همه ی آنچه که درباره گیاه سویا باید بدانید!

 ​

نام علمی:

Glycine max

تیره:

Fabaceae

منشاء اولیه کشت سویا چین است. طی نیمه اول قرن بیستم این کشور بزرگترین تولید و صادر کننده در سطح جهان بود. اگرچه پیشینه کشت سویا به بیش از 500 سال قبل برمیگردد اما توسعه کشت آن تنها از تقریباً 200 سال پیش اتفاق افتاده است. در حال حاضر آمریکا بزرگترین تولیدکننده سویا در سطح جهان است. کل تولید جهانی سویا در سال 2013 حدود 261 تن بوده است.

گیاهشناسی

سویا گیاهی یک ساله و دولپه از تیره باقلا است که به صورت بوته ای استوار و با شاخ و برگ زیاد رشد می کند. این گیاه متعلق به مناطق نیمه گرمسیر و گرمسیر است، اما در مناطق معتدل و سرد نیز رشد می کند. ریشه سویا مستقیم و با انشعابات زیاد است. ریشه در عمق 30 تا 40 سانتی متری خا کپراکنده است، اما در خاک های عمیق تا بیش از یک متر توسعه می یابد. رشد ریشه تا زمانی که ساقه رشد می کند ادامه می یابد و بسته به عادت رشدی گیاه پس از گلدهی در ارقام رشد محدود و در مرحله پر شدن دانه در ارقام رشد نامحدود متوقف می شود. در مناطق کشت سویا، روی ریشه برآمدگی هایی وجود دارد که به صورت گرد ظاهر می شوند که به آنها غده یا گره گفته می شود. این گره ها دارای باکتری هایی هستند که با ریشه سویا دارای همزیستی هستند و می توانند نیتروژن هوا را تثبیت و در اختیار گیاه قرار دهند.

ساقه سویا راست،گرد، غالباً کرک دار و تعداد شاخه آن به نوع رقم بستگی دارد. ارتفاع ساقه در ارقام تجاری سویا بیش از یک متر می رسد. روی ساقه برآمدگی هایی وجود دارد که به آن گره گفته می شود. گره محل خروج برگ سویا است. گیاه کامل سویا می تواند 19 تا 24 گره روی ساقه داشته باشد. در سویا تعداد ساقه های فرعی در ارقام دیررس زیاد بوده و برعکس در ارقام زودرس تعداد آنها ک متر است. برگ های سویا شامل برگ های لپه ای که روی گروه اول ساقه تشکیل می شود. برگ های تک برگچه ای که روی گره دوم تشکیل می شود و برگ های مرکب که سه برگچه ای بوده و از گروه دوم تشکیل می شوند.

برگچه ها نوک تیز تا تخم مرغی شکل و پهن، کر کدار هستند. دم برگ برگچه وسطی گیاه بلندتر از دو برگچه دیگر است. تنوع قابل توجهی نیز ازنظر اندازه برگ در ارقام سویا وجود دارد. شرایط حاصل خیزی خا ک نیز در اندازه برگ ها دخالت دارد. برگ های گیاه با نزد کیشدن به مرحله رسیدگی کامل ریزش کرده و گیاه رسیده کامل بدون برگ است. گل های سویا ک وچ کبه رنگ های سفید تا صورتی، ارغوانی و بنفش دیده می شوند. گل ها در سویا به صورت منفرد یا خوشه ای روی گره ها و از محل زاویه بین دم برگ و ساقه آشکار می شوند. گلدهی از بخش های میانی به سمت بالا صورت می گیرد. دوره گلدهی در سویا از کمتر از ده روز تا یک ماه در ارقام مختلف به طول می انجامد. گرده افشانی در این گیاه خودگشنی است و میزان دگرگشنی وابسته به فعالیت حشرات کمتر از یک درصد است. میوه گیاه سویا غلاف یا نیام نامیده می شود. تعداد غلاف در ارقام تجاری به طور متوسط بیش از 30 نیام در هر گیاه است. در هر غلاف دو تا پنج دانه وجود دارد. هرچند بیشتر ارقام در هر غلاف حدود سه دانه دارند. رسیدن غلاف ها در گیاه سویا به صورت یک نواخت نبوده و از بخش های میانی تا پایینی آغاز شده و به سمت انتهای گیاه گسترش می یابد.

دانه های سویا به صورت گرد تا بیضی دیده می شود. رنگ دانه ها در ارقام سویا متفاوت است و از کرم، زرد تا قهوه ای و سیاه دیده می شود. رنگ ناف نیز از مشخصات دیگر بذر سویا است. رنگ ناف ممکن است به رنگ روشن تا سیاه دیده شود. وزن هزار دانه سویا در بیشتر رقم های زراعی بین 60 تا 250 گرم تغییر می کند.

ارقام سویا از نظر ریخت شناسی، عادات رشدی و طول روز و نیازهای اساسی به چندین گروه تقسیم بندی می شوند. یکی از تقسیم بندیها، بر اساس عادت رشدی محدود و نامحدود میباشد. در ارقام متعلق به گروههای “رشد نامحدود”، رشد رویشی گیاه حتی پس از آغاز گلدهی ادامه مییابد، اما در گروههای “رشد محدود”، به محض آغاز گلدهی گیاه، رشد رویشی گیاه کاملاً متوقف میشود. طول دوره رشد در ارقام هارکور و استیل از تیپ رشد نامحدود، در کشت بهاره حدود 100 تا 110 روز و در تاریخ کاشت پاییزه 90 تا 95 روز میباشد. در ارقام رشد نامحدود بزرگترین برگها در قسمت میانی بوته تشکیل می شود. در قسمتهای بالایی و پایینی بوته از سطح و طول برگها کاسته میشود. اما رقم ویلیامز از تیپ رشد محدود در بهار دارای 125 تا 135 روز طول دوره رویشی میباشد. گروههای رشد محدود، گلها ابتدا در گرههای فوقانی دارای برگ کامل به ظهور رسیده و گلدهی به طرف پایین و بالا ادامه مییابد. برگهای قسمت انتهایی بوته دارای سطح کمتر با دمبرگ کوتاه میباشند، ولی در پایین بوته ها طول دمبرگ افزایش می یابد . سویا گیاهی کاملاً خودگشن است.

تقسیم بندی دیگر ارقام سویا از نظر زمان رسیدن و میزان سازگاری آنها و زمان لازم جهت رسیدن کامل در مناطق مختلف میباشد. با توجه به اینکه سویا گیاهی روزکوتاه می باشد، لذا در مناطقی که عرض جغرافیایی بیشتری دارند، باید از ارقام زودرس که قادر به گلدهی سریعتر هستند، استفاده کرد، چرا که وقوع سرما و درجه حرارتهای پایین در چنین مناطقی زودتر صورت میگیرد. ارقام سویا از لحاظ زودرسی و دیررسی در آمریکا و کانادا در 12 گروه به شرح زیر تقسیم بندی می شود:

گروههای دو صفر ) 00 (، یک صفر) 0 ،) 1 ، 2 ، 3 ، 4 ، 5 ، 6 ، 7 ، 8 ، 9 و 10 .

برای خواندن ادامه مطلب همه ی آنچه که درباره گیاه سویا باید بدانید! کلیک کنید.