشت کرد.

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

خاک های حاصل خیز و غنی از ترکیب های هوموسی، خاک های مناسبی برای کشت دم شیر است. تحقیقات نشان می دهد، ازت کافی نقش مهمی در افزایش عملکرد پیکره رویشی و بهبود کیفیت مواد موثره آن دارد. انجام تحقیقات لازم در زمینه تامین نیاز های غذایی این گیاه در منطقه ای که کشت می شود ضروری است.

آماده سازی خاک

پس از برداشت محصولی که با گیاه دم شیر به تناوب کشت شده می بایست بلافاصله اقدام به آماه سازی زمین نمود. بدین منظور گس از افزودن مواد و عناصر غذایی مورد نیاز خاک، شخم عمیقی زده و نسبت به شکستن سله ها و جمع اوری سنگ ها و قلوه سنگ ها اقدام و در نهایت پس از تسطیح، زمین برای کشت (اعم از رویشی یا جنسی) آماده می گردد. اگر بستر خاک نرم باشد، قبل از انتقال نشاء ها به زمین اصلی بهتر است غلتک مناسبی به منظور ایجاد تراکم مناسب در سطح خاک زده و سپس اقدام به انتقال نشاء ها نمود.

تاریخ و فواصل کاشت

اوائل بهار (نیمه دوم اسفندماه) زمتن مناسبی برای کشت بذر در خزانه هوای آزاد و یا خزانه زیر پلاستیک است. نشائ های حاصل را می توان در فصل پاییز (شهریور – مهر) همان سال به زمین اصلی منتقل کرد. اواخر اردیبهشت ماه زمان مناسبی برای تکثیر رویشی دم شیر است.

فاصله ردیف های کشت گیاه دم شیر بین 50 تا 70 سانتی متر و فاصله دو بوته در روی ردیف نیز 30 تا 40 سانتی متر مناسب است.

روش کاشت

کاشت دم شیر توسط بذر و یا از طریق رویشی صورت می گیرد. کشت دوم شیر توسط بذر به صورت غیر مستقیم انجام می شود. در این روش بذور این گیاه را باید در زمان مناسب در خزانه هوای آزاد یا زیر پلاستیک کشت کرد. از انجا که رویش بذر های کشت شده در خزانه هوای آزاد به کندی صورت گرفته و همچنین تعداد کمی از آنها سبز می شوند، لذا توصیه می شود از خزانه زیر پلاستیک برای ازدیاد این گیاه استفاده شود. برای تولید نشاء جهت هر هکتار زمین به 5/1 تا تا 2 کیلو گرم بذر با کیفیت مناسب نیاز است.

در تکثیر رویشی، در زمان مناسب اقدام به تقسیم قطعات ریشه می شود. پس از خارج کردن بوته های دو تا سه ساله، سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی یا باکتریایی از خاک، آنها را به قطعات مناسب تقسیم و در زمین اصل کشت می کنند. در سطوح گسترده کشت توصیه می شود از ماشین های نشاء کار برای انتقال بوته ها به زمین اصلی استفاده شود. برای هر هکتار زمین به 37 تا 40 هزار بوته نیاز است.

مراقبت و نگهداری

مهمترین عملیات داشت گیاه دم شیر مبارزه با علف های هرز در سطح خزانه و زمین اصلی است. در سطوح کوچک کشت با وجین دستی و در سطوح وسیع کشت با انجام کولتیواتور بین ردیف ها، باید به جمع آوری علف های هرز پرداخت. آبیاری منظم گیاهان در خزانه و همچنین گیاهان کشت شده در زمین اصلی نقش مهمی در افزایش عملکرد محصول دارد.

از آنجا که گیاهان از فاصله 30 تا 40 سانتی متری سطح زمین برداشت می شوند لذا، پس از برداشت محصول باید قسمت های هئایی محصول باید قسمت های هوایی باقیمانده گیاه را قطع و از زمین خارج کرد.دم شیر گیاهی مقاوم به افات و بیمار یها است و تاکنون بیماری یا آفت خاصی بر روی این گیاه گزارش نشده است.

برداشت

برداشت پیکر رویشی گیاهان یک ساله مقرون به صرفه نمی باشد. از این رو توصیه می شود از سال دوم رویش نسبت به برداشت محصول اقدام شود. گیاهان در مرحله گلدهی از مناسب ترین کمیت و کیفیت مواد موثره برخوردارند. از سال دوم رویش دو بار در سال می توان محصول را برداشت کرد. مرحله اول، اواخر خردادماه و مرحله دوم اواسط شهریور ماه انجام می شود.

کیفیت گیاهان برداشت شده در مرحله دوم (شهریور) مناسب نمی باشد. از این رو توصیه می شود محصول هر دو مرحله برداشت را ترکیب نموده و سپس اقدام به استخراج مواد موثره آنها گردد. برداشت پیکره رویشی در سطوح کوچک با دست و توسط داس انجام می گیرد. در حالی که در سطوح وسیع، برداشت محصول با ماشین های مخصوص امکان پذیر است.

برداشت محصول با قطع پیکره رویشی گیاه از فاصله 30 تا 40 سانتی متری سطح زمین انجام می شود. برداشت از فواصل کمتر مناسب نیست و سبب کاهش کیفیت محصول می شود.

پس از برداشت محصول ساقه های ضخیم و نامناسب را باید از بقیه اندام ها جدا نموده و سپس انها را خشک کرد. اندام های برداشت شده را در سایه یا در خشک کن های الکتریکی می توان خشک کرد. چنانچه از خشک کن الکتریکی برای خشک کردن الکتریکی برای خشک کردن استفاده شود، دمای 30 تا 35 درجه سانتی گراد مناسب است.

هر چهار تا پنج کیلو گرم پیکره رویشی تازه پس از خشک شدن به یک کیلو گرم تبدیل می شود. رطوبت اندام های خشک شده نباید از 20 درصد بیشتر باشد. مقدار عملکرد پیکره رویشی خشک دم شیر از سال دوم رویش سالانه چها تا هفت تن در هکتار است.

انواع سیستمهای خنک کننده هوا گلخانه

گاهی ممکن است شرایطی پیش بیاید که به واسطه آن، گلخانه‌ها به سیستم‌های خنک کننده احتیاج داشته باشند. این اتفاق زمانی می‌افتد که دمای متوسط روزانه بیش از حد بالا باشد و در نتیجه عملکرد گلخانه برای تولید محصولات زراعی به درستی انجام نشود. در این صورت خنک نگه داشتن گلخانه تنها راه سالم نگه داشتن محصولات سالم تولیدی خواهد بود. سیستم‌های خنک کننده گلخانه نسبت به سیستم گرمایشی گلخانه ها گران‌تر تمام خواهد شد. به همین دلیل است که برای سرمایه گذاری در سیستم‌های سرمایشی، بهتر است که ابتدا تمام جوانب را بسنجید.

خنک کردن گلخانه‌ها به روش تبخیری به صورت متداول اتفاق می‌افتد. این دستگاه‌ها به کمک تبخیر ذرات آب، از طریق افزایش رطوبت منجر به افت دما می‌شود. معمولا دو سیستم وجود دارد که بسیاری از گلخانه‌های تجاری با استفاده از آن‌ها محیط را خنک می‌کنند، مه شکن فشار بالا و سیستم‌های خنک کننده توسعه یافته در این دسته قرار می‌گیرند.

گاهی باغداران برای تهویه دمای گلخانه و فضای داخلی آن، از سیستم‌های خنک کننده گلخانه استفاده می‌کنند. کاهش دمای هوای در روزهای آفتابی، باعث می‌شود تا دی اکسید کربن مورد نیاز تامین شود که برای فتوسنتز گیاهان بسیار حیاتی است. یکی دیگر از مزایای تهویه، از بین بردن هوای گرم و جایگزینی آن با هوای مرطوب است. هر چند که رطوبت بیش از حد نیز مناسب نیست به این دلیل که باعث تراکم هوا در سطح شده و تمایل گیاهان به بروز بیماری‌ها و آفات را افزایش می‌دهد. در برخی از گلخانه‌های شیشه‌ای، دستگاه‌های تهویه در پشت بام تعبیه می‌شوند. این روش به دلیل نوسانات سریع دما برای محیط‌های پوشیده از پلاستیک مناسب نخواهد بود.

تهویه در زمستان باید برای جلوگیری از پیشگیری سرمازدگی بر روی گیاهان طراحی شود. این مسئله با استفاده از سیستم‌ها و روش‌هایی که در این زمینه وجود دارد، امکان پذیر خواهد بود. به کمک فن‌هایی که برای این منظور طراحی شده‌اند، می‌توان آن‌ها را از نظر ترموستاتیک کنترل کرد تا دمای متعادل در فضا فراهم شود. عملکرد فن‌ها باعث افت فشار هوا و ورود هوای تازه به گلخانه می‌شود. هر چقدر که سیستم‌ها کارایی بیشتری داشته باشند، توزیع مناسب هوا برای گیاهان راحت‌تر فراهم خواهد شد. ترموستات در این سیستم‌های سرمایشی پس از رسیدن به دمای مطلوب، پنکه‌ها را متوقف می‌کند.

خنک کننده فن و پد

سیستم پد و فن گلخانه شامل موارد زیر است:

• یک فن اگزاست که در انتهای گلخانه بر روی دیوار نصب می شود.
• یک پمپ آب که وظیفه سیرکوله کردن آب را بر عهده دارد.
• پد سلولزی (شکل زیر) که در جهت مخالف با فن اگزاست و بر روی دیواره گلخانه روبروی فن نصب می شود.

پنکه‌ها سیستم‌های سرمایشی بسیار کاربردی هستند و روش کار در آن‌ها بسیار ساده است. این وسایل سرمایشی هوا را از بیرون گلخانه به داخل می‌کشند و پس از آن، هوای خنک را به محیط داخلی منتقل می‌کنند. حرکت مکش در این سیستم‌ها باعث می‌شود تا هوای گرم از محیط خارج وارد شده و از طریق پدهای مرطوب دمای آن کاهش یابد و به گلخانه منتقل شود.

محیط‌هایی که به سیستم خنک تبخیری مجهز هستند، دارای یک الی سه فن هستند. لازم است که یکی از فن‌ها با موتور دو سرعته باشد تا از نوسانات بیش از حد دما جلوگیری شود. فن‌هایی که در دیواره‌های انتهایی نصب می‌شوند، یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای خنک کردن محیط گلخانه به شمار می‌آیند. لازم است که این فن‌ها بتوانند حجم کم هوا را به راحتی جابجا کنند و در عین حال ظرفیت کافی برای هر بار تعویض هوا در محیط را در تابستان فراهم کنند. لازم است که تبادل هوا در دقیقه دما را حدود ۸ درجه فارنهایت بالاتر از دمای خارجی نگه دارد.
هر چند مسئله‌ای که وجود دارد این است که تعداد سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی گلخانه به طول محیط بستگی دارد. به این معنی که هر چقدر طولانی‌تر باشد، تغییرات دما در مدت زمان بیشتری اتفاق می‌افتد. اگر وسایل خنک کننده به خوبی تنظیم شده باشند، می‌توانید اطمینان داشته باشید که توزیع هوای مناسبی برای تهویه هوای سرد فراهم می‌شود.

عوامل موثر در سیستم پد و فن گلخانه

شرایط عملیاتی

در هنگام استفاده از این سیستم از بسته بودن تمامی در ها و دریچه های هوا مطمئن شوید. اگر هر گونه شکافی در گلخانه وجود دارد حتماً آن را بسته و آب بندی کنید. در غیر این صورت هوا از طریق این منافذ وارد گلخانه کشیده می شود نه از طریق پد سلولزی. در سیستم پد و فن گلخانه، بازده سیستم مستقیماً به مقدار هوای در حال حرکت از طریق پد ها بستگی دارد.

محل گلخانه 

موقعیت و محل قرار گیری گلخانه نسبت به ساختمان ها و سازه های مختلف می تواند کارآیی این سیستم را در زمان وزش باد های تابستانی تحت تاثیر قرار دهد. همچنین آرایش و مکان قرار گیری فن ها و پد ها باید با توجه به مکان و جهت قرار گیری گلخانه تعیین شود.

نوع جنس پد خنک کننده

بیشترین ماده مورد استفاده برای ساخت پد خنک کننده با استفاده از مواد سلولزی موج دار (کاغذ کرافت) صورت می گیرد که به مواد مرطوب آغشته شده است و با استفاده از نمک های نامحلول مقاومت آن در برابر پوسیدگی افزایش یافته است. مرغوب ترین نوع این پد ها با کاغذ کرافت فنلاندی ساخته می شود که قیمت نسبتاً بالایی دارند اما با نگهداری اصولی و صحیح از پد پروسه خنک کاری هوا به نحو احسنت انجام می گیرد. نگهداری مناسب از این پد ها می تواند به عمر کاری حداقل 10 ساله آنها منجر شود.

همچنین در گذشته استفاده از پد های آسپن رایج بود که امروزه استفاده بسیار کمتری دارند. عیب بزرگ پد های آسپن حساسیت بسیار بالای پد در مقابل آلودگی و تجمع جلبک است که منجر به جمع شدن و پوسیدگی و در نهایت عمر کاری پایین پد می شود.

مه شکن‌های فشار بالا

مهار فشار بالا می‌تواند برای سرمایش سیستم‌ها، به خوبی عمل کند. تحت فشار زیاد، آب با نازل‌هایی با دهانه کوچک، شبیه به وسایل سرمایشی پنکه عمل می‌کند. در اصل آب به ذرات ریزی تقسیم می‌شود و مه ایجاد می‌کند. هنگامی که دما و سطح رطوبت موجود در گلخانه اجازه دهد، این ذرات در هوای اطراف جذب می‌شوند و هوای محیط خنک می‌شود.

سرمایش تبخیری با پاشش قطرات آب ریز به محیط دمای هوا را کاهش می‌دهد. هر چقدر که قطرات کوچک باشد، نیاز به نازل‌های متفاوتی دارد که با فشار نسبتا زیاد کار کند. لازم است برای جلوگیری از گرفتگی نازل، آب به خوبی فیلتر شود تا توزیع یکنواخت قطرات آب در سراسر گلخانه دشوار نباشد.

خنک کننده‌های تبخیری

سیستم خنک کننده تبخیری، سیستمی است که در آن فرآیند کاهش دمای هوا با استفاده از تبخیر آب و ورود آن به جریان هوا انجام می گیرد. در هنگام تبخیر آب، انرژی هوا از بین می رود که این خود سبب می شود که دمای هوا کاهش یابد. دو نوع دما در سیستم خنک کننده تبخیری دارای اهمیت است: 1- دمای هوای خشک 2- دمای حباب تر

دمای هوای خشک دمایی است که معمولاً از آن با عنوان دمای هوا یاد می شود. این دما توسط یک دما سنج که در معرض هوای خشک به دور از رطوبت قرار دارد به طور منظم اندازه گیری شده و با واحدهایی نظیر سانتی گراد و کلوین نشان داده می شود. همچنین دمای حباب تر پایین ترین درجه حرارت قابل استحصال از طریق تبخیر آب است. این دما همان دمایی است است که در زمان مرطوب بودن پوست هنگامی که در معرض جریان هوا قرار گرفته است احساس می کنیم. برخلاف دمای هوای خشک، دمای حباب تر نشان دهنده میزان رطوبت موجود در هوا می باشد.

دمای حباب تر با چک کردن دمای هوا از طریق ایستگاه های محلی آب و هوا تعیین شده یا می توان برای اندازه گیری این دما از یک سایکرومتر یا رطوبت سنج الکترونیکی استفاده کرد. بهترین زمان برای اندازه گیری دمای حباب تر جهت محاسبه میزان کارآیی سیستم خنک کننده تبخیری در بعد از ظهر است. این زمان، زمانی است که دمای هوای خشک به علت تابش نور خورشید به اوج خود می رسد.

اگر درجه حرارت تابستان بیش از حد باشد و با روش‌های تهویه و نصب سایه بان قابل اصلاح نباشد، تنها گزینه مناسب خنک کننده‌های تبخیری هستند. سیستم‌های پنکه و پد با استفاده از خنک کننده تبخیری گرمای اضافی را از بین می‌برند و رطوبت را افزایش می‌دهند. افزایش دما باعث تلفات محصولات زراعی و پژمردگی گیاهان می‌شود. زمانی که دما کاهش یافته و در مقابل رطوبت بیشتر شود، نیاز به آبیاری کاهش خواهد یافت.

تبخیر در این روش باعث خنک شدن فضا می‌شود. زمانی که هوای ورودی به محیط خشک‌تر باشد، تبخیر بیشتر رخ می‌دهد، به این معنی که هر چقدر رطوبت نسبی کم باشد، هوا این امکان را دارد تا آب بیشتری را تبخیر کند. در نتیجه هوا خنک‌تر خواهد شد. از نظر تئوری آب تا زمانی تبخیر می‌شود که رطوبت نسبی به ۱۰۰% برسد. به طور عملی یک کولر تبخیری خوب می‌تواند تا ۸۵% به افت دما کمک کند. این سیستم‌ها در هنگام کمبود رطوبت اثربخشی بیشتری دارند.

محیط‌ های نیمه بسته

در فضاهای نیمه بسته تفاوتی که وجود دارد این است که از یک اتاقک آب و هوایی در آن‌ها استفاده می‌شود. جایی که در آن بخش، محیط یا سرد می‌شود و یا گرم. به همین دلیل تجهیزاتی که در آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، تفاوت‌های قابل توجهی با دیگر سیستم‌ها دارد.

همه چیز درباره مارچوبه

نام علمی:

Asparagus officinalis

تیره:

Asparagaceae

گیاهشناسی

مارچوبه گیاهی تک لپه و چندساله و دوپایه است که دارای ساقه های نرم که به طور معمول اسپیر (Spear) نامیده می شود، می باشد. ریزوم این گیاه ریشه های ضخیم و گوشتی دارد که در مقابل سرمای زمستان مقاوم است. ریشه مارچوبه چندین سال در زمین باقی می ماند. برگ های مارچوبه دارای بریدگی های زیادی است.مارچوبه دارای دو نوع ساقه است. اول ساقه های هوایی نازک به رنگ سبز که پس از برداشت ساقه های جوان به وجود می آید و ارتفاع آن گاهی اوقات به پنج متر نیز می رسد. دیگری ساقه های جوان است که قسمت های قابل استفاده مارچوبه را تشکیل می دهد. این ساقه ها از روی ریزوم ظاهر می شوند و قبل از اینکه از خاک خارج شوند باید قطع گردند. طول این ساقه ها بین 15 تا 25 سانتیمتر متغیر است. ساقه های هوایی و برگ ها در اثر سرمای زمستان خشک می شوند.بخش زیرزمینی این گیاه از ریزوم با تعدادی جوانه و ریشه های ذخیره ای و افشان تشکیل شده است که به طور کامل تاج نامیده می شود. ریشه های ذخیره ای آبدار و گوشتی و غیرمنشعب می باشند که این به دلیل دارا بودن نقش ذخیره ای در آنها است و به طور کل این ریشه ها قدرت جذب کمی دارند و نقش جذب مواد بر عهده ریشه های افشان می باشد. ریشه های افشان طول عمر کوتاهی دارند و هر ساله از بین رفته و ریشه های جدید جایگزین آنها می شوند. ریشه های افشان از بافت آوندی ریشه های ذخیره ای منشعب می شوند. ریزوم ها به طور گسترده ای بافت های بزرگ را احاطه کرده و ذخیره ی کمی از کربوهیدرات ها دارند، در واقع به عنوان یک رابط یا مجرا برای انتقال کربوهیدرات ها از ریشه های ذخیره ای به بافت های بالا نقش دارند.گل های نر و ماده معمولاً مجزا و روی دو پایه قرار دارند ولی در برخی موارد، هر دو نوع گل روی یک پایه نیز دیده می شوند. گل های نر دارای 6 پرچم به رنگ زرد طلایی هستند که نمای زرد رنگی به گل های بی رنگ می دهند. گل های ماده با 6 گلبرگ کوچک به رنگ سبز و یک مادگی برجسته قابل تشخیص اند. گل های نر علاوه بر دارای بودن 6 پرچم، دارای یک بساک فعال و یک کلاله ناقص و تخمدان غیرفعال می باشند و گل های ماده دارای یک مادگی با تخمدان سه برچه ای و بساک رشد نکرده اند. گل های مارچوبه دارای شهد بوده و به وسیله حشرات گرده افشانی می گردند.

خواص دارویی و کاربردهای صنعتی

امروزه از مارچوبه به صورت کنسرو شده، منجمد شده و آبگیری شده استفاده می شود. اگرچه مارچوبه کنسرو شده ارزش غذایی بیشتری نسبت به نوع منجمد شده دارد، اما محصولات منجمد شده کیفیت بالاتری دارد.بذر مارچوبه به عنوان جانشینی برای قهوه عمل می کند.ساقه جوان خوراکی (اسپیر) شامل اسید آسپاراژین، اسید آمینو سوکسینیک و منو آمید است. روغن های اتری گوگرددار (متیل مرکاپتان و وانیلین)، سلولز، املاح معدنی و ویتامین های مختلف موجود در آن باعث طعم و مزه مخصوص و خواص دارویی آن می شود. انواع سبز مارچوبه دارای ویتامین های بیشتری هستند.مصرف مارچوبه برای بیماران مبتلا به امراض کلیوی توصیه می شود.مارچوبه دارای ترکیبی به نام روتین است که از خونریزی جلوگیری می کند.

ارزش غذایی

هر صد گرم از بخش خوراکی این گیاه دارای 85 کیلوژول (20 کیلوکالری) انرژی، 1.88 گرم قند، 2.1 گرم فیبر، 0.12 گرم چربی، 2.2 گرم پروتئین، 38 میکروگرم ویتامین آ، 449 میکروگرم بتاکاروتن، 710 میکروگرم لوتئین زآزانتین، 0.143 میلیگرم تیامین، 0.141 میلیگرم ریبوفلاوین، 0.978 میلیگرم نیاسین، 0.274 میلیگرم پانتوتنیک اسید، 0.091 میلیگرم ویتامین ب6، 52 میلیگرم فولات، 16 میلیگرم کولین، 5.6 گرم ویتامین ث، 1.1 گرم ویتامین ای، 41.6 میکروگرم ویتامین کا، 24 میلیگرم کلسیم، 2.14 میلیگرم آهن، 14 میلیگرم منیزیم، 0.158 میلیگرم منگنز، 52 میلیگرم فسفر، 202 میلیگرم پتاسیم، 2 میلیگرم سدیم و 0.54 میلیگرم روی می باشد.

نیازهای اکولوژیکی

مارچوبه در آب و هوای نسبتاً گرم بهتر رشد می کند. مناطقی که خطر یخبندان در آن وجود دارد و یا مناطق بادخیز برای کشت و پرورش این محصول مناسب نیست. دمای بین 16 تا 24 درجه سانتیگراد برای تولید ساقه های جوان خوراکی مناسب است. نور و گرمای کافی در نیمه دوم سال برای رشد مارچوبه ضروری بوده و تنها در این صورت است که گیاه می تواند مواد غذایی زیادی در خود ذخیره کرده و در میزان محصول و زمان برداشت تأثیر بگذارد.حرارت خاک بیش از 10 درجه در نزدیکی تاج برای آغاز سبز شدن جوانه ها کافی است. قسمت های هوایی گیاه ممکن است به وسیله یخبندان صدمه دیده یا از بین بروند. در زیر زمین تاج ها می توانند از صدمات یخبندان رهایی یابند. البته در صورتی که یخبندان شدید نباشد. برای با درجه حرارت زیر صفر، تاج ها از سرما و یخبندان با خاکپوش حفظ می شوند. این ارقام از نظر مقاومت به سرما متنوع هستند. به همین علت مارچوبه در مناطقی که دارای خاک سبک و آفتاب زیاد است کشت می شوند. مارچوبه در مقابل سرمای بدون یخبندان های مداوم مقاوم است. با وجود این می توان آن را در همه نوع آب و هوایی کشت کرد.خاک های عمیق لومی و یا شنی برای کشت انواع سفید مارچوبه مناسب است. کاشت انواع سبز در زمین های سنگین با مواد غذایی کافی امکان پذیر است. مناسب ترین پی اچ خاک برای زراعت مارچوبه 6.5 است. خاک های سرد و مرطوب رسی برای کشت این محصول مناسب نیست. به طور کلی زمین های سبک که معمولاً نیاز گرما و هوای اطراف ریشه را بهتر از زمین های سنگین فراهم می کنند، ترجیح دارند.

آماده سازی خاک

مارچوبه بهترین محصول را در خاک عمیق ، حاصلخیز ، خنک ، آفتابگیر ، قوی و با زهکشی خوب می دهد مارچوبه در خاکهای مختلف که از حیث مواد آلی غنی باشند رشد می کند و محصول می دهد ولی بطور اختصاص خاکهای شتی و شنی لومی و لومی سیلتی که با مواد آلی و هوموس تقویت شوند بسیار مناسب هستند مارچوبه در خاکهای اسیدی نمی تواند رشد کند مگر آنکه خاکها به وسیله آهک اصلاح شوند مناسب ترین pH برای رشد مارچوبه بین 6 تا 7/6 می باشد. در خاکهایی که کمی قلیایی باشند کشت با موفقیت انجام می شود و محصول می دهد مارچوبه یک سبزی چند ساله است و می تواند 10 تا 20 سال در زمین باقی بماند لذا در تهیه زمین باید دقت کافی مبذول گردد. بخصوص چنانچه هدف آن باشد که این گیاه به وسیله بذر تکثیر شود باید زمین صاف، نرم بدون کلوخ و کاه باشد. شخم عمیق زده شود و بعد از آن کلوخ ها به وسیله دیسک یا دندانه نرم شوند و زمین تسطیح گردد. مارچوبه به هوموس و مواد آلی زیاد نیاز دارد و نسبت به کودهای حیوانی واکنش مثبت نشان می دهد لذا قبل از کاشت مارچوبه میتوان کودهای حیوانی را به زمین داد. مقدار کود های شیمیایی نیز با توجه به مقدار مواد غذایی موجود در خاک حدود 200 کیلو ازت ، 80 کیلوگرم P2O5 ، 300 کیلوگرم K2O برای هر هکتار در نظر گرفته می شود کود ازته را به مقدار 50 درصد در هنگام احداث پشته ها (حدود 10 روز قبل از پایان برداشت محصول) و 50 درصد بقیه را در تابستان به زمین می دهند کودهای فسفاته پتاسه را قبل از احداث پشته ها می دهند.

تاریخ و فواصل کاشت

موقع انتقال نشاء اوایل بهار می باشد عمق شیار در خزانه 20 تا 25 سانتی متر فاصله دو شیار 40 تا 60 سانتی متر می باشد در زمین اصلی بوته ها به فاصله 40 تا 50 سانتی متر در ردیفهایی بین 90 تا 150 سانتی متر از یکدیگر کاشته میشوند

کاشت

ازدیاد مارچوبه به دو روش رویشی و جنسی صورت می گیرد. در کشت مستقیم بعد از آماده کردن زمین ، زمین به جوی و پشته تبدیل می گردد عرض پشته بین یک تا یک و نیم در نظر گرفته می شود سپس بذور در ته جوی کاشته می شوند. بهتر است به منظور سرعت بخشیدن به سبز شدن بذر، بذور قبل از کاشت به مدت 24 ساعت در آب خیسانده شوند آنگاه شیارهایی به عمق یک سانتی کمتر در کف جویها ایجاد می کنیم و بذور را در شیارهای آنها می‌کاریم و به وسیله خاک سبک و مرطوب آنها را می پوشانیم. تا سبز شدن بذر و چوبها مرطوب نگه داشته می شوند آبیاری باید به روش بارانی صورت گیرد. مدت جوانه زدن بذر طولانی می باشد و به عواملی مثل دما و رطوبت خاک بستگی دارد و شاید بین 15 تا 40 روز متغیر باشد. بوته ها در فاصله 10 سانتی متری تنک می شوند بتدریج که گیاه رشد میکند روی بوته و اطراف آن خاک نرم همراه با کود حیوانی پوسیده داده می شود بدین ترتیب در سال اول بوته رشد کامل می نماید و محصولی برداشت نخواهد شد. میزان بذور مورد نیاز در کشت مستقیم بین یک تا دو کیلو گرم در هکتار می باشد. روش مرسوم و متداول کشت مارچوبه تهیه خزانه و انتقال بوته های یکساله به محل اصلی می باشد. در این روش باید سعی شود که در هنگام انتقال بوته ها به محل اصلی به ریشه ها صدمه نرسد.در هنگام تهیه خزانه باید دقت شود که زمین کاملاً آماده و با کودهای حیوانی و شیمیایی تقویت شده باشد زمین به شیار تبدیل می شود عمق شیار 20 تا 25 سانتی متر و فاصله دو شیار 40 تا 60 سانتی متر در نظر گرفته میشود، بذور در ته شیار کاشته می شوند با رشد بوته ها روی آنها خاک داده می شود. بدین ترتیب بوته ها در سال دوم آماده انتقال به محلی اصلی می گردند موقع انتقال نشاء اوایل بهار می باشد. در هنگام انتقال ابتدا زمین اصلی به جوی و پشته تبدیل می شود. سپس بوته ها به فاصله 40 تا 50 سانتی متر از یکدیگر درروی ردیف هایی که 90 تا 150 سانتی متر از یکدیگر فاصله دارند کاشته می شوند بوته های آماده شده در خزانه را تاج (Crown) می گویند. نحوه انتقال تاج به محلی اصلی بدین ترتیب میباشد که در اوایل بهار در ته جویها کود حیوانی پوسیده همراه با ماسه و خاک نرم به عمق 5 تا 7 سانتی ریخته می شود. سپس تاجهای یکساله درته جویها روی کود پوسیده طوری قرار داده می شوند که فاصله آنها از یکدیگر حدود 30 تا 50 سانتی متر باشد. ریشه های بوته روی خاک نرم پخش می گردند سپس روی ریشه ها به وسیله خاک و کود پوشیده میشود. بتدریج که تاج شروع به رشد میکند اطراف بوته ها و روی آنها خاک و کود قرار داده می شود بنابراین تا آخر فصل رشد جویها از خاک و کود پر می گردند بدین ترتیب بوته. مارچوبه در سال اول، رشد کافی کرده هیچ گونه برداشت محصول صورت نمی گیرد. شاید در سال دوم تعداد کمی اسپی یر (Spear ساقه های هوایی که نسبتاً ضخیم بوده و قابل خوردن می باشند) تولید و برداشت شود. برداشت اصلی از سال سوم شروع می گردد. معمولاً مقدار تاج آماده شده از یک هکتار خزانه برای کاشت حدود 10 هکتار زمین اصلی کفایت می کند. در هنگام انتقال تاج های یکساله باید دقت شود که تاجهای ضعیف حذف شود زیرا محصول کمتری می دهند تاجهای دو ساله و یا سه ساله برای انتقال مناسب نیستند.

داشت

چون مارچوبه یک سبزی چند ساله است بنابراین مراقبتهای ویژه لازم دارد. با علفهای هرز بشدت باید مبارزه شود. این مطلب در مورد علفهای هرز چند ساله جدی تر است در غیر این صورت علفهای هرز به طرق مختلف ریشه، ریزوم ، غده و بذر ، ایجاد مزاحمت می کنند و مبارزه با‌آنها مستلزم هزینه سنگین می باشد لذا هنگام آماده کردن زمین، استفاده از انواع علف کشها توصیه می شود نرم کردن زمین در اوایل بهار یکی دیگر از کارهایی است که در مورد مزرعه مارچوبه باید انجام گیرد. بدین جهت در اوایل بهار به منظور مبارزه با علفهای هرز و نرم کردن سطح خاک با دیسک سبک، زمین دیسک زده می شود. بدین ترتیب چنانچه قسمتهای هوایی بوته ها از سال قبل باقی مانده باشند، از بین خواهند رفت. چنانچه می خواهیم کود شیمیایی به زمین بدهیم باید این کار در هنگام دیسک زدن صورت گیرد. برای این منظور مقدار 200 کیلوگرم در هکتار از کودهای کامل توصیه میشود. به منظور سفید کردن ساقه های مارچوبه در اوایل بهار پای بوته و روی آن با کود پوسیده و خاک نرم پوشیده می شود. این کار در سطح وسیع با ماشین آلات انجام می گیرد. اگر در آخر فصل به زمین کو شیمیایی داده می شود بهتر است آنرا با خاک مخلوط و بین ردیفها پخش کرد. مزرعه مارچوبه باید مرطوب و نم دار باشد از این رو آبیاری باید مرتب صورت گیرد این مسئله در مناطق خشک اهمیت بیشتری دارد. بوته مارچوبه مورد حمله حشرات زیادی قرار می گیرد از مهمترین آنها سوسک مخصوص بوته مارچوبه می باشد از بیماریهای مارچوبه بیماری زنگ مارچوبه است که برای مبارزه باید از ارقام مقاوم استفاده نمود جمع آوری بوته های آلوده و سوزاندن راه دیگر برای مبارزه با آن است.

برداشت

معمولاً برداشت مارچوبه از سال سوم شروع می شود یعنی دو سال بعد از انتقال تاج آن به محل اصلی اگر کاشت، داشت و نگهداری مزرعه بخوبی انجام گیرد، شاید در سال دوم تعداد کمی از اسپی یرهان قابل برداشت باشند ولی بهتر است در سال دوم محصول برداشت نشود.در اینصورت بوته ها قوی شده و مواد غذایی در اندام های زیر زمینی تاج ذخیره می گردد و در طی این مدت به بوته فرصت داده می شودکه رشد ریشه هایش کامل گردد و به این ترتیب بوته برای سال سوم آماده بهره برداری می شود. قاعدتاً برداشت از بهار سال سوم آغاز می گردد برداشت وقتی شروع می شود که طول اسپی یر ها بین 15 تا 25 سانتی متر باشد. اسپی یر ها را می توان از روی سطح خاک و یا از 2 تا 5 سانتی متری زیر خاک قطع نمود. این کار باید با دقت انجام شوده که به ساقه هایی که هنوز از خاک خارج نشده اند، صدمه ای وارد نشود برداشت مارچوبه از اوایل بهار شروع 6 الی 8 هفته به طول می انجامد چنانچه عمل برداشت بیشتر ادامه یابد مواد غذایی در ریشه های متورم ذخیره نمی شود و بوته برای سال آینده ضعیف باقی ماند. و به منظور سفید کردن اسپی یر ها باید در اوایل بهار روی ساقه به وسیله خاک پوشانده شود. هنگام برداشت می توان خاکهای اطراف اسپی یر را عقب زد سپس به برداشت اقدام کرد. بهتر است بعد از برداشت مارچوبه بلافاصله مورد استفاده قرار گیرد. برای این کار آنها را شسته، دو طرف ساقه را به اندازه کمتر از یک سانتی متر قطع می کنند و به صورت آب پز یا پخته شده به مصرف می رسانند. در شرایط مناسب دمای 3 تا 4 درجه سانتی گراد و با رطوبت نسبی 70 تا 80 درصد می توان مارچوبه را برای چند ماه نگهداری کرد.

دامنه انتشار

آذربایجان ، خوی ، تبریز ، نواحی مختلف البرز قصر قجر ، جلفای اصفهان ، اراک ، کرمانشاه ، جنوب ایران، مهار لو در شیراز پرورش آن در دزفول رواج پیدا نموده است.

همه چیز درباره گندم

نام علمی:

Triticum

تیره:

Poaceae

هزاران سال است که گندم ، در تأمین غذای بشر نقش حیاتی ایفا می کنند. باستان شناسان از اهرام مصر نیز گندم کشف کردهاند که در ظروف مخصوص نگهداری میشده است و نیز گندم در سرزمین حاصلخیز بین النهرین به عمل می آمده است. و سابقه ای بیش از ۴۰۰۰هزار سال قبل از میلاد برای آن میتوان تخمین زد.

گندم به عنوان غله ای سازگار است . گندم از غلاتی است که در نواحی سرد هم کشت می شود. این غله در سراسر جهان در فصول مختلفی کشت می شود، به طوریکه در هر ماه از سال، گندم در یکی از نقاط جهان در حال برداشت می باشد.

امروزه گندم ۱۵تا ۱۸ درصد مصرف مواد غذایی مردم جهان را تشکیل می‌دهد و منبع غذای اصلی مردم در بیشتر کشورهایی است که از خاک شور رنج می‌برند.

● مراحل رشد گندم:

دوره رشد گندم شامل مراحل:
ـ جوانه زنی،
ـ پنجه زنی،
ـ تشکیل روزت،
ـ ساقه رفتن،
ـ تشکیل گل و تشکیل میوه است

● گیاه شناسی گندم :

گندم گیاهی است که از خانواده Poaceae واز جنس Tiriticum . بارزترین خصوصیات گیاه شناسی گندم عبارتند از :
▪ ریشه :
که عبارتند از ؛ ریشه های اولیه و ریشه های ثانویه .
۱) Seminal
به ریشه اولیه دیشه حقیقی و ریشه بذری نیز می گویند . این ریشه ها از گیاهگ بذر منشآ می گیرند . ریشه های اولیه پوشیده از کرک های نازک بنام تارهای کشنده می باشد . که وظیفه جذب آب و املاح را دارند.
econdary roots(۲
به ریشه های ثانویه نابجا یا کاذب می گویند . نقش اصلی و اساسی ریشه به عهده این نوع ریشه ها می باشد .این ریشه ها از گره انشعاب یا طوقه Crown محلی که اندام های هوایی یا پنجه نیز ایجاد می شود ، منشا ُمی گیرند.
▪ ساقه Culm
تمام گندم ها دارای ساقه استوانه ای ، بند بند ، بدون انشعاب و اغلب تو خالی می باشد که به آن سوفار یا سوفال گفته می شود.
هر بند ساقه را یک گره node و فواصل آنها را میانگره Inter node می گویند .
تعداد گره و فواصل آنها در واریته های مختلف گندم ۵-۸ واغلب ۶ عدد دانست . ساقه در محل گره در تمتم انواع وارقام تو پر بوده وطول میانگره از پایین به طرف بالا بیشتر می باشد .
▪ برگ Leaf
گندم دارای برگ های کشیده و باریک به طول متوسط ۱۵- ۲۰ سانتی متر با رگ برگ های موازی می باشد. هر برگ از دو قسمت پهنک وغلاف تشکیل شده است .غلاف هر برگ که در جهت طولی شکاف دارد، تمام یک میان گره را پوشانده و در محل اتصال آن به پهنک یک زائده به نام Ligule و یک جفت زائده به نام Stipule با گوشوارک Auricule دیده می شود.
▪ گل وگل آذین گندم
Flower and Inflorescence)

هرگندم شامل یک مادگی یک برچه ای ساده با کلاله دو شاخه ای و ۳ پرچم می باشد . بساک پرچم ها شبیه X می باشد.کاسبرگ وگلبرگ در گندم وجود ندارد. اما برگ های تغییر شکل یافته ای به نام پوشینه glumlle مانند دو قاشقک اندام های زایای برگ را می پوشانند. به پوشینه داخلی پالئا وبه پوشینه خارجی Awn می گویند ولذا پرچم ودانه گروه تولیدی آن راه به بیرون ندارد. در قائده پوشینه در درون دو جسم بالشتک مانند به نام Lodiculess قرار گرفته است. لودیکولها با تورم خود باعث باز شدن لما و پالئا از هم و آذاد شدن اندام های زایا می شوند.

▪ گرده افشانی و لقاح

گندم گیاهی دو جنسی hermaphrodite و خود لقاح می باشد . درصد دگر لقاهی در این گیاه معمولاً ۱% و حداکثر به ۴% ممکن است برسد. خود گشنی گندم به این دلیل است که رسیدن پرچم ها ،آزاد کردن دانه های گرده و تلقیح حدود ۹۹% گلها قبل از باز شدن پوشینه از یکدیگر می باشد. عمل لقاح از میان طول سنبله شروع شده و به دو طرف ادامه پیدا می کند .

▪ میوه دانه

پس از ترکیب سلول زایشی دانه گرده با سلول تخم زای کیسه جنینی واقع در تخمدان مادگی ،سلول تخم حاصل می شود. در اثر تکامل تخم ، گیاه جنین – رویان Germ = embryoدانه به وجود می آید و یا رشد وتکامل فرایند لقاح مظاعف ، اندوخته غذایی دانه یا آندوسپرم حاصل می شود. طول میوه گندم ۳-۱۲ میلیمتر ، قطر آن ۱.۵- ۵ میلیمتر وزن هزار دانه آن ۱۵ – ۵۲ گرم وزن هکتار لیتر آن ۵۲- ۷۹ کیلو گرم است.

● برداشت گندم

باید به موقع صورت گیرد. برداشت زودتر یا دیرتر از موقع محصول، موجب کاسته شدن کیفیت آن می شود. برداشت زود هنگام محصول هم موجب پایین آمدن کیفیت گندم می گردد. وزن دانه ها تا زمان رسیدن دانه افزایش می یابد، ولی پس از آن رو به کاهش می گذارد. همچنین دانه های نارسی که زود هنگام برداشت می شوند، چه در مزرعه و چه در انبار بیشتر در معرض آسیب های ناشی از گرما و آفات از جمله کپک زدگی قرار می گیرند. زمان مناسب برای برداشت دانه، موقعی است که آندوسپرم دانه های گندم سفت شده و میزان رطوبت آن هم به ۱۸ تا ۲۰رسیده باشد.

▪ گندم:

در فصل برداشت به آب و هوای گرم و خشک نیاز دارد.

● میزان بذر مصرفی

در شرایط معمول کشت گندم از ۶۰ کیلوگرم در زراعت دیم لغایت۲۰۰ کیلوگرم در هکتار در زراعتهای پاییزه آبی متغیر است. در زراعتهای پاییزه گندم آبی نسبت بذر مصرفی به تولید یک به بیست است. میزان بذر کمتر و یا بیشتر از معمول در برخی مواقع و به دلایل متعددی به شرح زیر توسط کشاورزان مورد استفاده قرار می گیرد. از آن جمله: واریته های بذر درشت (اندازه بذر) واریته هائی با پتانسیل (توانائی) پنجه زنی کم، کشت بهاره، کشت دیر (در پائیز یا بهار)، روش دستپاش، اراضی سنگین، درصد جوانه زنی پائین و غیره. خسارت های وارده بر بذر گندم به هنگام داشت، برداشت و پس از برداشت توسط برخی عوامل بیماری زا و آفات (در مزرعه و انبار) باعث افزایش ضایعات بذر گندم می شود. متوسط رطوبت موجود در خاک نیز از عوامل اصلی تعیین کننده میزان بذر مصرفی است. به طوری که در مناطق کم باران میزان متوسط بذر کمتر و در مناطق نیمه مرطوب و مرطوب بذر بیشتری مصرف می شود.

● عملکرد

گندم به عنوان مهمترین محصول زراعی و ماده غذایی کشور بطور متوسط ۵/۶ میلیون هکتار از اراضی کشور را بخود اختصاص داده و بالغ بر ۵/۱۰ میلیون تن تولید دارد. عملکرد پائین گندم در ایران در مقایسه با جهان عمدتاً بواسطه سطوح پائین نهاده (بویژه آب) و ضعف مدیریت زراعی است. تکیه بر افزایش عملکرد بعنوان کلیدی ترین راه حل افزایش تولید گندم، توسعه تحقیقات در زمینه های کاهش ضایعات و ساماندهی بذر را بعنوان راهکاری مناسب طلب می نماید.

عمده ترین بخش مصرف گندم در ایران مربوط به تولید نان است (۹۰% عرضه گندم را شامل می شود)، و بخشی نیز به مصرف بذری و مصرف دامی می رسد. مصرف بذر مورد نیاز کشت سالانه در کشور بالغ بر۰۰۰/۰۰۰/۱ تن برآورد گردیده است .

▪ سطح زیر کشت:

سطح زیرکشت گندم کشور حدود ۴۱/۶ میلیون هکتار برآورد شده است که ۴۲/۳۷ درصد آن آبی و ۵۸/۶۲ درصد به صورت دیم بوده است

▪ میزان تولید :

میزان تولید گندم کشور حدود ۴۴/۱۳ میلیون تن برآورد شده است که ۷۷/۶۴ درصد آن از کشت آبی و مابقی (۲۳/۳۵ درصد) از کشت دیم بدست آمده است.استان فارس علیرغم رتبه دوم از نظر سطح با ۷۹/۱۳ درصد از تولید گندم کشور در جایگاه نخست قرار گرفته است و استانهای خراسان، گلستان، خوزستان، کرمانشاه‌وآذربایجان غربی به ترتیب با ۲۳/۱۱، ۴۴/۸، ۰۶/۸، ۹۵/۵ و ۲۱/۵ درصد از تولید گندم کشور در مقام های دوم تا ششم قرار دارند.
شایان ذکر است که حدود ۶۸/۵۲ درصد از گندم کشور در شش استان مذکور تولید شده است و سهم سایر استانها ۳۲/۴۷ درصد بیشتر نبوده است. گیلان با سهم ۱۲/۰ درصد در تولید گندم کشور در رتبه آخر قرار گرفته است.

▪ عملکرد در هکتار:

عملکرد گندم آبی کشور ۳۶۲۹ کیلوگرم و عملکرد گندم دیم کشور ۱۱۸۱ کیلوگرم در هکتار بوده است. بیشترین عملکرد آبی گندم با ۴۸۷۹ کیلوگرم در هکتار متعلق به استان تهران و کمترین آن با ۱۵۸۰ کیلوگرم در هکتار به استان بوشهر تعلق دارد. استانهای گلستان و بوشهر نیز به ترتیب با متوسط تولید ۲۷۵۸ و ۱۹۲ کیلوگرم در هکتار در بین استانهای گندم دیم کار کشور در جایگاه نخست و آخر قرار گرفته اند.

▪ میزان تولید استانی :

استان خراسان با ۸۵/۱۰ درصد کل اراضی گندم کشور، بیشترین سطح را به خود اختصاص داده است.
پس از آن استان‌های‌فارس،آذربایجان ‌شرقی،کردستان،خوزستان، همدان و کرمانشاه به ترتیب با۳۲ /۹ ،۷۲/۶، ۶۶/۶، ۵۹/۶، ۲۹/۶ ،۰۸/۶ درصد کل اراضی گندم کشور مقام های دوم تا هفتم را دارا می باشند ، به عبارتی دیگر بیش از نیمی از (۵۱/۵۲ درصد) اراضی گندم در این هفت استان کشت شده است. کمترین سطح نیز با حدود ۱۳ هزار هکتار (۲۰/۰ درصد اراضی گندم) متعلق به استان هرمزگان می‌باشد.

آبیاری گندم

محصول گندم به لحاظ حجم تولید رتبه سوم در جهان را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمارها در سال 2009، 226 میلیون هکتار گندم کاشته شده که در مجموع 685 تن (با میانگین 3تن در هر هکتار) برداشت شده است. در طول 50 سال گذشته، میانگین عملکرد در هر هکتار، به ویژه در بین دهه‌‌های 1950 تا 1980 به طور چشمگیری افزایش یافته است. از آنجایی که سطح زیر کشت محصول گندم تقریبا ثابت بوده، این تولید جهانی افزایش عملکرد را نشان می‌دهد.

شرایط رشد بسیار متنوع، سازگاری با طیف گسترده‎‌ای از خاک‌ها و مناطق مختلف جوی و ارتفاعات، محصول گندم را بسیار محبوب کرده است. در حال حاضر کشورهای چین، هند، روسیه، ایالات متحده آمریکا، فرانسه، کانادا، آلمان، پاکستان، استرالیا و اوکراین به ترتیب بالاترین تولید این محصول استراتژیک را به خود اختصاص داده‌اند. در مجموع این کشورها 2/3 از تولیدات جهانی را در اختیار دارند.

طول دوره رشد گندم

فاصله ردیف‌های کشت بین 15 تا 25 سانتی‌متر متغیر است. کل دوره رشد گندم (چرخه زندگی) در گندم بهاره بین 100 تا 170 روز متغیر بوده و این درحالیست که گندم زمستانه برای بالغ شدن به 180 تا 300 روز نیاز دارد. در برخی موارد فصل رشد گندم بیش از 300 روز نیز به ثبت رسیده است. طول روز و دمای محیط، فاکتورهای موثر در طول دوره رشد گندم محسوب می‌شوند. رشد گندم به میزان زیادی به دما محیط وابسته است. میانگین دمای روزانه برای رشد بهینه و ایده‌آل بین 15 تا 23 درجه سانتیگراد می‌باشد. برای حداقل رشد محصول، گندم در کم‌ترین حالت به 5 درجه سانتیگراد دما نیاز دارد. دمای بالای 34 درجه سانتیگراد نیز در طول فصول رشد گندم در اکثر مناطق مضر است. چنین دمایی باعث کاهش اندازه دانه‌ها شده و نسبت دانه‌های خرد و ریز را در تناژ محصول بالا می‌برد. با این حال، برخی از اقلام گندم زمستانه مقاومت خوبی در برابر سرما دارند و تا دمای 20- درجه سانتیگراد نیز زنده می‌مانند. مقاومت نسبت به سرما در محصول گندم در فصل بهار از بین می‌رود و در طول دوره رشد و گلدهی، یخ زدگی می‌تواند منجر به از بین رفتن محصول شود.

مراحل رشد گندم

روش آبیاری و نیاز آبی محصول گندم

تبخیر و تعرق (ET) محصولات زراعی از قبیل گندم به طور معمول بین 200 تا 500 میلمتر است. اگرچه ممکن است در مناطق نیمه‌خشک و کم آب که محصول زیر آبیاری سنگین است تا 600 الی 800 میلیمتر نیز برسد. نرخ تبخیر و تعرق محصول گندم به شرایط محیطی، نوع خاک، پوشش گیاهی، آب و هوا و… بستگی دارد. در اوایل دوره رشد گندم میزان مصرف روزانه آب به دلیل دمای پایین‌تر، نسبتا کمتر بوده و به کمی بیشتر از 2 میلیمتر در روز می‌رسد. اما با افزایش ساقه و بزرگ‌تر شدن محصول و گرم شدن هوا درصد استفاده از آب نیز افزایش یافته و تا حدود 5 الی 8 میلیمتر در روز خواهد رسید. برای رشد طبیعی محصول گندم در تمامی مراحل ذکر شده، رطوبت کافی خاک الزامی است. مرحله ریشه زدن و مرحله گلدهی به نوعی مهمترین مراحل رشد گندم هستند که محصول را نسبت به کم آبی به شدت آسیب‌پذیر می‌کنند.

نیاز آبی گندم

مقدار آب مورد نیاز و تعداد دفعات آبیاری گندم

به طور کلی حجم و تعداد دفعات آبیاری محصول گندم به میزان بارش منطقه، جنس خاک، نوع بذر، حجم آبیاری و… بستگی دارد.

اولین آبیاری (ریشه‌زنی): آبیاری گندم 20 تا 25 روز پس از کشت صورت گرفته که اصطلاحا مرحله ریشه زنی نامیده می‌شود و همان‌طور که قبلا گفته شد این مرحله یکی از دو مرحله حیاتی پرورش محصول گندم است.

دومین آبیاری (مرحله پنجه‌زنی) : 40 تا 45 روز پس از کشت

سومین آبیاری (مرحله ساقه زنی) : 45 تا 70 روز پس از کشت

چهارمین آبیاری (مرحله گلدهی) : 90 تا 95 روز پس از کشت

پنجمین آبیاری (بلوغ) : 105 تا 110 روز پس از کشت

ششمین آبیاری (قبل از برداشت) : 120 تا 125 روز پس از کشت

تنش‌های آبی گندم

مطالعات مختلفی برای تعیین استرس و تنش‌های آبی گندم صورت گرفته که نتایج متناقضی از آنها گزارش شده است. با این حال دوره‌هایی که گندم معمولا بیشترین فشار را در برابر تنش آبی دارد عبارتند از:

الف: دوره جوانه زنی گندم

ب: هنگام گلدهی

ج: زمانی که دانه‌های جوان در حال رشد هستند.

نبود آب می‌تواند منجر به کاهش رشد، کاهش تناژ محصول و یا مرگ گیاه شود. همانطور که استرس آبی و کم آبی می‌تواند سبب آسیب به گندم شود، آبیاری اضافی در طول رشد و رویش نیز می‌تواند با کاهش سطح اکسیژن خاک عملکرد محصول را مختل کند. کاهش سطح اکسیژن به مدت سه روز می‌تواند عمل جذب مواد مغذی را کاهش داده به ریشه آسیب جدی وارد کند.

آبیاری گندم در شرایط کم آبی و آبیاری قطره ای

در شرایطی که آب زمین کشاورزی برای شش مرحله آبیاری کافی نیست، بهترین برنامه‌ریزی آبیاری طبق جدول زیر و بر حسب اولویت بندی صورت می‌گیرد.

آبیاری گندم در شرایط کم آبی

آبیاری قطره ای گندم

به حداکثر رساندن بهره‌‌وری آب آبیاری، در شرایط بحران آبی فعلی، به یک مفهوم رایج بدل شده است. در شرایط کنونی رقابت روز افزونی برای حفظ منابع آبی و کاهش مصرف آب در کشاورزی به راه افتاده است. پدیده آبیاری قطره‌ای شاید با کمی هزینه اضافی در اجرا همراه باشد، اما به نسبت روش‌های سنتی آبیاری صرفه‌جویی‌های قابل توجهی در حجم آب مصرفی و نیز هزینه‌های کارگری دارد. از آنجائیکه روش آبیاری قطره‌ای با کمترین هدر رفت آب در آبیاری ، آب را به سمت محصول هدایت می‌کند، میزان تبخیر و تعریق را کاهش می‌دهد. نتایج به دست آمده از مراکز پژوهشی و مزارع زیر کشت با روش آبیاری قطره‌ای حاکی از کاهش 50 درصدی مصرف آب در آبیاری با استفاده از این روش است.

برنامه آبیاری گندم

متاسفانه باید گفت که حجم زیادی از گندم زیر کشت هنوز هم به صورت دیم آبیاری می‌شوند، اما به جهت افزایش تناژ و کیفیت گندم، استفاده از روش‌های نوین آبیاری در بسیاری از کشورها مرسوم و پرطرفدار شده است. روش‌های آبیاری گندم بسیار متنوع هستند. در مناطق خشک و کم باران، عموما گندم به صورت کامل زیر سیستم آبیاری قرار داشته و پرورش پیدا می‌کند. در مناطق مدیترانه‌ای و نیمه خشک، از آبیاری تکمیلی برای کاهش استرس‌های آبی استفاده می‌شود.

در مقیاس جهانی متداول‌ترین روش کاربردی برای آبیاری گندم، استفاده از آبیاری غرقابی است. اما با توجه به شرایط و وجود بحران‌های آبی، بهینه شدن روش‌های آبیاری با استفاده از سیستم‌هایی نظیر آبیاری تحت فشار بخصوص برای گندم توجه زیادی را به خود جلب کرده است. به دلیل رشد سریع محصول گندم استفاده از یک سیستم آبیاری برای بودجه‌بندی آب امری ضروری به نظر می‌رسد.

برنامه ریزی آبیاری گندم

محصول گندم با 11 درصد رطوبت استاندارد و در مناطقی با بارندگی و آبیاری کمتر از 100 تا 150 میلیمتر، 1 تا 3 تن در هکتار عملکرد دارد. این عدد در بهترین شرایط که وضعیت مناسبی را از لحاظ دمایی، تابش خورشید، بارندگی، وجود سیستم آبیاری و… دارند، به 15 تن در هکتار نیز می‌رسد. در مناطقی از قبیل نیوزلند، جنوب شیلی، ایرلند، انگلستان و برخی از مناطق چین عدد 15 تن در هکتار به ثبت رسیده و در مناطقی مثل: هندوراس، سومالی، ونزوئلا و اریتره میانگین تناژ نیم تن در هکتار نیز گزارش شده است. قسمت اعظمی از این تفاوت در تناژ بدست آمده از هر هکتار مربوط به روش آبیاری و برنامه ریزی آبیاری است.

● اثرات تنش شوری در گندم

حجم زیادی از تحقیقات شوری مربوط به گندم می باشد دانشمندان امید وارند که بتوانند ارقام گندم برتری برای کشت و کار در اراضی شور معرفی نمایند. پیشرفت در اجرای تحقیقات گندم موید این نظریه است.
(triticum aestivum ۱)به عنوان یک گیاه نیمه متحمل به شوری شناخته شده است .کاهش رشد گندم یکی از واکنشهای گیاه در تنش شوری است . که ناشی از کاهش فعالیتهای سنتزی مسیرهای متابولیکی سلولها است که ناشی از کاهش فعالیتهای سنتزی مسیرهای متابولیکی سلولها است که تولید ماده خشک را تحت تاثیر قرار میدهد و بصورت کاهش سطح برگ گیاه تظاهر نموده و در نهایت رشد کلیه اندامهای گیاهی و عملکرد راتحت تاثیر قرار می دهد

کافی استوارت(۱۳۷۶)در بررسی اثر شوری بر رشد و عملکرد ۹ رقم گندم گزارش نمودند که شوری باعث کاهش سطوح فتوسنتز کننده در گیاه شد – ولی بعضی از ارقام سطح برگ مناسب داشتند . در مقایسه عملکرد آنان نشان دادند که رقم قدس و فلات حساس به شوری هستند . و ارقام بزوستایا – کراس روشن و الوند و موراکو تحمل به شوری داشته اند . برسی نتایج عمده تحقیقات مربوط به شوری نشان می دهد که گروه بندی والدین بر اساس تحمل به شوری برای رسیدن به ارقام برتر در برنامه های به نژادی مفید واقع شده است . لذا می توان نتیجه گرفت که بخشی از مکانیزمهای تحمل به شوری ژنتیکی بوده و قابل انتقال به نتاج است.

▪ تنشهای محیطی مانند :

خشکی – شوری و سرما در گیاه موجب بروز یک سری تغییرات مورفولوژیکی و فیزیو لوژیکی می گردند . تعدادی از واکنشهای فیزیولوژیکی القاء شده تحت تنشهای محیطی متفاوت در گیاهان همانند می باشند که حاصل آن بروز روند پیچیده خود تنظیمی در گیاه است .

فرایند تغییرات حاصله نهایتا باعث تغییر تعادل ابی می گردد که بصورت کاهش پتا نسیل آبی بافتها بروز می نماید . لذا بدلیل کاهش شدید پتانسیل آبی محلول خاک سلولهای ریشه گیاه نیز بایستی پتانسیل آبی خود را به حدی کاهش دهند که اختلاف پتانسیل منفی تری بین دوسیستم هم جوار ایجاد شود تا جذب آب از محلول خاک برای گیاه امکان پذیر گردد . گزارشاتی وجود دارد که برخی از ارقام متحمل گندم در مراحل رشد رویشی و زایشی حساسیت یا تحمل متفاوتی نشان داده اند لذا به نظر می رسد که به گزینی به خصوص برای عملکرد دانه نیازمند گزینش در طی چند مرحله است .

مرحله رشد نهالبذری حساسترین مرحله رشدی بیشتر گیاهان به غلظت با لای نمک است در این مرحله از رشد گیاهان غلات جوانه های پنجه تشکیل شده و بعد ار آن رشد و تشکیل آغازه های برگ و سنبلچه شروع می شود .در نتیجه شوری با لای خاک طی مراحل اولیه رشد می تواند به شدت بر عملکرد نهایی بذر تا ثیر بگذارد .اگر چه تنش شوری جوانه زنی و سبز شدن را به تاخیر می اندازد . ولی بعصی گیا هان زراعی قادر به جوانه زنی در سطوح بالاتری از نمک که گیاهان بطور معمول می توانند آن را در مراحل رشد رویشی یا زایشی تحمل کنند هستند .به هر حال این تحمل بالای گیاهان در مراحل نهال بذری و حسا سیت آنها در مراحل رشد بعدی مزیت اندکی است .در گندم دوروم و گندم نان حساسیت به شوری با افزایش سن گیاه کا هش می یابد لذا پائین نگهداشتن شوری خاک در طی مرحله جوانه زنی و سبز شدن گیاهچه ای دارای اهمیت می با شد و به همین منظور کشت هیرم کاری در مناطق خشک و نیمه خشک در مورد غلات مرسوم است. در جو تفاوتهای ارقام در مرحله رشد گیاه افزایش یا فت . همچنین درجه تحمل نسبی در طی زمان رشد برای نیشکر نیز گزارش شده است این گزارشات فرایند غربال و انتخاب را در صورتیکه بر مبنای یک مرحله از رشد گیاه پایه گذاری شده باشد پیچیده می سازد .

● طبقه بندی گندم

۱) انواع هگزا پلوئیدی ۲n=۶x=۴۲کروموزوم

به گندمهای معمولی Dinkelمعروف بوده وعموماُ زراعی ولی دارای انواع لخت وبا پوشش می باشد . گونه T.aestivu گونه های وحشی واهلی گندم را برحسب نظرات اویلوف” و اصلاحات مکی” از کرومزومی (ژنتیکی) و به طور کلی به سه گروه به شرح زیر تقسیم میشوند :

۲) انواع دیپلوئیدی ۲n=۲x=۱۴ کرومزوم

به این گندمها ، گندمهای تکدانه یا Einkorn نیزمی گویند به لحاظ اینکه در هر سنبلچه واقع در محور سنبله همانند جو دو ردیفه فقط یک دانه تشکیل میشود .

دانه ها نیز همانند جو پوشش دار هستند . انواع زراعی در این گروه بسیار نادر می باشد .

۳) انواع تترا پلوئیدی ۲n=۴x=۲۸ کرومزوم

گندمهای جفت دانهای یا Emmre نامیده می شوند دارای انواع وحشی وزراعی ، لخت وپوشش دار بود ، ودو گونه T.DicoccumوT.Durum (گندم ماکارونی ) در سطوح وسیع کشت میشوند .

یکی از گونه های این گروه می باشد که با داشدن ارقام وانواع مختلف وتیپهای متعدد کاشت غالب جهانی رادارد .

●تیپهای گندم :

گندم معمولی دارای انواع بهاره ، پاییزه ،دو فصله می باشد .
گندمهای پاییزه ریشه عمیق تر ، رشد بطئی تر ، رنگ دانه اغلب تیره تر ، درصد پروتئین بیشتر از انواع بهاره رفتن نیاز به دورهای سرما دارند و خفتگی بذر نیز در این تیپ مطرح می باشد.گندم های معمولی نیز دارای انواع سخت ونرم می باشند . در این سختی ونرمی علاوه بر خصوصیات ژنتیکی عوامل محیطی نیز موُثر هستند .گندم های معمولی از نظر برخی خصوصیات گیاه شناسی مثل داشتن یا نداشتن ریشک ، تراکم یا نیمه تراکم یا باز بودن محور سنبله، ارتفاع و … دارای فرم های مختلفی هستند.

اصلاح و معرفی یک رقم شیوه های مختلفی دارد که عبارتند از :

۱) Selection
گندم های بومی هر کشوری ، مجموعه ای از انواع گندم های مختلف با ویژگی های مختلف می باشد که یک اصلاح گر از بین این انواع با توجه به هدف خود و نیز خصوصیات گیاهی ، مقاومت ها ، حساسیت ها ،عملکرد و غیره بوته های خاصی را انتخاب کرده وبا آزمایشات مختلفی که روی آنها انجام می دهد. در نهایت به یک توده بذر خالص با ویژگی های مورد نظر اصلاح گر می رسد . که با طی تشریفات قانونی آنرا به عنوان یک رقم معرفی می کنند . ارقام آذر ، امید ، روشن ، طبسی از جمله ارقامی هستند که به این ترتیب حاصل شده اند .

۲) Plant Introduction
در جهان مناطق متعددی هستند که شرایط اقلیمی آنها با شرایط اقلیمی مناطقی از کشور ما مطابقت می کند .
ارقامی که در این مناطق کشت موفقی داشته باشند ممکن است در مناطق مشابه در کشور ما نیز موفقیت آمیز باشد. لذا مراکز تحقیقات با وارد کردن نمونه ای از آنها به کشور وانجام آزمایشات مختلف برای مناطق خاصی معرفی کرده یا برا انجام تلاقی ها از آنها استفاده کند .
البرز ، بزوستایا ، پنجامو ، چناب ، خزر ، مغان ۱و۲ و کاوه این گونه اند .

۱) Hybridation
ممکن است یک رقم انتخابی از توده های بومی یا یک رقم وارداتی با داشتن صفات مطلوب یک چند ویژگی نا مناسبی هم داشته باشند. مثلآ عملکرد خوب ولی حساس به ریزش.

۲) Mutation
ممکن است به صورت طبیعی یا با اقداماتی چون پرتو نگاری با قرار دادن بذور یا گیاهان تحت شرایط با مواد خاص تغییراتی در ترکیبات ژنتیکی ودر نتیجه ویژگی های آنها ایجاد شود . اگر این تغییرات مطلوب باشد که احتمال آن بسیار کم است- میتوان آنرا به عنوان یک موتانت معرفی کرد .مثل موتانت اروند .

● طبقه بندی گندم بر اساس خصوصیات ژنتیکی

۱) گروه دیپلوئید (کروموزوم ۲n=۲۸(
▪ پوشیده – زراعی / Ein korn / T. aegilopoidesBa
▪ پوشیده – وحشی / Wild einkorn / T.boeoticum Boisscl
۲) گروه تتراپلوئید ( کروموزوم۲n=۲۸)
▪ پوشیده – وحشی / Wild Emmer / T. dicoccoides Korn
▪ پوشیده –زراعی / Timolcevi / T. dimophecvii Zhukow
▪ پوشیده –زراعی / Emmer / T. dicoccum schubi
▪ لخت – زراعی / Makaroni Wheat / T. durum Docf
▪ لخت – زراعی / Rivci Wheat /T. mrgidiom L .
▪ لخت – زراعی/ Khorasan Wheat / T. wranicum jakubz .
▪ لخت – زراعی / Polish Wheat =(T. oricniai pere )
▪ لخت – زراعی/
Persian Wheat / T. polonicum vav
۳) گروه هگزاپلوئیدی ( ( ۲n = ۴۲
▪ لخت – زراعی / Commun wheat / T. vulgare
▪ لخت – زراعی / Club wheat
▪ لخت – زراعی / Shot wheat
▪ پوشیده – زراعی/ Spelt
▪ پوشیده – زراعی / Rivet wheat
▪ پوشیده – زراعی / Khorasan wheat

کشت گندم

در ابتدای هر کشتی باید زمین را آماده نماییم . نکته مهم در آماده سازی بستر بذر با توجه به اینکه گندم به نشست خاک در بعد از رویش فوق العاده حساس است شخم را بایستی حدود یکماه قبل از کاشت انجاه دهیم . در مورد کاشت گندم بلافاصله بعد از انجام شخم های عمیق خودداری کنیم گندم به نوع شخم حساسیت ندارد و بیشتر شخم سطحی را انجام می دهند . تسطیح خاک نیز یکی از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد زدن لولر بایستی همزمان باشد با عملیات تهیه زمین و بستربذر زدن لولر باعث می شود که عمق بذر تنظیم شده باقی بماند و آبیاری نیز تسهیل می گردد .تاریخ کاشت در مناطق سردسیر باید دو ماه قبل از یخبندان ممتد باشد که در مهرماه می باشد .
برای هر روز تاخیر در کاشت ۱٪ به میزان بذر اضافه می کنیم . زمانی باید کشت شود که در زمان سرما به ۴ برگی رسیده باشد .در مورد نیاز کودی گندم باید بگویم که برای تعیین دقیق آن نیاز به آزمایش خاک می باشد .
▪ ازت :
بصورت نیترات جذب می شود و آمونیم و اوره فرمهای قابل جذب بعدی می باشد و اهمیت کمتری دارد .تلفات گازی ازت بدلیل نیترات زدایی و غرقاب بودن زمین می باشد و تلفات گازی آونیاک بر اثر پخش در سطح خاک می باشد . برای کاهش تلفات بهتر است کود سرک را با آب حل کنیم و زمانی ک.د را در مسیر آب قرار دهیم که نصف کرت یا فارو را آب رفته باشد . ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلو اوره در هنگام کاشت – پنجه زنی – ساقه رفتن و تشکیل سنبله مصرف می شود .

بهتر در هنگام کاشت ۵۰ کیلو و در هنگام پنجه زنی و ساقه رفتن ۱۰۰ کیلو و در مرحله تشکیل سنبله ۵۰ کیلو در هکتار مصرف کنیم .

▪ فسفر :
فسفر تمایل به جمع شدن در سطح خاک دارد . فرم محلول فسفر بیشتر قابل جذب می باشد . ازت و فسفر در تعامل با هم می باشند . فسفر توسط نوک ریشه جذب می شود . فسفر را بهتر است با شخم به عمق خاک بفرستیم . ۱۵۰ – ۱۰۰ کیلو سوپر فسفات تریپل در هکتار نیاز می باشد .
▪ پتاسیم :
کند جذب است . باعث بزرگ شدن دانه و افزایش کیفیت گندم و افزایش مقاومت به تنش خشکی و مقاومت به آفات و امراض می باشد . ۱۵۰ -۱۰۰ کیلو فسفات پتاسیم در هکتار نیاز است .علاوه بر عناصر پر مصرف گندم به عناصر کم مصرفی نیز احتیاج دارد . سولفات روی ۴۰ کیلو و سولفات آهن ۴۰ کیلو در هکتار نیاز می باشد .ارقام الموت٬ بزوستایا ٬ زرین و شهریار ارقام زمستانه می باشند که باید از ۲۰ – ۱ مهر کاشته شوند . ارقام بک کراس روشن و الوند نیمه زمستانه هستند که باید از ۲۰ مهر تا ۲۰ آبان کاشته شوند .۱۸۰ تا ۲۲۰ کیلو بذر در هکتار نیاز می باشد . نکته مهم در آبیاری این است که باید در پاییز ۲ آب به گندم بدهیم .
▪ داشت : در مرحله داشت گندم یکی از مواردی که اهمیت زیادی دارد مبارزه با علفهای هرز می باشد . چون گندم یک گیاه باریک برگ می باشد علفهای هرز پهن برگ را به راحتی می توان کنترل نمود . برای کنترل آنها از سموم تو فور دی و گرانستار استفاده می شود . در مصرف تو فور دی باید دقت کنیم که زمان مصرف آنرا رعایت کنیم زیرا ممکن است که محصول خودمان نیز از بین برود . تو فور دی را باید بعد از ۴ -۲ برگی گندم تا زمانی که بند دوم ساقه گندم تشکیل شده مصرف کنیم . و به میزان ۲ – ۱.۵ لیتر در هکتار باید مصرف کنیم .

▪ گرانستار :
میزان مصرف ۲۰ – ۱۰ گرم در هکتار است . از مرحله ۲ برگی گندم تا تشکیل بند دوم ساقه باید مصرف شود . آزمایشات نشان می دهد که اختلاط این دو سم با هم نتیجه بهتری می دهد به این صورت که ۱۳- ۱۰ گرم گرانستار + ۱- ۷. لیتر تو فور دی به هم مخلوط شود و مصرف گردد . برای از بین بردن علفهای باریک برگ مثل یولاف از سمومی مانند آونج به میزان ۴ لیتر در هکتار در مرحله پنجه زنی گندم استفاده می شود و قابل اختلاط با تو فور دی می باشد .
تاپیک علفهای یولاف و لولیم را کنترل می کند . رای گندم مصرف می شود و با گرانستار قابل اختلاط است و به میزان ۱ لیتر در هکتار مصرف می شود.ایلوکسان : بهترین لولیم کش است و چچم را کنترل می کند . به میزان ۲.۵ لیتر در هکتار استفاده می شود .پوماسوپر : یولاف را کنترل می کند و در گندم و جو استفاده می شود به میزان ۱- ۶. لیتر در هکتار و با گرانستار قابل اختلاط است .نکته : علف کشهای باریک برگ را باید قبل از پنجه زنی علف هرز مصرف کنیم .

● آفات و بیاریها :

▪ سن گندم :
سن کندم در دو مرحله خسارت می زند . اولین مرحله سن مادر است که در بهار هنگامی که دما به حدود ۱۰ درجه می رسد از مخفی گاه زمستانه خود بیرون می آید و به مزارع حمله می کند. سن مادر از برگها و جوانه انتهایی تغذیه می کند و باعث از بین رفتن گندم می شود . برای مبارزه باید به جمعیت آن در مزرعه دقت کرد در مزارعی که بیشتر از ۳ تن عملکرد دارند تعداد ۵- ۴ سن مادر در متر مربع را باید مبارزه نمود . بعد از تغذیه سن مادر در پشت برگها تخم گذاری می کند که سن پوره خارج شده از تخمها با مکیدن شیره دانه ها باعث خسارت می شوند . که در مزارع بابیش از ۳ تن عملکرد تعداد ۷ – ۶ پوره در متر مربع را باید مبارزه نمود . برای مبارزه از سم فنیتریتیون و فنتیون به میزان ۱.۲ لیتر در هکتار مصرف می شود .

▪ شته روسی :
علایم حمله آن به گندم به این صورت است که کندم بنفش می شود و کوتوله باقی می ماند و به خوشه نمی رود . برگ در امتداد رگبرگها بنفش می شود .برای مبارزه با آن در زمان مبارزه با سن گندم آن نیز کنترل می شود .دیگر آفات گندم خسارت چندانی نمی زنند و در هنگام مبارزه با سن گندم کنترل می شوند.از بیماریهای گندم می توان به سیاهک آشکار اشاره نمود : بوته های بیمار قوی تر و رشد سریعی دارند . عامل بیماریزا روی گل فعالیت دارد و سنبله را به یک توده سیاه تبدیل می کند .
توسط باد پراکنده می شود برای مبارزه با آن از سموم ویتاواکس و کاربندازیم بصورت پودر وتابل قابل حل در آب و به میزان ۲۰۰ گرم برای ۱۰۰ کیلو بذر استفاده می شود .

▪ سیاهک پنهان :
علایم آن شامل کوتاه ماندن ساقه و کاهش برگها و کوچک ماندن برگها است و رنگ برگها در سطح گره فوقانی به آبی مایل به سبز تبدیل می شوند .سنبله ها کوتاهتر یا دراز تر هستند در هنگام رمنکوبی دانه های آلوده شکسته و قارچ روی دانه های سالم میریزد و آنها را آلوده می کند و یا در خاک میریزد که تا ۱ سال قوه نامیه خود را حفظ می کند .که از زمان جوانه زنی فعالیت آن شروع می شود . برای مبارزه با آن باید بذور را با سموم ویتاواکس و کاربندازیم به میزان ۲۰۰ گرم در ۱۰۰ کیلو بذر صدعفونی نمود .

▪ سفیدک سطحی :
اگر در اواخر فروردینتا اوایل خرداد بارندگی زیاد باشد بروز می کند . ابتدا در قسمتهای پایینی در سطح پهنک و نزدیک رگبرگها لکه های پراکنده٬ کوچک و کشیده با پوشش تار عنکبوتی سفید ظاهر می شود که با افزایش ضخامت خاکستری و قهوه ای روشن می شود . برای مبارزه باید از ارقام مقاوم استفاده نمود و از ارکیبات گوگردی یا کاراتان ستفاده نمود .گندم معمولا هر ۱۵ -۱۰ روز یکبار باید آبیاری شود . که معمولا گندم به ۵ آب نیاز دارد که شامل خاک آب که اولین آبیاری را می گویند و دوم در هنگام پنجه زنی و سوم در هنگام ساقه رفتن و چهارم هنگام گلدهی و آخر در هنگام دانه بستن می باشد .

● برداشت :

هنگامی که دانه ها سخت شدند که دیگر با ناخن تقسیم نمی شدند و رطوبت دانه۱۴٪ می باشد هنگام درو می باشد . برای برداشت باید از کمباین های که معاینه فنی شده اند استفاده شود که بهتر است نو باشند و ریزش بیشتر از ۵٪ نداشته باشند .

● بررسی اقتصادی خاکورزی حفاظتی در تناوب گندم- آیش

فرسایش بادی و وزش گرد وغبار مرسوم ، بر زمین هایی که مورد خاکورزی گندم زمستانه- آیش تابستانه ، در واشنگتن شرقی ایالات متحده ی آمریکا قرار دارند، باروری خاک را کاهش می دهند و می توانند با کیفیت نا مطلوب هوا همکاری کنند.خاکورزی خفاظتی در طول آیش، برای کاهش دادن فرسایش و گرد و غبار شناخته شده است اما خاکورزی سنتی(CT) هنوز بر بیش از ۸۰ درصد زمینهای این منطقه به کار برده می شود. این مقاله نتایج اقتصادی یک دوره ی ۵ ساله(سالهای زراعی ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ ) سیستم خاکورزی را که در منطقه ی لیند واشنگنتن پژوهش شده است گزارش می دهد.

میانگین بارش سالانه پایگاه ۲۲۴ و خاک لومی سیلتی شانو ( سیلتی زبر، مخلوط شده، فوق العاده فعال، مرطوب Xeric Hapolcambids )است. سیستم های خاکورزی هستند: ۱- خاکورزی سنتی(CT توضیح در روبرو)-۲-حداقل خاکورزی(MT:کشت وعلف کشها)-۳- حداقل خاکورزی تاخیری(DMT:علف کشها وکشت تاخیری). محصول دانه ای گندم در میان این سالها بین ۷۹/۱ تا ۲۰/۵ در هکتار برآورد شده است.

اما بین محصول دانه ای سیستم های خاکورزی در هر سال یا هنگام تحلیل میان سالها اختلافی وجود ندارد. سیستم خاکورزی ، به طور اقتصادی ، بر اساس برگشتی بازار نسبت به هزینه های کل تولید مشابه بودند، اما DMA از CT براساس برگشتی بازار نسبت به هزینه های متغیر ، سود آوری کمتری داشت(البته این سودآوری کمتر، چندان محسوس نبود).تحلیل گران اقتصادی نشان می دهند که هیچ کمک مالی مورد نیاز نمی باشد تا تولید کنندگان را برای تغییر از شیوه ی سنتی به شیوه ی آیش با شخم کمتر ترغیب کند، زیرا این سیستم ها در مجموع سود آور هستند. چون هیچ طعمه و دلیل اقتصادی بلند مدت و کوتاه مدتی برای تبدیل کردن CT به MT ( که خاک را حفظ می کند) وجود ندارد ، این یک راه حل پیروزمندانه و موفقیت آمیز برای کشاورزان و محیط زیست می باشد.
هنگامی که مساحت زمین تحت آیش تابستانه(بهاره) در آمریکا در طول سه دهه ی گذشته کاهش پیدا کرد، تناوب گندم-آیش زمستانه(پاییزه)، سیستم مسلط و عمده ی کاشت در مناطقی که بارندگی سالانه یکمتر از ۳۵۰ میلیمتر دارند، باقی ماند. در ایالت واشنگتن شرقی و مناطق شمال مرکزی ، آیش بهاره- گندم پاییزه ، سیستم مسلط و عمده ی کاشت بر تقریبا ۲ میلیون هکتار می باشد. کشاورزان در گریت پلین شمالی به طور مشخص فرسایش بادی را در زمین های آیش شده کاهش دادند با پذیرفتن سیستم خاکورزی کمینه (MT) و تمرین سیستم های بدون خاکورزی و شواهد تازه ای کاهش مشابه را در فرسایش بادی و تحمل در برابر گرد و غبار باد در پاسیفیک نوثوست نشان می دهد.

مرکز اطلاعات خاکورزی حفاظتی(CTIC) گزارش داد که کشاورزان در ایالات های گریت پلین غربی و پاسیفیک روشهای MT و بدون خاکورزی را بر ۳۴ درصد زمینهای زراعی بکار بردند. اگرچه در ایالت واشنگتن فقط ۲۶ درصد زمینهای زراعی در روش MT و بدون خاکورزی بودند. در واشنگتن شرقی- مرکزی که بارش سالانه معمولا بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلی متر است، حتی آیش MT کمیاب است. برای مثال ، در حومه آدامز قلب منطقه گندم- آیش واشنگتن ، خاکورزی سنتی هنوز بر ۸۸ درصد زمینهای زراعی بکار برده می شود.

بیشترین مطالعات اخیر اقتصادی روشهای بدون خاکورزی و MT در سیستم گندم- آیش به منطقه ی گریت پلین آمریکا و پریریس کانادا مربوط می شود. بازنگری این کار نشان داده است که سودبخشی مرتبط به این سیستم های خاکورزی در مناطق نسبتا کم آب، با تغییر موقعیت تغییر کرده است، اگرچه ، کاهش خاکورزی عمدتا برگشتی خالص را افزایش می دهد وقتی شدت کشت زراعتی هم افزایش یابد.
وقتی پیشنهاد این سیستم ها برای خاک و هوا مفید تشخیص داده شدند، برخی پژوهشگران گزارش دادند که برای روش بدون خاکورزی هزینه تولید بالاتر است. اسمیت و همکارانش گزارش دادند که حضور غیر قابل کنترل علفهای هرز در روش بدون خاکورزی در مناطق نسبتاکم آب می تواند به طور عمده هزینه ی علف کشی و تولید کل را با ببرد. اگرچه پژوهش های اخیر کشاورزانی که روش بدون خاکورزی را در یک منطقه نسبتا کم آب واشنگنتن شرقی آزمایش کرده اند، آشکار می کند که هزینه ی تولید آنها برای کشت هایی که بذرپاشی آنها در بهار انجام می شود کمتر از روش CT بوده است. خاکورزی سنتی که در طول آیش به کار برده می شود شدید است و اغلب خاک را نسبت به فرسایش آسیب پذیر می کند.
کمبود پس مانده های گیاهی،کلوخه و زبر خاک بر سطح خاک می تواند یک تهدید فرسایش بادی خطرناک را بوجود آورد و مطرح سازد. سیستم خاکورزی حفاظتی در پاسیفیک نوثوست عموما ابزار بدون برگردان را به کار گرفت مانند تیغه پهن V شکل برای خاکورزی مقدماتی بهاره ، به همراه استفاده از علف کشها بجای یک یا دو عملیات خاکورزی.

این کار مقادیر بیشتری پس مانده های سطحی و زبری خاک را در طول آیش در مقایسه با روش CT حفظ می کند. لی خبر داد که ذرات گرد وغبار معلق که ۱۰ میکرو متر (PM-۱۰) و کوچکتر بودند در اسپوکان ایالت WA به ۳۱ تا ۵۴ درصد کاهش خواهند یافت، اگر خاکورزی حفاظتی یا روش بدون خاکورزی جایگزین آیش بهاره سنتی شود.
هر دو منطقه ی اسپوکان و تری سیتیز اوربان در مواجهه با استانداردهای دولتی کیفیت هوا برای PM-۱۰ در چندین مورد رد شدند. یکی از این موارد، در طول یک توفان غبار (شن) بزرگ در ۲۵ سپتامبر ۱۹۹۹ بود، وقتی که PM-۱۰ به۴۰۵ میکرو گرم رسید که تقریبا سه برابر استاندار مجاز ملی ۱۵۰ می باشد. در آن روز، در تصادف چند اتومبیل در نزدیک پندلتون هفت سرنشین کشته و۲۲ نفر مجروح شدند. بله ، تخلف از فرمان استاندارد های دولتی کیفیت هوا، که نمایندگان کیفیت هوا طرحها را گسترش می دهند تا این مشکل را حل کنند.

چرا بیشتر کشاورزان گندم- آیش در پاسیفیک نوثوست درون مرزی خاکورزی حفاظتی را کار نمی برند؟ برخی کشاورزان میزان دانه آب ناکافی برای استقرار موقعیت گندم پاییزه ، مشکلات در کنترل دم روباهی کلاهی (bromus tecnicum ) و دیگر علفهای هرز ، به علاوه ی شیارباز کن دانه به علت پس مانده بیش از حد را دلیل این موضوع می آورند.

همچنین مواردی درباره ی خطر سرمایه گذاری در ابزار های خاکورزی حفاظتی نمایان و آشکار می شود تا برای برخی کشاورزان واشنگتن شرقی زمینه ی بی میلی شود وآنها سیستم های آیش خاکورزی حفاظتی را قبول نکنند این مقاله عملکرد محصول دانه ای و سودبخشی روش خاکورزی کمینه (حداقل خاکورزی:MT ) و روش خاکورزی کمینه ی تاخیری (حداقل خاکورزی تاخیری :DMT) را در مقایسه با خاکورزی سنتی (CT) گزارش می دهد( برای کشت گندم آیش در واشنگتن شرقی نسبتا کم آب).

● وسایل و روشهای آزمایش

آزمایش سیستم خاکورزی تناوب گندم- آیش از آگوست ۱۹۹۳ تا جولای ۱۹۹۹ در ایستگاه پژوهشی آیشی دانشگاه ایالت واشنگتن در لیند واشنگتن انجام شد. اگرچه اولین عملیات آیش در سال ۱۹۹۳ رخ داد ، اما پژوهش به مانند یک تحقیق۵ ساله تولید گندم انجام شد که از ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ طول کشید(جدول ۱) خاک لومی سیلتی شانو بیشتر از ۲ متر عمق با شیب کمتر از ۲ درصد داشت. این طرح آزمایشی یک بلوک کامل تصادفی از سه سیستم خاکورزی بود که چهار دفعه تکرار شد. قطعات مستقل ۴۶×۱۸ متر بودند ، که اجازه می داد تا تجهیزات کشاورزی در حد و اندازه ی صنعتی و تجاری استفاده شود . بخشهای نزدیک به هم وهم جوار زمین استفاده شدند برای اینکه بتوانیم داده ها را از هر دو بخش محصول و آیش پژوهش در هر سال جمع آوری کنیم .سه سیستم مدیریتی خاکورزی عبارت بودند از:

۱) خاکورزی سنتی (CT ) :تکرار و زمان بندی استاندار عملیات خاکورزی و استفاده از ابزار های معمول مورد استفاده کشاورزان

۲) خاکورزی حفاظتی (MT): تکرار و زمان بندی استاندارد عملیات خاکورزی ، علف کش ها به جای خاکورزی جایگزین شدند و یک خیش V شکل ، بدون آنکه خاک را برگرداند با چنگک غلتان همراهش برای خاکورزی مقدماتی بهاره استفاده شد.

۳) خاکورزی خفاظتی تاخیری (DMT): شبیه به روش MT ، بجز خاکورزی مقدماتی بهاره با خیش V شکل که دست کم تا اواسط ماه مه به تاخیر انداخته شد. سیستمDMT شامل تحقیق شده است تا تاثیرش بر نگه داری رطوبت خاک ، کنترل فرسایش بادی و به علاوه ، امکان پذیر و عملی بودن اقتصادی آن ، آزمایش و بررسی شود.یک فهرست کامل عملیات و زمان بندی کشت برای هر سیستم خاکورزی در سراسر پژوهش در جدول ۱ دیده می شود. توصیف جزئی خاکورزی و دیگر عملیات کاشت برای همه سیستم های خاکورزی در شیلینگر(۲۰۰۱) گزارش شده اند.

● تحلیل اقتصادی

روشهای استاندارد بودجه بندی فعالیت ها (سرمایه گذاری ها) به کار گرفته شدند تا متوسط هزینه های ثابت و متغیر تولیدات را برای هر سیستم خاکورزی تخمین بزنند. هزینه های ثابت شامل استهلاک ، بهره، مالیاتها، مسکن(تهیه جا) و بیمه بر دستگاهها و یک هزینه ی سرجمع کشت هستند. هزینه های زمین براساس قانون محلی دوسوم مستاجر و یک سوم موجر از محصول سهم می برند می باشد که با بازده سالانه سالانه تغییر می کند. هزینه های متغیر شامل بذر ، کود ، علف کش ، بیمه آتش سوزی و تگرگ ، سوخت ، تعمیرات و نیروی کار می باشد.

هزینه های تولید برای هر سیستم خاکورزی براساس ترتیب حقیقی عملیات که در آزمایش انجام شده است می باشد( جدول ۱) اما دستگاههای مخصوص مقیاس کشت در منطقه را مورد فرض قرار دادیم. خیش V شکل تیغه پهن تنها ابزار اضافی ای بود که برای تغییر از سیستم CT به MT یا DMT مورد نیاز بود. میزان کود ، علف کش و بذر آن مقادیری هستند که در آزمایش لیند استفاده شدند(جدول ۱). میزان محصولات دانه ای ، میانگین سالهای ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ هستند که از این آزمایش بدست آمده اند (جدول ۲) . همه ی مقدار های هزینه و سود برای هر هکتار تناوبی جمع آوری شدند.

برای مثال ، هزینه ها و سود های آیش گندم پاییزه- آیش بهاره برای نیم هکتار گندم پاییزه و نیم هکتار آیش محاسبه شدند. این گونه محاسبه به درستی میانگین بازده هر هکتار در هر سال را برای یک کشاورز که نصف زمین را در آیش و نصف دیگر را در کشت گندم پاییزه قرار داده است، توصیف می کند. برای تحلیل گران اقتصادی ، فرض می شود کشاورزان در این منطقه از هزینه ی دوباره ی کاشت محصول گندم پاییزه شان برای گندم بهاره در یک سال از پنج سال کشت خسارت خواهند دید که این به علت جوانه نزدن گندم پاییزه به اندازه کافی یا مرگ زمستانه می باشد. این مورد در آزمایش لیند برای همه ی سیستم های خاکورزی به علت آب ناکافی ناحیه کشت برای کشت گندم پاییزه در سپتامبر ۱۹۹۴ رخ داد.

قیمت گندمی که استفاده شده ، تنی ۰۲/۱۴۴ دلار برای گندم سفید و نرم و تنی۳/۱۸۷ دلار برای گندم بهاره سخت و قرمز ، معیار منطقه ای است برای تعیین قیمت فروش و بازاریابی سالانه محصولات بدست آمده در منطقه پژوهش. یک تحلیل حساسیت شامل نشان دادن تاثیرات محدوده ی مرزی تولیدات و قیمت گندم می شود ، در ضمن شامل می شود قیمت های کمتر از تنی ۱۱۰ دلار که در سالهای ۱۹۹۸و۱۹۹۹ دیده شده است. برگشتی خالص بازار نسبت به هزینه تولید تعریف می شود.پرداختهای دولتی مربوط به کسری در آمد ( پرداخت های متحول کننده ، کامل کننده و قرضی) که در سال ۱۹۹۸ مهم و قابل توجه بودند در نظر گرفته نشدند.
افزودن پرداختهای دولتی به تحقیق بر رتبه بندی سیستم های خاکورزی تاثیری نخواهد داشت چنانچه پرداختهای متحول کننده وکامل کننده ی تفکیک شده در سیستم های خاکورزی تغییر نکند( یعنی باید پرداختها برای همه خاکورزی ها مساوی باشد). هرچند ، صرف نظر از انتخاب خاکورزی ، این پرداختها بر رای درباره ی پویایی اقتصادی تاثیر خواهند گذاشت.

● نتایج وبحث. محصولات ، پس مانده و ذخیره ی آب

محصول دانه ای گندم پاییزه از سال ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ محدود بین ۷۹/۱ تا ۲۰/۵ تن در هکتار بود. اختلاف آماری قابل توجهی در محصول دانه ای میان سیستم های خاکورزی در هر سال یا در میانگین ۵ سال وجود ندارد(جدول ۲) . در صورتی که آمار قابل توجهی نیست اما در هر سال محصول MT متجاوز یا مساوی محصول CT است. پس مانده های بجا مانده بر سطح خاک در پایان دوره ی آیش mo-۱۳ به طور میانگین برابر ۷۷۰ ، ۱۳۹۰ و ۱۴۴۰ کیلو گرم بر هکتار برای CT ، MT و DMT می باشد. براساس برنامه ی کشاورزی دولتی در مورد حداقل مقدار پس مانده ی سطحی مورد نیاز برای خاکهایی با فرسایش زیاد (۳۹۰ کیلو گرم بر هکتار ) ، استفاده از روش CT در یک سال این قانون را نقض کرد و مقدار پس مانده کمتر از ۳۹۰ کیلو گرم بر هکتار شد. در دیگر سالها هم این موضوع فقط به صورت حدی رعایت شد. با در نظر گرفتن اینکه در همه ی سالها در سیستم های MT و DMT مقدار پس مانده بیش از اندازه وجود داشت. در مجموع ، هر دو پارامتر حجم کلوخ و سطح ناهموار با مقایسهMT وDMT با CTبررسی شد. به طور میانگین در همه ی چرخه های آیش ، حجم آب خاک در عمق ۰ تا ۱۵ سانتی (منطقه ی حضور بذر) همچنین در تمام برش عمودی ۱۸۰ سانتی خاک بوسیله سیستم های خاکورزی تحت تاثیر قرار نگرفت. بنابراین CT سود زراعی بیشتری از MT ، DMT در این آزمایش نداشت ، اما روش CT زیانهای کاملا مشخصی برای محیط دارد.

● سود بخشی و تحلیل حساسیت

متغیر بودن برگشتی خالص بازار ، هزینه محصولات مختلف و هزینه تولید را در طول آزمایش ۵ ساله بازتاب می کند. همچنان که در بالا گفته شد ، در طول زمان و در میان سیستم های خاکورزی بهای گندم برای آزمایش ۵ ساله ثابت نگه داشته شد و برگشتی خالص بازار نسبت به هزینه های کل برای سه سیستم خاکورزی به طور آماری به میزان قابل توجهی (۵ درصد) متفاوت نبود(جدول ۳). با اندازه گیری برگشتی خالص نسبت به هزینه های متغیر ، DMA از دیگر سیستم های خاکورزی در مقدار قابل توجه ۰۵/۰ سود آوری کمتری داشت.

براساس میانگین قیمت ها و محصولات ، برگشتی بازار هر سه سیستم خاکورزی کمتر از آن است که هزینه های کل را پوشش دهد و مقدار ۲۷ تا ۴۰ دلار را نمی تواند پاسخگو باشد. هزینه های کل شامل :۱- دستمزد برای کارگر -۲- هزینه زمین -۳- استهلاک دستگاهها -۴- هزینه ی بهره – ۵- هزینه ی متغیر های از دست رفته می شوند. منفی بودن برگشتی خالص بازار نسبت به هزینه های کل به طور روشن و واضح در تولید دانه ای عادی هستند ، وقتی پرداختهای دولتی شامل کار نشده باشد( پرداختهای دولتی شامل پژوهش نشده اما هزینه زمین به صورتی است که انگار پرداخت ها حساب شده است). این دلیل اهمیت پرداختهای دولتی است که تبدیل به سرمایه شده و ارزش زمین را بالا می برد ، متناسبا هزینه ها هم افزایش می یابد. در نبود پرداختهای دولتی ، هزینه های زمین برای مالک کاهش خواهش یافت و برگشتی بازار شاید با دقت بیشتری هزینه ها را پوشش دهد.

نتایج در جدول ۳ براساس میانگین قیمت ها و محصولات می باشد، هر چند قیمت های بازار و میزان محصولات کشاورزی به طور گسترده نسبت به زمان متغیرند. برای مثال ، میانگین قیمت ۵ ساله در این تحلیل ۰۲/۱۴۴ دلار به ازای هر تن گندم سفید نرم ، استفاده شد. اما قیمت گندم در منطقه تا تنی ۱۸/۸۸ و۲۲/۱۱۰ در سالهای ۱۹۹۸ و ۱۹۹۹ به شدت سقوط کرد. به طور مشابه محصول گندم دیم در این منطقه اساسا از سالی به سال دیگر متغیر است ، به طوری که در جدول ۲ نشان داده شده است.

برای توضیح دادن تاثیر اختلاف قیمت و محصول دانه ای مختلف بر برگشتی خالص بازار ، جدول ۴ میزان حساسیت برگشتی خالص را برای ترکیب های قیمت و محصول دانه ای مختلف در روشهای CT ، MT و DMT نشان می دهد. نتایج میزان حساسیت برای MT رقابتی سیستم خاکورزی ، برای توضیح دادن تاثیرات تغییر پذیری قیمت و محصول اینجا مطرح می شود. اگر میانگین گندم MT ، ۰۳/۴ تن در هکتار باشد و قیمت ۹۶/۱۴۶ دلار برای هر تن دریافت می شود ، برگشتی بازار نسبت به هزینه های کل مساوی ۸۳/۹ دلار می شود. قیمت های ۵۹/۱۲۸ دلار پایین تر به ازای هر تن ، برای همه ی محصولات ۳۷/۴ تن بر هکتار و کمتر.

وجود ضرر و زیان را قبل از پرداخت دولتی نشان می دهد(جدول ۴) . مقدار میانگین محصولات دانه ای سالهای ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۹ آزمایش ، برای سیستم MT که۸۹/۳ تن بر هکتار است ر به گونه ای می توان محاسبه کرد که یک قیمت ۱۹/۱۴۷ دلار برای هر تن داشته باشیم تا هزینه کل ۲۹/۲۸۶ دلاری در هر هکتار تناوبی را پوشش دهد. جدول ۴ نشان می دهد که اگر محصول دانه ای برای MT تا زیر۰۳/۳ تن در هکتار سقوط کند ، چنانچه در سال ۱۹۹۹ رخ داده (جدول ۲) کشاورز برای پرداخت هزینه های کل از محل فروش بازار درمانده خواهد شد ، حتی اگر قیمت گندم در بالاترین میزان خود یعنی ۷۰/۱۸۳ دلار برای هر تن باشد.

● نتیجه گیری

نتیجه گیری از این پژوهش ۵ ساله اختلاف آماری در مقدار محصول سیستم های آیش CT ، MT و DMT را نشان نمی دهد.سه سیستم خاکورزی از نظر اقتصادی معادل هستند که براساس برگشتی بازار نسبت به هزینه ی تولید می باشد. سیستم کاهش خاکورزی بوسیله ی کنترل فرسایش باد، تولیدات بیشتر در آینده را وعده می دهد. از این گذشته سیستم های کاهش خاکورزی خطر تکذیب پرداختهای دولتی را کاهش می دهد ، بخاطر اینکه حتی بیشتر از آنچه دولت خواسته پس مانده ی سطحی باقی می گذارد.

تحلیل گران اقتصادی نشان می دهند که هیچ کمک مالی یا حتی کمترین کمک مالی مورد نیاز نمی باشد تا تولید کننده ها را برای تغییر از شیوه ی سنتی به شیوه ی آیش با شخم کمتر ترغیب بکند، چرا که این سیستمها در مجموع سود آور هستند. این موضوع به ویژه برای سیستم MT صادق است که سودبخشی آن به طور آماری برای هر دو برگشتی بازار نسبت به هزینه های متغیر وکل با CT برابر است. چون یک طعمه و دلیل «اقتصادی» کوتاه مدت یا بلند مدت قابل توجه برای تبدیل به سیستم آیشMT که محافظ خاک است ، وجود ندارد ، این نشان می دهد بهترین تمرین مدیریت کشاورزی را برای کشاورزان و هم ساکنان شهری که در مسیر وزش باد قرار گرفته اند. برنامه های آموزشی توسعه باید سود اقتصادی و حفاظتی روش MT را کاملا مشخص کنند

روش های کشت گندم

رشد قارچ های عالم بوته میری گندم با روش کشات بذر بر روی پشته های بلند به دلیل عدم حالت غرقابی کمتر می شود.
روش های کشت گندم به وسعت و شیب زمین، مقدار آب موجود و مدیریت زارعی بستگی دارد.
به طور کلی روش های کشت عبارتست از:

۱) روش کرتی:
روشی است سنتی و در زمین هایی اعمال می شود که دارای سطح کم، شیب نامناسب و یا آب کم برای آبیاری هستند. در این روش معمولاً پس از انجام گاوآهن و دیسک،‌ بذر را پاشیده و با دیسک زیر خاک برده و مرزهایی با مرزبند ایجاد می کنند. در این روش استفاده از ماشین آلات برای انجام امور داشت مانند سمپاشی علیه علف های هرز غیرممکن و برداشت با کمباین به دلیل مرزهای زیاد مشکل است. همچنین از سطح مفید مزرعه به خوبی استفاده نشده و ضایعات زمین زیاد است.

۲) روش خطی یا فارویی:
این روش برای زراعت گندم آبی انجام می شود و به این ترتیب است که پس از انجام گاوآهن، دیسک و تسطیح، با استفاده از دستگاه کودپاش (سانتریفوژ) بذر را در سطح مزرعه پاشیده و سپس با دستگاه فاروئر جوی و پشته ایجاد می شود. در مواردی پیش از انجام جوی و پشته به وسیله دیسک بذر را زیر خاک می کنند که آزمایش ها نشان داده، این عمل چندان موثر و مورد نیاز نیست.
در این روش پشته ها،‌ کم عرض (۲۵ – ۱۰ سانتیمتر) و کم عمق (۱۵ – ۱۰ سانتیمتر) هستند و در مواردی هنگام آبیاری، حالت غرقابی ایجاد می شود. بذرپاشی به روش سانتریفوژ باعث می شود بذرها به طور تصادفی و کنترل نشده پخش و در خاک مستقر شوند، بنا بر این تعدادی بوته نیز در کف جویچه ها سبز می شوند که جایگاه مناسبی برای استقرار گیاه نبوده و ممکن است بوته های این ناحیه مقداری از مواد غذایی و رطوبت موجود را مصرف کنند. ولی قدرت رقابت با بوته های روی پشته را ندارند و محصولی نیز تولید نمی کنند و در صورت تولید از کیفیت کمی برخوردارند.
نوع دیگری از کشت ردیفی گندم در ایران وجود دارد که در آن از ماشین های بذرکار استفاده می شود. عرض پشته ها در این نوع بذرکارها تقریباً ثابت (حدود ۳۰ سانتیمتر) بوده و دستگاه قادر است سه ردیف بذر بر روی هر پشته بکارد. فاصله بین ردیف کاشت (فاصله وسط یک جویچه تا وسط جویچه مجاور) حدود ۵۵ سانتیمتر است. برخی بذرکارها همزمان دو عمل احداث پشته و کاشت بذر بر روی پشته را انجام می دهند که نوعی مزیت برای این دستگاه ها محسوب می شود.

۳) روش نواری:
این روش در زمین هایی که شیب مناسب داشته و انجام عمل تسطیح در آن ها میسر باشد قابل اجراست. در این روش با توجه به شیب مناسب نیازی به ایجاد جویچه نیست. کاشت با ماشین های بذرکار صورت گرفته زمین در قطعات بزرگ قابل آبیاری است. از دستگاه کمباینت می توان در این روش کشت استفاده کرد. این دستگاه همزمان در اراضی شخم خورده عملیات دیسک، تسطیح و کشت را انجام می دهد. اگر در اراضی با شیب نامناسب روش نواری اجرا شودف ناچار مرزهای متعددی باید ایجاد کرد که در نهایت همان روش کرتی خواهد بود.

۴) روش کشت بذر بر روی پشته های بلند:
مدرن ترین روشی است که در کشورهای پیشرفته اجرا می شود. به طور خلاصه، در این روش دو الی سه ردیف بذر بر روی پشته های بلند و عریض کاشته می شود. در این سیستم عرض پشته ۷۰ – ۴۵ سانتیمتر، فاصله ردیف کاشت بر روی پشته ۲۰ – ۱۵ سانتیمتر، عرض جویچه ها (فارو) ۳۰ – ۲۵ سانتیمتر و ارتفاع پشته (عمق فارو) ۲۰ – ۱۲ سانتیمتر است. هدایت آب در زمین از طریق جویچه ها انجام می شود، به طوری که رطوبت ه صورت نشتی به محل استقرار بذرها نفوذ می کند و حالت غرقابی ایجاد نمی شود. روش کاشت گندم با این روش به شرح زیر است:
پس از عملیات شخم عمیق، دیسک، تسطیح و قبل از بذرکاری جوی و پشته ها را متناسب با این روش با یک دستگاه خطزن احداث و زمین را آبیاری بسیار سنگین می کنند. پس از سبز شدن نسل ااول علف های هرز (که حدود ۸۰ درصد کل علف های هرز است) و در رطوبت کمی بیشتر از گاورو شدن، دستگاه را وارد زمین می کنند.

این دستگاه به گوته ای طراحی شده است که بیلچه های کولیتواتور که قبل از لوله های سقوط بذر قرار دارند روی پشته ها قرار گرفته، با تخریب پشته ها علف های هرز را از بین می برند، سپس بذرها به صورت ردیفی (معمولاً سه ردیف روی پشته) در عمق ۱۲ – ۸ سانتیمتر کاشته می شوند و بیلچه های احداث فارو که در پشت لوله های سقوط بذر قرار دارند، دوباره فاروها و پشته ها را در جای قبلی بازسازی
می کنند. بنابراین با عبور بذرکار همزمان، پشته ها تخریب می شوند، علف های هرز از بین
می روند، بذرها به صورت ردیفی کاشته شده و دوباره پشته ها و جویچه ها احداث می شوند.
پس از کاشت بذر، زمین به صورت ردیفی کاشته شده و دوباره پشته ها و جویچه ها احداث
می شوند. پس از کاشت بذر، زمین به مدت حدود ۴۰ روز آبیاری نمی شود (به دلیل این که بذر گیاه زراعی عمق کاشته شده است و رطوبت کافی برای جوانه زدن آن وجود دارد) در این مدت گیاهچه ها رشد کرده و در حالی که قسمت اعظم بذرهای علف های هرز قبل از کشات بذر جوانه می زنند و با بیلچه های کولیتواتور بذرکار از بین می روند، باقیمانده بذر علف های هرز در عمق کم قرار گرفته و رطوبت کافی برای سبز شدن آن ها وجود ندارد.

از مزایای روش کشت بذر بر روی پشته های بلند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– سهولت آبیاری قبل از کاشت که کنترل مکانیکی علف های هرز را فراهم می کند.
– افزایش میزان سبز شدن بذر و یکنواختی مزرعه
– امکان استفاده از همان پشته ها در کشت های بعدی
– استفاده کمتر از بذر (بعضی از کشاورزان با مصرف فقط ۷۵ – ۵۰ کیلوگرم بذر در هکتار به تراکم مورد نظر می رسند)
– کاهش میزان مصرف علف کش ها
– کاهش سله بندی و خفگی بذر
– کاهش ورس (خوابیدگی) به دلیل عدم شرایط غرقابی
– امکان مصرف کود به صورت نواری و افزایش بازدهی مصرف کود
– کاهش فرسایش در مناطق پرباران به دلیل هدایت آب توسط فاروها
– افزایش تولید

بررسی اثر تنش خشکی و مراحل مختلف برداشت بر بنیه (قدرت بذر) و جوانه‌زنی ارقام گندم در شرایط آب و هوایی اهواز

تغییرات کیفیت بذر در طی دوره نمو و رسیدگی و هم چنین عوامل محیطی موثر بر آن می‌توانند کیفیت نهایی بذر را تحت تاثیر قرار دهند. این تحقیق به منظور بررسی اثر تنش خشکی (عامل محیطی)، ارقام و زمانهای مختلف برداشت (مراحل نمو و رسیدگی) بر تغییرات بنیه (قدرت بذر) و درصد جوانه‌زنی و هم چنین تعیین مرحله رسیدگی با حداکثر کیفیت بذر انجام گرفت. سه رقم گندم، سه سطح آبیاری و هفت زمان برداشت بذر در طی دوره رسیدگی در سال زراعی ۷۹-۱۳۷۸ در مزرعه تحقیقاتی مجتمع آموزشی عالی رامین (دانشگاه شهید چمران اهواز) انجام شد. این تحقیق به صورت آزمایش کرت های دوبار خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار انجام گردید. اعمال تنش خشکی در کرت‌های اصلی، ارقام گندم در کرت‌های فرعی و مراحل مختلف برداشت در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. بعد از برداشت نهایی آزمون‌های جوانه‌زنی و قدرت بذر در آزمایشگاه بر روی بذور حاصل انجام شد. نتایج نشان داد که درصد بذور زنده و گیاهچه‌های نرمال به طور معنی‌داری تحت تاثیر مراحل برداشت قرار گرفتند. میانگین درصد بذور زنده در مراحل برداشت اول و ششم به ترتیب کمترین (۷۶.۲ درصد) و بیشترین مقدار (۹۹.۸ درصد) را دارا بوده است. اثرات رقم و تنش خشکی بر درصد بذور زنده تفاوت معنی‌دار نداشته است. وزن خشک گیاهچه در ارقام و زمان‌های برداشت تفاوت معنی‌دار نشان داد، به طوری که رقم “شوامالد” دارای بالاترین میزان وزن خشک گیاهچه (۳۲۸ میلی‌گرم) نسبت به سایر ارقام بوده است. نتایج هم چنین نشان می‌دهد که بالاترین سطح جوانه‌زنی و قدرت بذر در زمان رسیدگی ۴۴ روز بعد از گرده‌افشانی حاصل شد. در این مرحله رطوبت بذر کمتر از ۱۵ درصد بود که برای برداشت مکانیزه مناسب می‌باشد و خسارتی به کیفیت بذر وارد نمی‌شود
تهیه زمین مناسب یکی از مهمترین توصیه ها در راستای افزایش عملکرد گندم و البته هر محصول دیگری می باشد . بدین لحاظ اجرای عملیات ذیل جهت تهیه زمین مناسب ضروری است :
• ماخار نمودن زمین .
• شخم در عمق ۲۵ الی ۳۰ سانتی متری.
• دیسک جهت خرد کردن کلوخه ها ( حالت مطلوب زمانی است که اندازه کلوخه ها بین فندق و گردو باشد .
• ماله زدن جهت تسطیح نمودن مزرعه و از بین بردن پستی و بلندیهای به وجود آمده .
• کودپاشی توسط دستگاه سانتریفوژ تنظیم شده .
• دیسک جهت زیر خاک کردن کود درعمق ۱۵تا ۲۰ سانتی متری .

ساقه خردکن ذرت و اثر آن در ایجاد تهیه زمین مطلوب :
از عوامل مهم کاهش عملکرد باقی ماندن ساقه های ذرت در مزرعه پس از برداشت این گیاه می باشد که با ایجاد فضاهای زیاد در خاک مانع از ایجاد تراکم مناسب و همچنین عدم تهیه بستر مناسب کشت گندم می گردد. سوزاندن این ساقه های ضمخت که البته کار اکثر کشاورزان است نه تنها نمی تواند این ساقه ها را از بین ببرد بلکه با سوزاندن لایه های رویی خاک باعث آسیب رساندن به مواد آلی خاک و در واقع سوزاندن این مواد طلایی می گردد .
بر اساس توصیه های ذکر شده در این مورد استفاده از ساقه خردکن ذرت امری مهم به حساب آمده و با خرد کردن ساقه های ضخیم باقیمانده از ذرت مشکل این ساقه ها تاحدی حل خواهد شد.

مزایای استفاده از ساقه خرد کن :
۱- خردکردن ساقه های ضخیم ذرت
۲- به دلیل خردشدن ساقه های بلند و ضخیم ذرت ، در صورت زدن دیسک فضاهای باز و نامناسب در زمین وجود نداشته و در نتیجه بستر مناسبی برای رشد بذر گندم مهیا خواهد شد .
۳- مواد آلی فراوانی که در ساقه های ذرت اندوخته شده است با خردکردن بقایای ذرت به خاک باز خواهدگشت.

آزمون خاک :
میزان مصرف توصیه شده طبق آزمون خاک انجام می گیرد .
انواع کودهای مورد استفاده به صورت پایه
الف : کودهای ماکرو ( پرمصرف
کود فسفاته : ۱- سوپر فسفات تریپل ۲- فسفات دی آمونیوم
کود ازته : ۱- اوره ۲- نیترات آمونیوم
کود پتاسه : سولفات پتاسیم
ب : کودهای میکرو ( کم مصرف
– سولفات روی به میزان ۲۵ کیلوگرم در هکتار
– سولفات آهن به میزان ۲۵ کیلوگرم در هکتار البته بهترین روش استفاده از سولفات آهن محلولپاشی به میزان ۲ در هزار می باشد .

کاشت باکمبینات :
شرح مزایای کمبینات :
۱- جمع شدن ادوات شخم ثانویه ، دیسک ، ماله و بذرکار همه در یک وسیله که این امکان را به کشاورزان میدهد تا از ورود ادوات مختلف به زمین جلوگیری نمایند که علاوه بر کاهش هزینه ها از تراکم بیش از حد خاک را که در اثر ورود ادوات و ماشین آلات به وجود می آید کاسته خواهد شد .
۲-قبل از استفاده از کمبینات فقط یک بار شخم زدن و سپس کودپاشی در مزرعه کافیست .
۳- کاشت بذر به طور یکنواخت و در عمق ۳ سانتی متری .
۴- مخزن بذری کمبینات با ظرفیت بیش از ۱۰۰۰ کیلوگرم بوده که به راحتی حدود ۴/۵ الی ۵ هکتار را بذرکاری می نماید.
استفاده از دستگاه کمبینات برای کشت بهترین توصیه می باشد ولی در صورت کمبود این دستگاه پس تهیه زمین مناسب می توان از خطی کار غلات جهت کاشت استفاده نمود . تا بتوان سطح سبز مطلوبی با تراکم مناسب بدست آورد .

تاریخ کاشت مناسب :
آنچه در کشت گندم بسیار مهم و اساسی است تاریخ کاشت صحیح یعنی ۱۵/۸ الی ۲۵/۹ می باشد که جلوتر از این تاریخ یا دیرتر از آن موجبات کاهش شدید عملکرد را فراهم خواهد ساخت .
میزان بذر ایده آل برای یک کشت صحیح از نظر تحقیقات کشاورزی حدود ۱۸۰ کیلوگرم است. البته این میزان با توجه به شرایط محیطی مختلف ،تهیه زمین مناسب یا مطلوب یا متوسط ، میزان شوری خاک ، و به تاخیر افتادن تاریخ کاشت افزایش می یابد .

داشت گندم
این مرحله از دوران رشدی گندم نیز بسیار پراهمیت میباشد .آبیاری ، مبارزه با علفهای هرز و بیماریها و کود سرک در این زمان از اهمیت بخصوصی برخوردار است .

آبیاری مزارع :
مراحل مهم آبیاری در زراعت گندم عبارتند از :
۱- مرحله جوانه زدن (خاک آب ) ۲- مرحله پنجه دادن (پنجه آب ) ۳- مرحله ساقه رفتن ( ساقاب)
۴- مرحله سنبله رفتن) خوشاب ) ۵- مرحله گل رفتن ( گل آب ) ۶- مرحله دانه بستن ( دان آب)
اولین آبیاری پس از کاشت گندم شروع مرحله داشت را نوید می دهد . مراقبت در این امر یعنی دادن آب اول آن هم به موقع می تواند تاثیر بسزایی در عملکرد داشته باشد . گندم نباید بیش از ۵ الی ۶ روز بدون آب در زمین بماند . چرا که خطر حمله مورچه ها و نیز در صورت وجود کمی رطوبت خطر پوسیده شدن دانه آنها را تهدید می کند. در اکثر مواقع آب اول توسط بارندگی انجام می گردد . به منظور بالا بردن درصد سبز مزرعه و یکنواختی آن ، آب باید در فاروها به ملایمت جریان داشته باشد و تا سیاه شدن پشته ها ( آبیاری کامل سطح مزرعه ) و جذب آب به وسیله خاک که حدود ۲۰ تا ۲۴ ساعت طول می کشد ادامه یابد.

کنترل علف های هرز :
کنترل علف‌های هرز به دو طریق زراعی و شیمیایی امکانپذیر است.
کنترل زراعی:
مناسب‌ترین روش کنترل علف‌های هرز انجام عملیات زراعی است که با روش‌های زیر امکانپذیر است:
– رعایت تناوب زراعی مانند کشت گندم پس از گیاهان وجینی (آفتابگردان، ذرت، حبوبات، نباتات علوفه‌ای)
– شخم به موقع در سال آیش قبل از به‌گل‌رفتن علف‌های هرز یکساله در اوایل بهار
– بررسی‌ها نشان داده است که اگر روش شخم از مرکز به محیط مزرعه انجام شود ضمن جلوگیری از انتشار و انتقال بذرهای علف‌های هرز حاشیه به داخل مزرعه، باعث کنترل آن‌ها می‌شود.
– رعایت تراکم مناسب مزرعه گندم
– استفاده از بذر خالص و عاری از بذرهای علف‌های هرز (بذر مادری – بذر گواهی‌شده
– هیرم زمین قبل از کاشت با یک یا دو بار آبیاری و شخم زمین
– کنترل مکانیکی
– عدم استفاده از کود دامی تازه (به دلیل فراوانی بذر علف‌های هرز زنده در آن) و استفاده از کود دامی کهنه و پوسیده.

کنترل شیمیایی :
کنترل شیمیایی در صورتی انجام می‌شود که مزرعه دارای آلودگی بیش از اندازه معین باشد. نکات مورد توجه در این روش عبارتند از:
– نوع علف‌کش باید با توجه به شناخت دقیق علف‌های هرز استفاده شود.
– میزان و زمان مناسب سمپاشی مدنظر قرار گیرد.
– نوع سمپاشی و نازل با توجه به امکانات و وسعت مزرعه تعیین شود.
سمپاش پشتی با عرض کار ۵/۱ متر به میزان ۳۰۰ لیتر محلول در هر هکتار با وسعت کم قابل استفاده است. سمپاش پشتی تراکتور بوم‌دار با عرض هشت تا ۱۲ متر و نازل‌های تی‌جت با سرعت سه تا شش کیلومتر در ساعت در مزارع بزرگتر کاربرد دارد. باید دقت شود که ارتفاع سمپاش از سطح زمین ۵۰ سانتی‌متر برای کنترل شیمیایی علف‌های هرز باریک برگ می‌توان از علف‌کش‌های ایلوکسان (۲/۵ لیتر در هکتار) پوماسوپر (۱/۲– ۰/۸ لیتر در هکتار)، تاپیک (۱ – ۰/۷ لیتر در هکتار) و آونج (چهار لیتر در هکتار استفاده کرد.
برای کنترل شیمیایی علف‌های هرز پهن‌برگ از علف‌کش‌های گرانستار (۲۰ – ۱۵ گرم در هکتار) و توفوردی (۲ – ۱/۵ لیتر در هکتار) استفاده می‌شود.
یکی دیگر از علف کش های دیگر که دو منظوره نیز هست شوالیه ( ۳۵۰ گرم در هکتار ) می باشد ، که هم علف های پهن برگ و هم نازک برگ را کنترل می نماید . آنچه در مورد این علف کش مهم است این موضوع است که در زمینهایی که از آن استفاده می شود ، چنانچه قرار باشد پس از برداشت گندم کشت ذرت اجرا گردد ، باید زمین پس از برداشت حتما شخم بخورد تا بقایای این سم که برای ذرت مناسب نمی باشد در اثر نور آفتاب تجزیه گردد .

کاربرد کود ازت :
یکی دیگر از مراحل داشت گندم مصرف کود اوره به صورت سرک می باشد که در زمینهای عادی که به موقع کشت گردیده و زیر کشت ذرت نیز نبوده مانند سایر کودها طبق آزمون خاک مصرف می شود ولی در زمینهایی که زیر کشت ذرت (دانه ای و علوفه ای) بوده است مقداری بیش از حالت عادی مثلا ۷ تا ۸ کیسه در هکتار کود ازته توصیه می شود و مراحل مصرف آن به شرح زیر می باشد:
۵۰ کیلوگرم در زمان کاشت پایه
۱۰۰ کیلوگرم در مرحله پنجه زنی سرک
۱۵۰ کیلوگرم در مرحله ساقه رفتن سرک
۱۰۰ کیلوگرم در مرحله گلدهی سرک
سرما و کم بارانی در زمستان سال ۱۳۸۶ مسئله مهمی بود که کشاورزان با آن مواجه گردیدند. این عوامل موجب کاهش شدید در رشد در طی ماههای دی و بهمن و اوایل اسفند گردید. توصیه به انجام آبیاری منظم و دادن کود سرک در طی آبیاری های این دوره توانست تا حد بسیار زیادی رشد رویشی گندم را و در نتیجه عملکرد نهایی را بهبود بخشد(به حداقل رساندن خسارت سرما.

برداشت گندم

در زمان برداشت باید دانه های گندم کاملاً رسیده باشند و از برداشت گندم های نارس خودداری شود . برداشت غلات قبل از رسیدگی کامل بوته باعث پایین آمدن عملکرد و کیفیت محصول می گردد . دانه هایی که رشد کامل نکرده باشند چروکیده و سبک وزن بوده و مقدار نشاسته آنها پایین تر از حد معمول است . تاخیر در برداشت نیز باعث خشک شدن بیش از حد دانه ها شده و در نتیجه درصدی از دانه ها طی خرمنکوبی شکسته می شوند . رها کردن طولانی محصول رسیده در مزرعه باعث ریزش دانه ، خوابیدگی بوته ها و افزایش خسارت پرندگان می گردد . در حالت رسیدگی کامل کلش گندم زرد و خشک و دانه گندم نیمه سخت یا سخت میباشد و هنگام پیچیدن ساقه به دور دست ساقه ها شکسته میشوند . در برداشت با کمباین اگر محصول خیلی زود یا خیلی دیر برداشت شود ممکن است به علت صدمه دیدگی یا تلفات دانه ها درآمد حاصله کاهش پیدا کند . رطوبت گندم در زمان برداشت باید بین ۱۲ تا ۱۴ درصد باشد . چنانچه رطوبت محصول بالا باشد عمل جداسازی بخوبی انجام نشده و در صورتی که رطوبت دانه کم باشد ، شکستگی دانه ها زیاد خواهد بود .
وجود علفهای هرز در مزرعه نیز مشکلات خاصی را در کار با کمباین ایجاد میکند . در صورتی که علفهای هرز ، سبز و مرطوب باشند ، مقداری از بافتهای سبزینه ای آنها وارد محصول شده ، و از کیفیت محصول کاسته و رطوبت دانه برداشتی افزایش می یابد . همچنین کمباین در توزیع بذر علفها نیز نقش بزرگی ایفا میکند.( در اینجا می توان به اهمیت مرحله داشت و سمپاشی به موقع مزارع اشاره کرد.
برداشت محصول با کمباین و میزان افت و ریزش آن به عواملی چون رطوبت دانه ، درجه حرارت هوا ، وضعیت مزرعه (تراکم) ، نوع گیاه ، ژنتیک بذر ، خوابیدگی محصول ، وضعیت قسمتهای مختلف کمباین( نو یا فرسوده بودن آن) و تجربه راننده بستگی دارد

انواع سیستم های گرمایشی گلخانه ای

انتخاب یک سیستم سرمایشی و گرمایشی گلخانه ای مناسب برای تنظیم و پایدار نگه داشتن دما، رطوبت و تهویه هوا امری حیاتی و دایمی در اغلب گلخانه ها است. ما در این مقاله انواع سیستم سرمایش و گرمایش گلخانه مانند یونیت هیتر گلخانه ای، هواساز گلخانه ای، اکونوپک، زنت و ایرواشر را از نظر نوع مصرف سوخت، مزایا و ویژگی های آن بررسی می کنیم تا بتوانیم راهنمای مناسبی در انتخاب مناسب سیستم گرمایشی گلخانه ای ارائه بدهیم.

در گلخانه ها باید یک محیط کنترل شده با نور کافی، دما و رطوبت مناسب را برای رشد محصولات فراهم شود. دمای آن ها به نوع محصولات در حال رشد بستگی دارد. اغلب محصولات به دمای ۲۱ تا ۲۷ درجه سانتی گراد در طول شبانه روز نیاز دارند. در برخی موارد مقدار رطوبت نسبی هوا نیز باید تحت کنترل باشد. برخی گیاهان نیز برای رشد به دماهای پایین (مثلا ۱۰ درجه سانتی گراد) نیاز دارند.

• اکونوپک گلخانه ای

اکونوپک گلخانه ای دستگاهی گرمایشی و سرمایشی است که در حالت گرمایش توسط مشعل گازسوز فرآیند احتراق در آن تشکیل می شود و یک یا چند فن با دمیدن هوا از اطراف ورقه ها و لوله های گرم شده، هوای گرم را از طریق کانال هایی در سرتاسر محیط داخل توزیع می کنند. در حالت سرمایش نیز اکونوپک به دو شکل ساخته می شود.

در حالت اول از روش تبخیری مانند کولر آبی و با تزریق آب در مسیر عبور هوا از دستگاه عمل سرمایش هوا انجام می شود که در این صورت رطوبت هوای ورودی به سالن نیز افزایش می یابد. در حالت دوم اکونوپک گلخانه ای دارای لوله های آب سرد است که آب سرد شده توسط دستگاه دیگری مانند چیلر یا مینی چیلر در لوله های آن جاری شده و فن با دمیدن هوا از اطراف لوله ها هوای سرد را در سالن پخش می کند که در این حالت با افزودن تجهیزات رطوبت زنی به دستگاه اکونوپک گلخانه ای رطوبت هوا را می توان به دقت تنظیم نمود.

خروج گازهای حاصل از احتراق را می توان به دو شکل طراحی نمود. در حالت اول می توان کل گازهای احتراق را در داخل سالن تخلیه نمود و در طرح دوم با هواکش آن را از محیط داخل سالن به هوای آزاد منتقل نمود.

• سیستم آب گرم گلخانه ای

این روش با استفاده از دیگ بخار آب که معمولاً چدنی و یا فولادی می باشد مانند شوفاژ عمل می کند. آب داخل آن به وسیله مشعل گرم شده و سپس به وسیله الکتروموتورهای مخصوص آب گرم به داخل گلخانه ها فرستاده می شود. آب گرم به وسیله چند رشته لوله مارپیچ و یا ساده از جنس پلی اتیلن یا گالوانیزه در طول گلخانه توزیع می شوند. سپس آب سرد شده مجدداً از طریق یک لوله به داخل دیگ حرارتی بر می گردد. معمولاً برای تسهیل در گردش آب در داخل گلخانه و دیگ حرارتی، تجهیزات موتورخانه را در اتاقکی پایین تر از سطح گلخانه می سازند.

در این روش به علت این که لوله های آب گرم در سطح زمین یا نزدیکی سطح زمین نصب می شوند سطح خاک تا حدودی گرم شده و هوای گرم آن به آرامی به طرف بالا حرکت می کند. در این شرایط فعالیت ریشه ها و رشد بوته ها افزایش می یابد و از عملکرد بالاتری برخوردار می باشد، همچنین به علت توزیع یکنواخت آب گرم در سطح گلخانه ها فضای آن ها نیز به طور یکنواخت گرم می شود.

معمولاً برای چند واحد گلخانه سیستم مرکزی نصب می کنند بنابراین کنترل شرایط دمایی برای همه گلخانه ها به طور هماهنگ انجام می گردد. نصب و احداث این سیستم دو تا سه برابرگرانتر از سیستم موضعی دمنده ها می باشد. در نواحی بسیار سرد که ممکن است دما به -۱۰ درجه سانتیگراد برسد این سیستم کارایی لازم نخواهد داشت و تنها با دو جداره نمودن گلخانه یا تلفیقی از این روش با یک دمنده حرارتی دمای مورد نیاز گلخانه تأمین خواهد شد.

از مزایای دیگر این روش این است که به محض خرابی دستگاه دمای گلخانه به سرعت نزول نمی کند و تا حدی فرصت لازم برای تعمیر مجدد آن وجود دارد. سوخت مورد استفاده در این سیستم معمولاً گازوئیل می باشد که باید محل نگهداری منبع سوخت و لوله های سوخت رسانی در فضایی به دور از امکان یخ زدگی نگهداری شود.

• استفاده از گرمای زیر بستر گلخانه ای ( گرمایش از کف )

گرمای زیر بستر به دو روش تأمین می شود

• استفاده از لوله های آب گرم مارپیچ یا صاف که از منبع موتورخانه شوفاژ تغذیه می گردند
• استفاده از المنت های حرارتی برقی که با به کارگیری از یک واحد ترمواستاتیک درجه حرارت مورد نظر را تنظیم می کند

این سیستم حرارتی بیشتر برای رشد سریع ریشه ها استفاده می شود و درصورتی که قرار است خیار در گلخانه تولید شود باید همراه با سیستم حرارتی مکنده ها نیز به کار گرفته شوند زیرا این سیستم نمی تواند به تنهایی نیاز حرارتی فضای گلخانه را تامین کند. بنابراین توصیه می شود از این روش برای کشت های گلدانی و تولید نشا استفاده گردد. به این نکته توجه کنید که با به کارگیری این روش فعالیت ریشه ها و جذب مواد غذایی به نحو مؤثری افزایش می یابد.

• استفاده از بخاری های معمولی گلخانه ای

در گلخانه های سنتی از بخاری های معمولی که با سوخت نفت یا مخلوط گازوئیل کار می کنند استفاده می شود. این روش هم کارایی چندانی ندارد و هم احتمال نفوذ دود به داخل گلخانه وجود دارد. همچنین از همه مهم تر این احتمال وجود دارد که با نصب غیر استاندارد بخاری کربن مونو اکسید تولید شود و کل محصولات گلخانه از بین بروند. استفاده از گاز پیک نیک و یا نمونه های دیگر بخاری گازی که بدون دودکش هستند فقط برای مدت کوتاهی مناسب هستند و نمی توان در طولانی مدت از آن ها استفاده کرد.

• یونیت هیتر گلخانه ای

یونیت هیتر گلخانه ای دستگاهی است که عمل احتراق در آن انجام نمی شود. اما دارای لوله های آب گرم و سرد بوده و توسط پکیج گرم می شود و در صورت نیاز به هوای خنک به واسطه ی چیلر عمل می نماید. یونیت هیتر گلخانه ای هوا را از اطراف لوله ها دمیده و دمای آن را کاهش و یا افزایش می دهد. این سیستم به فواصل منظم و به تعداد زیاد در نقاط مختلف گلخانه نصب و توسط لوله مرکزی به پکیج متصل می گردد.

• هواساز گلخانه ای

هواساز گلخانه ای عینا مشابه یونیت هیتر گلخانه ای دارای لوله های آب سرد و گرم است ولی با این تفاوت که به جای استفاده از چندین یونیت هیتر در نقاط مختلف سالن از یک هواساز گلخانه ای مرکزی بزرگ استفاده می شود و با کانال کشی هوای سرد و گرم به نقاط مختلف سالن ارسال می گردد. در هواساز مرکزی با نصب تجهیزات رطوبت زنی، می توان رطوبت هوا را همانند دمای آن به دقت تنظیم و کنترل نمود.

• زنت گلخانه ای

سیستم گرمایشی زنت گلخانه ای عینا مشابه هواساز می باشد ولی در حالت سرمایشی به جای لوله های آب سرد دارای پد سلولوزی می باشد که هوا در اثر عبور از آن و برخورد با ذرات آب، به روش تبخیری مانند کولر آبی خنک می شود و رطوبت آن نیز افزایش می یابد.

• ایر واشر گلخانه ای

ایرواشر گلخانه ای نیز دقیقا مشابه دستگاه زنت می باشد ولی با این تفاوت که در آن به جای استفاده از پدهای سلولوزی، افشانک های تزریق آب در آن تعبیه شده است که آب را با فشار بالا در مسیر عبور هوا از دستگاه افشانده و به روش تبخیری هوا را خنک می کند و رطوبت آن را نیز بالا می برد.

• جت هیتر گلخانه ای

جت هیتر های گلخانه ای بر اساس نوع سوخت به ۳ دسته گازی، گازوییلی و برقی تقسیم بندی می شوند.

• جت هیتر گازوییلی

جت هیتر گازوییلی به دو نوع دودکش دار و بدون دودکش تقسیم بندی می شود، این نوع جت هیتر ها در دو نوع ثابت و سیار نصب می شوند که در نوع سیار بر روی پایه قرار گرفته و محل نصب آن باید مسطح باشد اما در نوع ثابت به صورت آویز از سقف می باشد و یا بر روی دیوار نصب می گردد بنابراین فضای مفید گلخانه را اشغال نمی کند.

• جت هیتر گازی

جت هیتر های گازی گرمایش محیط را حداکثر ۴۰ الی ۵۰ درجه سانتی گراد و بطور یکنواخت تحت پوشش خود قرار می دهد. این سیستم های گرمایشی معمولا از استیل ساخته شده اند که در برابر رطوبت و حرارت بسیار مقاوم هستند.

• جت هیتر برقی

این نوع جت هیتر ها به صورت تمام برقی و المنت دار تولید شده که گرمایش گلخانه را از طریق انرژی برق تامین می نمایند. سوخت جت هیتر های برقی بدون آلودگی بوده و فاقد گاز های سمی می باشد.

• هیتر تابشی گلخانه

این نوع هیتر ها به خورشید کوچک معروف هستند زیرا این سیستم محیط را از طریق تابش گرما گرم می کند. هیتر های تابشی حرارت تولید شده را به صورت امواج الکترو مغناطیس در محیط انتشار می دهند. هیتر های تابشی از نظر نوع سوخت به دو نوع گازی و برقی تقسیم بندی می شوند.

مناسب ترین سیستم سرمایش و گرمایش گلخانه ای

سیستم گرمایشی گلخانه ای و بدون تنظیم رطوبت = دستگاه اکونوپک و یونیت هیتر

سیستم گرمایشی گلخانه ای با تنظیم دقیق رطوبت = اکونوپک مجهز به تجهیزات رطوبت زنی و رطوبت زدایی

سیستم سرمایش و گرمایش گلخانه بدون تنظیم رطوبت = اکونوپک، زنت و ایرواشر

سیستم سرمایش و گرمایش گلخانه با تنظیم دقیق رطوبت = هواساز گلخانه ای و اکونوپک مجهز به تجهیزات رطوبت زنی و رطوبت زدایی

نحوه ی کار انواع سیستمهای حرارتی

یکی از مزیت های گلخانه ها وجود سیستم گرمایشی و تهویه ای مجهز می باشد که با استفاده از آن ها می توان زمان کشت محصول را به دلخواه تغییر داد. در این خصوص قبل از ارائه انواع سیستم گرمایشی نظرتان را به رعایت موارد احتیاطی زیر جلب می کنیم :

الف- در استفاده از هر گونه سیستم گرمایشی گلخانه باید دقت کامل نمود که از نفوذ دود و گاز مونواکسید کربن به داخل گلخانه به طور جدی جلوگیری گردد، در غیر اینصورت کلیه بوته ها آسیب جدی خواهند دید.

ب- سعی شود موقع نصب، واحد تولید حرارت نزدیک بوته ها قرار داده نشود زیرا ضمن ایجاد سوختگی هوای خشک ایجاد نموده و تعدادی از بوته ها از بین خواهند رفت.

ج- سوخت مشعل با مقدار مناسب هوا ترکیب و کامل سوخته شود.

د- در صورت استفاده از گازوئیل، مخزن سوخت در فضای آزاد نگهداری نشود زیرا عصرها هوای مرطوب به داخل مخزن نفوذ کرده و منجر به وارد شدن آب به داخل مخزن شده و احتمال خرابی قطعات مشعل را به همراه خواهد داشت.

ه- یکی از موارد دقیق کاربرد سیستم گرمایشی و تهویه ای، نصب ترموستات در فضای گلخانه می باشد تا کنترل دما و تهویه را مطابق با آنچه تنظیم می گردد انجام دهد، بنابراین باید از سالم بودن و کیفیت کارکرد آن مطمئن بود.

هزینه دستگاه های گرمایشی متفاوت می باشد و آن هایی که قابل انتقال هستند، ارزان تر می باشد. سیستم آب گرم یا بخار داغ که دارای حرارت مرکزی می باشد هزینه سرمایه گذاری ۲ تا ۳ برابر سیستم های موضعی مثل دمنده ها دارد با این حال با بهینه سازی سیستم گرمایشی مرکزی و استفاده از آن برای فضای بزرگتر می توان هزینه ها را به طور چشم گیری کاهش داد. در ادامه با مهم ترین روش های گرمایشی گلخانه ها آشنا می شوید.

۱- دمنده های حرارتی

این نوع سیستم گرمایشی معمولا شامل محفظه دو جداره ای که جداره وسط آن ها به وسیله مشعل گازی و یا گازوئیل سوز به شدت گرم شده و دود از لوله خروجی آن به بیرون از گلخانه هدایت می شود. این کار باعث گرم شدن هوای موجود در جداره بیرونی و هوای اطراف جداره وسط شده که به وسیله دمنده ای قوی (فن قوی) هوای گرم در این جداره به وسیله لوله ای فلزی و یا تونل نایلونی به قط ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر از مسیر سوراخ هایی که در قسمت طرفین آن قرار دارد به طور یکنواخت در گلخانه توزیع می شود. خروجی هوای گرم را می توان به وسیله یک تونل (از جنس نایلون سوراخ دار و …) در سراسر گلخانه توزیع نمود.

در این روش گرمایشی ضروری است یک مشعل یدک در نظر گرفته شود تا در صورت خرابی مشعل اصلی در هر زمان، بلافاصله جایگزین گردد و گلخانه از هوای سرد در امان باشد. دمنده های حرارتی نسبتا ارزان و دارای قدرت گرمایش خوبی می باشند، ضمن اینکه راه اندازی و سرویس آن ها به تکنیک بالایی نیاز ندارد.

 ۲- سیستم آب گرم

این روش با استفاده از دیگ بخار آب که معمولا چدنی و یا فولادی می باشد مانند شوفاز عمل می کند. آب داخل آن به وسیله مشعل گرم شده و سپس به وسیله الکترو موتورهای مخصوص آب گرم به داخل گلخانه فرستاده می شود. آب گرم به وسیله چند رشته لوله های مارپیچ و یا ساده از جنس پلی اتیلن و یا گالوانیزه که در سطح بستر و بین ردیف ها و یا در ارتفاع ۱۰ الی ۲۰ سانتیمتری آن نصب شده اند، در داخل و در طول گلخانه توزیع می شود. آنگاه آب سرد شده مجددا از طریق یک لوله اصلی به داخل دیگ حرارتی برگشت می کند. معمولا برای تسهیل در گردش آب در داخل گلخانه و دیگ حرارتی، تجهیزات موتورخانه را در اتاقکی پایین تر از سطح گلخانه بنا می کنند.

در این روش به علت اینکه لوله های آب گرم را در سطح زمین یا کمی بالاتر می توان نصب نمود، معمولا سطح گلدان ها تا حدودی گرم شده و هوای گرم آن به ملایمت به طرف بالا صعود می نماید. در این شرایط فعالیت ریشه ها و رشد بوته ها افزایش یافته و از عملکرد بالاتری برخوردار می باشند. همچنین به علت توزیع یکنواخت آب گرم در سطح گلخانه فضای آن نیز به طور یکنواخت گرم می شود. از روش تولید گرمای زیر بستر هم برای ایجاد پا گرما به منظور ریشه دار کردن برخی قلمه ها نیز می توان استفاده نمود.

معمولا برای چند واحد گلخانه، سیستم مرکزی نصب می شود، بنابراین کنترل شرایط دمایی برای همه گلخانه ها به طور هماهنگ انجام می شود. نصب و احداث این سیستم ۲ تا ۳ برابر گران تر از سیستم موضعی دمنده ها می باشد، و فقط در مناطقی قابل استفاده است که حداقل دما از صفر درجه سانتیگراد کاهش نیابد، در غیر اینصورت این سیستم به تنهایی کارایی مناسبی نخواهد داشت. برای استفاده از این روش در گلخانه های مناطق سردسیر باید گلخانه را دو جداره کرد، و یا اینکه این روش را با یک دمنده حرارتی تلفیق نمود.

از محاسن این روش این است که به محض خرابی دستگاه، دمای گلخانه به سرعت نزول نمی کند و تا حدی فرصت لازم برای تعمیر مجدد آن وجود دارد. سوخت مورد استفاده در این سیستم معمولا گازوئیل و یا گاز می باشد که باید توجه نمود محل نگهداری منبع سوخت و لوله های سوخت رسانی در محلی به دور از امکان یخ زدگی نصب شوند.

۳- سیستم گرمای زیر بستر

گرمای زیر بستر به ۲ روش تامین می شود:
الف- استفاده از لوله های آب گرم مارپیچ و یا صاف، از منبع موتورخانه شوفاژ تغذیه می گردد که در بالا به آن اشاره گردید.
ب- استفاده از المنت های حرارتی برقی که با به کارگیری از یک واحد ترمواستاتیک درجه حرارت مورد نظر را تهیه و کنترل می نماید.

این سیستم گرمایشی بیشتر برای رشد سریع ریشه ای استفاده می گردد و در صورتیکه قرار است در گلخانه استفاده گردد بایستی مشترکا همراه با استفاده از سیستم حرارتی دمنده ها به کار گرفته شود؛ زیرا این روش نمی تواند به تنهایی نیاز گرمایشی فضای گلخانه را تامین نماید. بنابراین توصیه می گردد از این روش بیشتر برای کشت های گلدانی و تولید نشاء استفاده شود. لازم به ذکر است که با به کارگیری این روش، فعالیت ریشه ها و جذب مواد غذایی به نحو موثری افزایش می یابد و زمان شروع تولید کوتاه تر می گردد.

۴- بخاری های معمولی

معمولا در گلخانه های سنتی، بسیاری از تولید کنندگان از بخاری های معمولی که با سوخت نفت و یا مخلوط با گازوئیل کار می کند استفاده می کنند. این روش کارایی چندانی ندارد، ضمن اینکه احتمال نفوذ دود حاصله به داخل گلخانه وجود دارد. استفاده از گاز پیک نیک و یا نمونه های دیگر بخاری گازی که بدون دودکش هستند فقط برای مدت کوتاهی در حد چند ساعت مناسب هستند و نمی توان در طولانی مدت از آن ها استفاده کرد.

برای خواندن مقاله انواع سیستم های خنک کننده اینجا کلیک کنید.