انواع روشهای کنترل آفات و بیماری ها در زراعت ارگانیک

 ​

یک گیاه سالم کمتر به آفات و بیماری ها آسیب پذیر است بنابراین، هدف اصلی برای کشاورزی ارگانیک ایجاد شرایط مناسب برای سالم نگه داشتن گیاه است.

عوامل موثر بر سلامت گیاه

تعامل بین موجودات زنده و محیط زیست آنها برای سلامت یک گیاه بسیار مهم است. سلامت گیاه در تک محصولی بیشتر در معرض خطر است و در مزرعه کشت مخلوط تعامل متعادل بین گیاهان مختلف و آفات و شکارچیان بیشتر مشاهده می شود.

چرا یک اکوسیستم به خوبی می تواند کاهش سطح آفت یا جمعیت بیماری را مدیریت کند. سلامت یک گیاه تا حد زیادی به حاصلخیزی خاک بستگی دارد.

هنگامی که تغذیه و pH متعادل باشد، گیاه قوی تر می شود و در نتیجه کمتر به بیمارها آسیب پذیر است.

شرایط آب و هوایی، مانند دمای مناسب و آب کافی، عوامل دیگری است که برای یک گیاه سالم بسیار مهم می باشد.

اگر یکی از این شرایط مناسب حذف شود، سیستم دفاعی گیاهان تضعیف شده و باعث می شود آنها اهداف آسانی برای آفات و بیماری شوند.

شیوه های پیشگیری و نظارت

با ارائه شیوه های مدیریتی در زمان مناسب می توان بسیاری از عوامل تاثیر گذاری در توسعه آفات و بیماری را کنترل کرد. برخی از اقدامات پیشگیرانه و حفاظت از محصول به شرح زیر می باشد:

١- انتخاب ارقام سازگار و مقاوم در برابر آفات و بیماریها

۲- انتخاب بذرهای امن که برای پاتوژن ها و علف های هرز در تمام مراحل تولید بازرسی شده است.

3-استفاده از سیستم های کشت مناسب (برنامه ریزی و مدیریت محصول)

الف-سیستم های کشت مخلوط با حفظ حشرات مفید جمعیت آفات را کاهش می دهد.

ب- تناوب زراعی شانس بیماری های خاکزاد را کاهش می دهد و حاصلخیزی خاک را افزایش می دهد.

​

ج- کود سبز و گیاهان پوششی فعالیت بیولوژیکی در خاک را افزایش می دهند و می توانند باعث افزایش حضور ارگانیسم های مفید می گردد.

۴- استفاده از مدیریت مواد مغذی متعادل

رشد مداوم باعث می شود یک گیاه کمتر به عفونت آسیب پذیر است. کود زیاد از حد ممکن است به ریشه آسیب برساند و راه را برای عفونت های ثانویه باز می کند. همچنین استفاده از کود پتاسیم به پیشگیری از قارچ ها و عفونت های باکتریایی کمک می کند.

۵- استفاده از مواد آلی باعث افزایش تراکم میکروارگانیسم و فعالیت آنها در خاک شده، در نتیجه باعث کاهش تراکم جمعیت قارچ های بیماری زا می گردد. ساختار خاک را بهبود می بخشد و در نتیجه هوادهی و نفوذ آب بیشتر می شود. باعث تقویت مکانیسم های خود محافظتی گیاه می گردد.

برای خواندن ادامه مطلب انواع روشهای کنترل آفات و بیماری ها در زراعت ارگانیک کلیک کنید.

نقش پدیده آللوپاتی در تناوب زراعی

 ​

تعریف آللوپاتی

در علم گیاهی، آللوپاتی یا دگرمسمومی را جنگ شیمیایی بین گیاهان تعریف کرده اند. در سال ۱۹۳۷ مولیچ اثر متقابل بیوشیمیایی بین گیاهان را آللوپاتی نامید. بدین ترتیب که پدیده آللوپاتی در تناوب زراعی ترکیبات شیمیایی متنوع توسط اندام های مختلف گیاهی تولید شده و میتواند بر رشد سایر گیاهان اثر بازدارنده داشته باشد. این پدیده به دو صورت رخ میدهد:

۱- آللوپاتی واقعی: ماده فعال از یکی از اندامهای گیاه تولید شده و روی سایر گیاهان تاثیر می گذارد.

۲- آللوپاتی کاربردی: ماده شیمیایی تولید شده فعال نبوده بلکه به مرور زمان در اثرفعالیت میکروارگانیسم ها فعال می شود.

گیاهان ترکیبات آللوپاتیک را به اشکال مختلف آزاد می کنند:

١- گاز: به طوری که در گونه های Salvia reflexa مریم گلی و درمنه دیده میشود.

٢- ترشحات ریشه ای: به طوری که در گونه های سورگوم و مرغ دیده می شود.

۳- در برگ و ساقه: به طوری که در گونه گاوپنبه دیده میشود.

مواد شیمیایی برخوردار از خاصیت آللوپاتی :

علف کش های ساخت طبیعت

امروزه ثابت شده که ترکیبات آللوپاتیک ابزاری کارآمد در مدیریت علفهای هرز هستند. این ترکیبات به عنوان متابولیت های ثانویه و در مقادیر زیاد در گیاهان ساخته شده و از نظر ماهیت شیمیایی تنوع فوق العاده ای را نشان میدهند.

این ترکیبات پس از آزادسازی در طیف وسیعی از فرآیندهای متابولیک ایفای نقش می کنند. عوامل متعددی بر میزان سمیت آنها مؤثر است از قبیل میزان غلظت، سرعت انتشار و شرایط اقلیمی و محیطی. علاوه بر آن کمیت و کیفیت این ترکیبات تابعی از سن گیاه، رقم، اندام گیاهی تولید کننده و فصل سال می باشد.

در یک بررسی مشخص شد که تنش های زیستی (بیماری ها، حشرات آفت و علفخواران) و غیر زیستی (نامناسب بودن دما، میزان مواد غذایی و آب) در افزایش ترکیبات آللوپاتیک در گیاهان نقش به سزایی دارند.

به طور کلی ترکیبات آللوپاتیک سنتز شده به وسیله گیاهان در مقایسه با علف کشهای مصنوعی از جنبه های متعددی متمایز هستند که برخی از آنها عبارتند از:

۱- معمولا ساختار پیچیده تری داشته و تنوع ساختاری فوق العاده ای را نشان می دهند.

۲- دارای وزن مولکولی بالا بوده و معمولا فاقد اتم های هالوژن مانند کلر و برم و یا فلزات سنگین که ماندگاری زیادی در محیط زیست دارند هستند.

۳- در مقایسه با علف کشهای مصنوعی نسبت بالاتری از اکسیژن و نیتروژن دارند.

۴- مکانهای هدف آنها در داخل گیاه متعددتر و معمولا متفاوت با مکانهای هدف علف کش های مصنوعی است.

۵- از نظر زیست محیطی ایمن بوده و به سرعت در محیط تجزیه می شوند.

۶- برخلاف علف کشهای مصنوعی، تولید این ترکیبات نیاز به صرف انرژی های وابسته به سوخت های فسیلی که در زمره منابع غیر قابل تجدید انرژی به شمار می روند نیست (جهت تولید یک کیلوگرم آفت کش به طور متوسط حدود ۷۵۰۰۰ کیلوکالری انرژی مصرف می شود).

به طور کلی این ترکیبات آللوپاتی مکانیسم های عمل متنوعی داشته و بر فرآیندهای مختلف گیاهی مانند فتوسنتز، تنفس، سنتز آنزیم ها مانند آمیلاز، سنتز کلروفیل، سنتز پروتئین، جوانه زنی و غیره تاثیر می گذارند. نکته قابل توجه در مورد بسیاری از این ترکیبات انتخابی عمل کردن آنهاست بدین ترتیب که، می توانند بر روی برخی از گیاهان تاثیر منفی گذاشته در صورتی که بر روی سایر گونه ها بی تاثیر باشند که این مسئله امکان کاربرد آنها در مدیریت علفهای هرز در اکوسیستم های کشاورزی را افزایش میدهد.

برای خواندن ادامه مطلب نقش پدیده آللوپاتی در تناوب زراعی کلیک کنید.

تولید ارگانیک در گلخانه

 ​

به طور کلی سیستم های مختلف کشت ارگانیک سبزیجات را می توان به دو دسته تولید ارگانیک در مزرعه و تولید ارگانیک در گلخانه تقسیم بندی نمود .

تولید ارگانیک سبزی ها در گلخانه

تصور افراد مختلف از کلمه گلخانه بسیار متفاوت است. گلخانه قبلا به ساختارهای شیشه ای گفته می شد که مجهز به یک سیستم گرمایشی و سرمایشی بود و در طول سال به ویژه زمستان از آن استفاده می شد؛ اما با پیشرفت تکنولوژی، امروزه شاهد انواع ساختارهایی هستیم که از مواد مختلفی همچون پلکسی گلاس، پلی کربنات و …ساخته شده اند.

تونل های پلاستیکی واجد یا فاقد سیستم گرمایشی، یک لایه یا دولایه و مورداستفاده در تمام طول سال یا فقط برای چندماه نیز گاهی به عنوان گلخانه شناخته می شوند؛ بنابراین صرف نظر از این نکات، آنچه که در اینجا به عنوان تولید ارگانیک سبزی در گلخانه مورد بحث است، ساختارهایی مانند شاسیهای سرد و گرم، تونل های بلند و کوتاه و در نهایت انواع گلخانه ها هستند که شرایط داخل آنها با شرایط مزرعه متفاوت می باشد.

تولید سبزیها در گلخانه می تواند به صورت کشت خاکی یا بدون خاک باشد. در کشت خاکی، سبزی ها در خاک گلخانه یا خاکی که از خارج به گلخانه آورده شده، کشت می شوند.

کشت بدون خاک می تواند به صورت هیدروپونیک یا محیط کشت های ارگانیک طبیعی باشد.

تولید ارگانیک سبزیها در گلخانه را می توان به ۸ روش پیاده نمود که عبارت اند از:

١- کشت خاکی

۲- کشت درون کیسه

٣- کشت عمودی،

۴- کشت در بسته های کاه و کلش

5- کشت در بسترهای کم عمق

۶- هیدروارگانیک

۷- آکواپونیک

۸- بیوپونیک

کشت خاکی

​

در این نوع کشت، سبزی ها در سطح زمین یا روی پشته پرورش داده می شوند. این روش نسبت به کشت و تولید ارگانیک هیدروپونیک رایج تر است.

روش کلی کاشت در این سیستم تا حد زیادی شبیه به کشت متراکم در مزرعه است و از مقادیر زیادی کودهای ارگانیک و اصلاح کننده های خاک برای تغذیه خاک استفاده می شود.

کشت گیاهان پوششی با دوره رشد کوتاه مانند حبوبات، گندم سیاه و … در دورهای که هیچ گیاهی در گلخانه کشت نمی شود، به خوبی جواب میدهد.

کشت این گیاهان علاوه بر جایگزین کردن ماده آلی به خاک و افزودن نیتروژن، باعث افزایش فعالیت میکروبی خاک شده و از بروز برخی بیماری ها و نماتد به ویژه با کاشت گیاهان خانواده کلم سانان جلوگیری می نماید .

کنترل علف های هرز در این سیستم به صورت ترکیبی از حذف دستی و مکانیکی، پاستوریزاسیون با بخار آب یا آفتاب دهی، استفاده از مالچ (پلاستیکی با ارگانیک) و چراندن طیور است.

چراندن طیور روشی بیولوژیک است که در برخی گلخانه ها استفاده می شود. انتخاب طیور مناسبی که به محصول صدمه وارد نیاورند، از اهمیت زیادی برخوردار است.

برای مثال، مرغ خانگی به میوه ها آسیب می رساند ولی مرغ جنگلی(Jungle fowl) تنها علفهای هرز و آفات را مورد تغذیه قرار می دهد (گریر ودایور، ۲۰۰۰).

برای خواندن ادامه مطلب تولید ارگانیک در گلخانه کلیک کنید.

گواهی محصولات ارگانیک

 ​

در سال های اولیه ای که کشاورزی ارگانیک در حال رونق گرفتن بود تقریبا بیشتر محصولات ارگانیک تولید شده به مصرف محلی می رسید، در واقع تازگی محصول و بازار بدون واسطه به طور معمول ماهیت اصلی محصولات ارگانیک را همراه با مشخصه اصلی آن یعنی عدم مصرف مواد شیمیایی در محصول تشکیل می داد.

گسترش بازار ارگانیک از سال ۱۹۷۰ منجر به وسیع تر شدن چرخه عرضه محصولات ارگانیک گام این احتمال بوجود آمد که محصولات ارگانیک برای رسیدن به مصرف کننده باید مسافتهای طولانی از طریق واسطه های متعدد سپری کند.

باتوجه به شرایط بوجود آمده مصرف کننده باید اطمینان حاصل کند، محصولی را که خریداری کرده صدر درصد ارگانیک است برای تضمین محصولات ارگانیک و اطمینان خریداران از سالم بودن محصول و جلوگیری از کلاه بعدی آن از سال ۱۹۹۰ استانداردهای مشخصی برای محصولات ارگانیک تعیین شد.

این امر منجربه دریافت گواهی کشاورزان در صورت گذراندن دوره هایی زیر نظر آژانس های گواهی دهنده شد که شامل رعایت استانداردهایی در تولید و رشد محصول، بذر و نهال محصولات، مدیریت کنترل آفات علف های هرز در مزرعت، مدیریت و نظارت بر بسته بندی، آماده سازی، شستشو، انبار داری ، حمل و نقل و روش های برچسب گذاری است.

مهمترین مزیت دریافت گواهی ارگانیک دسترسی به بازار محصولات ارگانیک است که به طور معمول به این محصولات در بازار بیمه تعلق می گیرد.

از سوی دیگر کاهش هزینه نهاده ها، ساخت و بهبود کیفیت خاک، افزایش سلامتی با کاهش استفاده از مواد شیمیایی، کاهش آفات و علفهای هرز و … از جمله مزیت های دیگر محصولات ارگانیک است که این اطمینان را به مصرف کننده می دهد که هر کجا محصولی با گواهی برچسب ارگانیک مصرف کنند عاری از مواد شیمیایی و سموم و تضمین کننده سلامت آنها می باشد.

به دلیل پیدایی اعتماد و جلب رضایت مصرف کننده به کالاهای ارگانیک طرح های نمادینی که کشاورزان، عمده فروشان و تولید کنندگان کالا را به یکدیگر مرتبط سازد از ویژگی های اصلی قوانین ارگانیک است.

گفتنی ست هنگامی که طرحی توسط گروه ناظر مورد تائید قرار گرفت و گواهی شد تولید کنندگان و کشاورزان مجاز به استفاده از نماد مربوط به آن هستند.

مجموعه استانداردهای ارگانیک قوانینی را در برمی گیرند که ماهیتی جهانی داشته و مرزهای ملی را پشت سر گذاشته باشند و برخی از کشورهای عمده مصرف کننده و تولید کننده محصولات ارگانیک، استانداردهای ملی برای گواهی این محصولات را تدوین کرده باشند.

​

شایان ذکر است فرانسه اولین کشور اروپایی بود که برچسب دولت AB مخفف Agricultural Biological را برای غلات، میوه جات و سبزیجات ارگانیک ارائه داد.

AB به مفهوم کشاورزی بیولوژیک و مصرف کنندگان فرانسوی علامت AB را شناخته و در نظر دارند در فروشگاه های بزرگ، میوه جات و سبزیجات تازهی ارگانیک حتما دارای علامت AB باشند.

از سایر استانداردهای که در کشورهای دیگر جهان برای گواهی محصولات ارگانیک به کار می رود می توان به UNROFS که در بریتانیا مورد استفاده قرار می گیرد، اشاره کرد.

استفاده از نشانه گواهی UKROFS به این معنا نیست که سایر نمادهای مشخص کننده ماهیت ارگانیک محصول کنار گذاشته شود بلکه می توان از این نشانه در کنار نمادهای دیگر و به منظور تایید شرایط لازم ارگانیک کالا استفاده کرد.

برای خواندن ادامه مطلب گواهی محصولات ارگانیک کلیک کنید.