چه کسانی از شخص فوت شده ارث می برند؟
مطابق ماده ۸۶۱ قانون مدنی موجب ارث دو امر است:
الف) نسب
ب) سبب
قبل از مطالعه موارد زیر باید بدانید که شخصی از متوفی ارث میبرد که در زمان فوت او زنده بوده باشد.
کسانی که از شخص متوفی ارث میبرند:
الف) کسانی که نسبت خونی (نسبی) با متوفی دارند و به سه طبقه تقسیم میشوند:
۱طبقه اول ارث:.پدر ومادر، فرزندان، فرزندانِ فرزندان هرچقدر پایین رود.
۲.طبقه دوم ارث :اجداد، خواهر و برادر و فرزندانِ خواهر و برادر.
۳.طبقه سوم ارث: عمه ها و عموها، دای ها و خاله های متوفی و فرزندانِ آنها.
ب) کسانی که رابطه سببی با هم دارند ( زن و شوهر)
نکته: در بین این طبقات اگر از طبقه اول ارث کسی باشد دیگر طبقات بعدی ارث نمیبرند برای مثال اگر شخصی که فوت کرده در زمان وفات پدر و مادرش یا هر یک از فرزندانش زنده باشد دیگر طبقه دوم و سوم ارث نخواهند برد.
در این بین باید دانست که زن وشوهر نیز ورثه یکدیگر محسوب می شوند و از همدیگر ارث میبرند، لازم به ذکر است که زن و شوهری که ازدواج دائمی دارند از یکدیگر ارث میبرند و در ازدواج موقت ارث وجود ندارد (ماده ۹۴۰ قانون مدنی).
برای مطالعه مقاله شرایط سهام عدالت متوفی کلیک کنید.
اگر مردی بیشتر از یک زن دائم داشته باشد آیا همگی زنها از مرد ارث میبرند؟
بله همگی ارث میبرند. مطابق قانون مدنی زن یک هشتم از شوهر ارث میبرد و اگر زن متعدد داشته باشد یک هشتم کل اموال به طور مساوی بین آنها تقسیم میشود( ماده ۹۱۳و ۹۴۲ قانون مدنی).
اگر متوفی پدر و مادر و فرزند و همسر داشته باشد آیا همسر که جز طبقه اول نمیباشد از شوهر ارث میبرد؟ اگر طبقه اول نباشد و طبقه دوم باشد و متوفی همسر نیز داشته باشد آیا همسر با طبقه دوم ارث میبرد؟ اگر طبقه اول و دوم نباشد و طبقه سوم باشد و متوفی همسر نیز داشته باشد همسر با طبقه سوم ارث میبرد؟
همسر متوفی (زن و شوهر) در کنار همه طبقات همزمان ارث میبرند، همسر جزء لاینفک در ارث محسوب میشود و در صورت وجود هرکدام از طبقات همسر نیز همراه با آنها ارث میبرد. بطور مثال اگر مردی فوت کند و همسر و فرزند و پدرو مادر داشته باشد همسر او و بقیه این اشخاص که جز طبقه اول هستند ارث میبرند و طبقات بعدی از ارث محروم میشوند.
محرومیت از ارث
در قانون مدنی به طور مشخص آمده است که چه کسانی از ارث محروم میشوند یا چه چیزی باعث محرومیت از ارث میشود.مثلا کسی مورث خود را بکشد قاتل محروم از ارث میشود، ورثه اگر کافر باشد و شخص فوت شده مسلمان باشد کافر از مسلمان ارث نمیبرد. زنا زاده از پدر و مادر طبیعی خود و اقوام آنها ارث نمیبرد، بعد از لعان زن و شوهر از یکدیگر ارث نمیبرد.
آیا پدر و مادر میتوانند فرزندان خود را از ارث محروم کنند؟
خیر ، باید گفت قواعد ارث از قواعد امری است و کسی نمیتواند برخلاف آن عمل کند طبق ماده ۸۳۷ قانون مدنی کسی نمیتواند به موجب وصیت فرزند خود یا هر یک از ورثه را از ارث محروم کند و اگر چنین وصیتی هم شده باشد وصیت باطل است.
تکلیف مهریه زن بعد از فوت شوهر
مطابق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به مجرد عقد زن مالک مهریه میشود و میتواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند، با توجه به قانون مدنی اگر زنی قبل از فوت شوهر مهریه خود را نگرفته باشد بعد از فوت شوهر مهریه را از دارایی شوهر فوت شده میگرد، طبق ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی مهریه زن دینی بر ذمه شوهر است و زن برای دریافت مهریه خود از دارایی شوهر نسبت به طلبکاران حق تقدم دارد.
اگر زن مهریه خود را بعد از فوت شوهر از ماترک(دارایی) شوهر بگیرد از ارث یک هشتم محروم میشود؟
خیر زن در صورت فوت شوهر هم مهریه و هم ارث یک هشتم خود را دریافت میکند.
تقسیم ارث
حصر وراثت شیوه ای است که به وسیله آن ورثه متوفی مشخص میشود و در نتیجه تقسیم ارث به سهولت انجام میشود. مطابق ماده ۳۰۰ قانون امور حسبی «در صورت تعدد ورثه هر یک از آنها میتواند از دادگاه درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهد». با توجه به مفهوم ماده ۳۰۰ ابتدا باید ورثه مشخص شود و بعد ارث بین آنها تقسیم شود و طریق قانونی تعیین ورثه حصر وراثت است .
پس بعد از فوت شخص ابتدا ورثه تعیین میشود، تعیین ورثه با حصر وراثت و گرفتن گواهی حصر وراثت به عمل می آید ولی در عمل ممکن است حصر وراثت صورت نگیرد و وراث با توافق ارث را بین خودشان تقسیم کنند و هیچگاه هم مشکلی پیش نیاید. ولی از نظر قانون و اعتبارات قانونی حصر وراثت باید انجام گیرد.
درخواست تقسیم ورثه را چه کسانی میدهند؟
ارث بین ورثه متوفی تقسیم می شود و اما چه کسانی می توانند درخواست تقسیم ورثه را دهند :
۱- هر یک از ورثه حق درخواست تقسیم سهم خود را دارد.
۲- ولی و وصی و قیم هر وارثی که محجور باشد.
۳- امین غایب و جنین.
۴- کسی که سهم الارث بعضی از ورثه به او منتقل شده.
۵- موصی له و وصی راجع به موصی به که وصیت به جز مشاع از ترکه شده (ماده ۳۰۱ قانون امور حسبی).
درخواست تقسیم ارث باید کتبی باشد ، نام و مشخصات درخواست کننده و شخص فوت شده، ورثه و اشخاص دیگری که ترکه باید بین آنها تقسیم شود، و سهم هر یک معین شود.
درخواست تقسیم از چه مرجعی به عمل می آید؟
مطابق ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده ۳۰۶ قانون امور حسبی درخواست تقسیم از دادگاه آخرین اقامتگاه متوفی به عمل می آید و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد دادگاه آخرین محل سکونت متوفی به عمل می آید.
ترتیب تقسیم
- افراز
- تقسیم به تعدیل
- تقسیم به رد
- اجبار به فروش و تقسیم ثمن
انحصار وراثت
«حصر وراثت طریقی برای تعیین و مشخص کردن وراث میباشد»
وارث بودن شخص باید در دادگاه مورد بررسی قرار گیرد و گواهی نامه ای به نام تصدیق انحصار وراثت صادر شود تا ورثه معلوم شود.
ورثه و سایر اشخاص ذی نفع میتوانند درخواست صدور گواهی انحصار وراثت دهند، مرجع درخواست گواهی حصر رواثت و مرجع صدور گواهی حصر وراثت شورای حل اختلاف آخرین محل اقامتگاه متوفی است و اگر اقامتگاه معلوم نباشد شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت موقت متوفی.
مراحل درخواست و صدور گواهی انحصار وراثت
مراحل درخواست و صدور گواهی انحصار وراثت
مرحله اول: هر یک از وراث میتوانند به تنهایی به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه و اقدام به دریافت استشهادیه مخصوص حصر وراثت با توجه به طبقه وراث دریافت کنند و آن استشهادیه که در آن مشخصات متوفی و وراث آن درج شده به امضا دو شاهد مرد برسد و امضا شهود به تصدیق سردفتر اسناد رسمی برسد.
مرحله دوم: پس از دریافت استشهادیه مخصوص حصر وراثت اگر متوفی تاریخ فوتش قبل از سال ۹۵ نباشد هر یک از وراث به تنهایی میتوانند به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و اقدام به ثبت در خواست در قالب دادخواست گواهی حصر وراثت نمایند گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث به اداره امور اقتصادی و دارایی آخرین محل اقامتگاه متوفی. (برای متوفیان قبل از سال ۹۵ که تا کنون اقدامی نکرده اند) .
مرحله سوم: مدارکی باید به فرم دادخواست صدور گواهی حصر وراثت ضمیمه شوند که عبارتند از:
۱- گواهی فوت متوفی که اداره ثبت احوال صادر میکند.
۲- کپی شناسنامه تمام وراث در صورت عدم دسترسی شورای حل اختلاف صالح اقدام به استعلام از ثبت احوال مینماید.
۳- کپی عقدنامه همسر دائمی
۴- فرم استشهادیه دال بر منحصر بودن وراث به اشخاص نام برده شده.
۵-گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی برای متوفیان قبل از سال ۹۵
مرحله چهارم: پس از ثبت دادخواست و در صورت نیاز به استعلام از اداره ثبت احوال جهت مشخص کردن وراث در صورتی که در خواست گواهی حصر وراثت به مبلغ نامحدود باشد شورا اقدام به نشر آگهی به صورت یک بار به مدت ۴۵ روز مینماید و پس از گذشت مدت ۴۵ روز در صورت عدم وجود معترض اقدام به صدور گواهی حصر وراثت به میزان نامحدود مینماید اما اگر وراث تقاضای گواهی حصر وراثت محدود داشته باشد بعد از گذشت یک هفته و بدون نشر آگهی شورا اقدام به صدور گواهی حصر وراثت مینماید و در گواهی حصر وراثت وراث متوفی و سهم هر یک از آنها مشخص میشود.
مالیات بر ارث
وراث یا نماینده قانونی پس از فوت شخص موظف است در صورتی که مالی از ترکه به وراث میرسد نهایتا تا شش ماه بعد از تاریخ فوت به نزدیکترین سازمان امور مالیاتی سکونت متوفی برای مراحل انحصار وراثت مراجعه کند و اسناد مربوطه و صورت اموال و بدهی های وی را در اظهارنامه مخصوص مالیات بر ارث تکمیل نمیاد. پس از تکمیل اظهارنامه تمامی اموال متوفی اعم از منقول و غیرمنقول به نرخ روز به وسیله ماموران مالیات انحصار وراثت ارزش گذاری شده و تمام بدهی¬های متوفی مانند مهریه، وام و … کسر میشود و سهم هر یک از وراث به نسبت محاسبه میشود ( طبق ماده ۲۰ قانون مالیات های مستقیم).
اهمیت دریافت گواهی حصر وراثت
علاوه بر اینکه وراث با حصر وراثت به طور قانونی تعیین و مشخص میشوند در مواردی و برای انجام برخی کارهای قانونی در مورد ماترک در دفاتر اسناد رسمی ارائه گواهی انحصار وراثت الزامی میباشد. برای مثال در بعضی از موارد برخی از وراث قصد خروج از کشور دارند که در این گونه موارد برای تعیین تکلیف سهم الارث خود و سایر ورثه، به ورثه یا شخص ثالثی وکالت میدهند تا امور آنها را انجام دهند در این مورد باید گواهی حصر وراثت ارائه شود.
موارد الزامی ارائه گواهی انحصار وراثت به ادرات ثبت اسناد و یا دفاتر اسناد رسمی
- ثبت ملک به نام وراث در دفتر املاک
- تنظیم و ثبت اسناد ناقله وراث در دفاتر اسناد رسمی، اگر وراث نسبت به املاک متوفی معامله ای انجام دهند معامله را وقتی میتوان تنظیم و ثبت نمود که گواهی نامه انحصار وراثت را در دست داشته و بین آنها در سهم الارثت توافق باشد. ماده ۴۰ آیین نامه دفاتر اسناد رسمی
- تنظیم و ثبت اسناد وکالتی راجع به ماترک
برگه استشهادیه محضری حصر ورثه چیست؟
یکی از مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت داشتن برگه استشهادیه است، به این صورت که ۳ نفر در یکی از دفاتر اسناد رسمی حاضر می شوند و با پر کردن فرم مخصوص استشهادیه افراد فوت شده، گواهی می کنند که ورثه متوفی چه کسانی هستند؛ دفتر اسناد رسمی نیز امضا ایشان را گواهی و تصدیق می کند.
توجه داشته باشید که اگر موکل بخواهد توسط وکیل انحصار وراثت وکلای پارسای بدون نیاز به حضور موکل و تدارک شهود ، استشهادیه محضری تهیه میشود. و حتی نیاز به آوردن شاهد توسط موکل هم نخواهد بود.
قانون جدید انحصار وراثت چیست؟
قانون جدیدی وجود ندارد فقط برای فوت شدگان قبل از سال ۹۵ نیاز به اخذ گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث یا مفاصاحساب مالیاتی برای گرفتن گواهی انحصار وراثت است.
آخرین تغییرات صدور گواهی انحصار وراثت در رویه قضایی
مطابق بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ مورخ ۷ /۷/ ۱۳۹۹ وزارت دادگستری اگر متوفی دارای اموالی بیشتر ۵۰۰ میلیون ریال معادل ۵۰ میلیون تومان باشد گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر می شود و نیازمند نشر آگهی است.
بنابراین اگر شخص فوت شده اموالی کمتر از مبلغ ۵۰ میلیون تومان داشته باشد شوراهای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت محدود صادر میکنند .مدت زمان آن به دلیل حذف پروسه نشر آگهی بسیار کوتاه تر خواهد بود .
مدت زمان اخذ انحصار وراثت محدود دارای اموال کمتر از پانصد میلیون ریال ۳ تا ۷ روز کاری است شایان ذکر است که سابق بر این ملاک برای حصر ورثه نامحدود سی میلیون ریال بود که هم اکنون مطابق بخشنامه جدید انحصار وراثت مذکور که مورد تایید ریاست قوه قضاییه در مورخ دوم مهر ۹۹ هم قرار گرفته است، اموال متوفی معادل ۵۰ میلیون تومان است.
هزینه دادرسی انحصار وراثت چقدر میباشد؟
طبق نظریه مشورتی ماده ۳۷۵ قانون امور حسبی به صراحت هزینه دادرسی گواهی انحصار وراثت را مبلغ ۵۰۰ ریال تعیین کرده است .
در صورت گم کردن گواهی فوت و شناسنامه متوفی چطور انحصار وراثت کنیم؟
برای اخذ گواهی فوت و شناسنامه متوفی باید به ثبت احوال مراجع نماییم .
اگر برگه گواهی انحصار وراثت مفقود شود چگونه میتوان دوباره آن را تهیه کرد؟
میتوانید ضمن مراجعه به شورای حل اختلاف با دادن مشخصات وراث و یا تاریخ آن برای گرفتن رو نوشت آن اقدام نمایید.
برای مطالعه مقاله سوالات متداول در رابطه با سند ملکی گمشده! کلیک کنید.
رویه قضایی در خصوص صدور گواهی حصر وراثت
مطابق بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ مورخ ۷/۷/۹۹ اگر دارایی متوفی بیش از ۵۰۰ میلیون ریال باشد شوراهای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر می نمایند که نیازمند نشر آگهی می باشد لیکن چنانچه دارایی متوفی کمتر از مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال باشد گواهی انحصار وراثت محدود صادر می شود که مدت زمان آن به دلیل حذف پروسه نشرآگهی کوتاه تر خواهد بود.
در صورت عدم همکاری وراث در انحصار وراثت چه باید کرد؟
ممکن است که به هر دلیل یکی از وراث یا حتی به چند نفر از آنها دسترسی نباشد و یا همکاری لازم را نداشته باشند و یا خارج از کشور باشند. به عبارت دیگر به مدرک شناسنامه ایشان دسترسی نیست در این موارد به تقاضای ذی نفع شورای حل اختلاف از اداره ثبت احوال در این خصوص استعلام می کند. پس نگران عدم همکاری یکی از وراث مطلقاً نباشید. کلا قاعده اینطور است که با درخواست وکیل یا دادخواست دهنده نواقص مدارک از اداره ثبت احوال استعلام خواهد شد. نکته دیگر اینکه وقتی وراث به طبقه دوم و سوم میرسند رویه شوراهای حل اختلاف تهران استعلام است تا محرز شود کسی از طبقه اول باقی نمانده است. ضمنا استعلام نیلز به پرداخت هزینه ندارد.
برای گرفتن حصر ورثه باید به اداره دارایی مراجعه کرد؟
خیر، مگر اینکه متوفی قبل از سال ۹۵ فوت کرده باشد که بایستی گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث از اداره مالیات اخذ شود. البته بعد از صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود هر زمان که بخواهید اموال را تقسیم یا انتقال دهید پرداخت مالیات بر ارث و اظهار نامه مالیاتی الزامی است. و نکته مهم اینکه این مالیات نه زمان مشخص دارد نه جریمه.
فقط اگر ظرف یک سال از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه مالیاتی داده شود وراث از بعضی معاقیت های مالیاتی و امتیاز های اندک برخوردار میشوند.
همانطور که در ابتدای صفحه اشاره شد تیم تخصصی وکلای پارسای وکالت در انجام امور مالیاتی وراث را هم انجام میدهند که جدای از بحث مراحل انحصار وراثت است و بعد از آن انجام میشود البته فقط در تهران و کرج.
برای انحصار وراثت کجا برویم؟
اگر وکیل داشته باشید که تمام مراحل توسط وکیل دادگستری انجام خواهد شد در غیر این صورت بایستی با مدارک گفته شده به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نمایید و دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت بدهید. شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی که شما اعلام کنید صالح به صدور گواهی مذکور است. قبل از مراجعه به دفتر قضایی اگر وکیل ندارید حتما استشهادیه محضری تهیه کنید که وقتتان هدر نرود.
سهم دولت از انحصار وراثت چقدر است؟
دولت سهمی ندارد و فقط هزینه دادرسی به مبلغ حدود ۲۰۰ هزار تومان در دفتر خدمات الکترونیک پرداخت می شود.
هزینه انحصار وراثت چقدر است؟
پرداخت مبلغ حدود ۲۰۰ هزار تومان در دفتر خدمات الکترونیک قضایی
هزینه نشر آگهی انحصار ورثه چقدر است؟
در سال ۱۴۰۱ رایگان است.
یعنی برای فوت شدگان قبل از سال ۹۵ مثلا امسال ۱۴۰۱ مالیات بر ارث حذف شده است؟
توجه داشته باشید فقط برای گرفتن گواهی حصر وراثت است که گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی لازم نیست و جزء مدارک لازم محسوب نمیشود وگرنه برای تقسیم اموال و انتفال ماترک به دیگری پرداخت مالیات بر ارث الزامی است. مجددا تاکید میکنیم که اگر متوفی قبل از فروردین ۱۳۹۵ فوت شده باشد از مراحل انحصار وراثت و مدارک دادخواست آن گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی است.
انواع گواهی:
اگر متوفی دارای اموال باشد بایستی گواهی انحصار وراثت نامحدود اخذ کرد و اگر دارای اموال نیست صرف گرفتن گواهی انحصار وراثت محدود کفایت می کند. توجه داشته باشید اگر بعداً بخواهید ملک یا مال موروثی را بفروشید نیازمند گواهی انحصار وراثت نامحدود می باشید.
از لحاظ هزینه بین این دو تفاوت نیست. اما حیث مدت زمان بین آنها اختلاف است. از مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت نامحدود انتشار آگهی است. فاصله بین انتشار آگهی در روزنامه تا زمان صدور گواهی یک ماه است. در خصوص نشر آگهی نیز لازم نیست کار خاصی انجام بدهید شعبه شورای حل اختلاف به پرونده رسیدگی می کند و خودشان رایگان نشر آگهی می کنند.
نمونه گواهی انحصار وراثت نامحدود در سال ۱۴۰۰
نمونه دادخواست انحصار وراثت نامحدود توسط وکیل
نمونه گواهی فوت متوفی
مدت زمان گرفتن و مدت اعتبار گواهی انحصار وراثت
برای مطالعه مقاله وکیل ملکی کیست و چه وظایفی برعهده دارد؟ کلیک کنید.
گرفتن المثنی انحصار وراثت چگونه است؟
هر کدام از ذی نفعان و ورثه می توانند با مراجعه به مرجع صادر کننده گواهی، درخواست کپی برابر اصل کنند.محدودیتی در ایت زمینه نیست
✅ آیا امکان اعتراض به گواهی انحصار وراثت وجود دارد؟
بله هر کسی که نسبت به به مفاد آن اعتراض داشته باشد بدون قید مدت می تواند نسبت به اعتراض اقدام نماید
✅ اگر کسی از متوفی طلب داشته ولی اسامی وراث را نمی داند، این امکان وجود دارد که برای اخذ گواهی اقدام نماید؟
بله اگر وراث گواهی را اخذ نکرده باشند هر ذی نفعی می تواند از شورای حل اختلاف با ذکر دلیل ، تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت برای فرد فوت شده کند.
✅ اگر یکی از وراث خارج از کشور باشد و مدارک هم نمی دهد چه باید کرد؟
این سوال پاسخ داده شد هرکدام از وراث می تواند به تنهایی و بدون مدارک سایر وراث هم تقاضای صدور گواهی حصر ورثه کند در صورت اصل مدارک، از اداره ثبت اخوال استعلام خواهد شد.
✅ آیا دیر پرداخت کردن مالیات یا گرفتن گواهی انحصار وراثت مشمول جریمه است؟
خیر نگران نباشید بر طبق آخرین تغییرات قانون مالیات های مستقیم تاخیر در دادن اظهار نامه مالیات بر ارث مشمول جریمه نیست. مشروط بر اینکه متوفی بعد از ۱۳۹۵/۱/۱ فوت کرده باشد. بنابراین نه دادن اهزنامه مالیات بر ارث مدت دارد و نه گرفتن انحصار وراثت.
✅ چگونه حق الوکاله دریافت میکنید؟
یک میلیون و ششصد هزار تومان در ابتدا و یک میلیون و ششصد هزار تومان پس از دریافت گواهی و در انتها
✅ آیا حضور همه ورثه الزامی است؟
خیر اقدام یکی از ورثه برای گرفتن انحصار وراثت کافی است.برای دادن وکالت به ما هم مراجعه یکی از ورثه کفایت میکند. فقط ورثه ای که اقدام میکند لزوما باید در سامانه ثنا ثبت نام کرده باشد با داشتن ثنا دادن وکالت از شهرستان یا مراجعه نکردن به دفتر و به صورت غیر حضوری هم میسر است.
✅ شما میتوانید استشهادیه رو هم تهیه کند؟
بله مبلغ ۶۰۰ هزار تومان اضافه میشود
- یکی از مراجعین پرسیده است که من با برادرم قهر هستم ولی می دانم او انحصار وراثت کرده است ولی هیچ اطللاعات دیگری ندارم مغازه پدری را هم در حال استفاده است؟
در جواب باید گفت اگر مطمئن هستید که گواهی اخذ شده است ولی شما اطلاعاتی در مورد شعبه و کلاسه پرونده ندارید توصیه می کنیم به ساختمان مرکزی شورای حل اختلاف در تهران مراجعه کنید تا از طریق رایانه با جستجوی نام متوفی و وراث از شعبه صادر کننده گواهی مطلع شوید.
- یکی دیگر از مراجعین پرسیده است، بیش از ده سال قبل انحصار وراثت کرده ایم ولی الان مدارک آن گم شده است چه باید کرد؟
بهتر است که بدون اینکه اعلام کنید قبلاً تقاضای صدور گواهی مذکور را کرده اید دوباره اقدام به اخذ آن کنید.
- سوال شده که پدر بزرگ ما در قم فوت شده است، امکان اخذ گواهی حصر وراثت از تهران هست؟
بر طبق قانون شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی صالح به صدور گواهی است. اما می توانید اعلام کنید که در تهران زندگی می کرده است، در این خصوص کنکاش نخواهد شد، بنابراین اعلام اشتباهی محل فوت متوفی ضمانت اجرایی ندارد.
اگر کسی به صورت عمدی یکی از وراث را از شورای حل اختلاف پنهان کند و گواهی انحصار وراثت خلاف واقع اخذ کند مرتکب جرم کلاه برداری شده است (ماده ۹ قانون تصدیق انحصار وراثت)
تنظیم شخصی سند رسمی انتقال مال منقول و غیر منقول با گواهی انحصار وراثت محدود میسر نیست.
اگر به شخصی، غیر از وکیل دادگستری وکالت در اخذ گواهی انحصار وراثت داده شود هرچند وکالت محضری و اداری باشد، لزوماً بایستی این کار توسط وکیل دادگستری انجام شود.
قابل توجه هم وطنان عزیز در خارج کشور که در ایران نیازمند وکیل برای اخذ گواهی انحصار وراثت هستند، می توانند با تلفن های دفتر با ما در تماس باشند.
مراحل انحصار وراثت خانه چگونه است؟
در این مطلب مراحل گام به گام انحصار وراثت نوشته شده است و بهتر است از ابتدا مطالعه کنید. اما به صورت خلاصه اگر شما گواهی مذکور را اخذ نکنید وراث نمی توانند بفروشند و تقسیم کنند ملک نیز چنین است و ابتدا گواهی حصر وراثت تقاضا می شود و پس از آن با دادن اظهارنامه مالیات بر ارث توسط یکی از ورثه، مالیات پرداخت می شود. بعد از آن هرکدام از ورثه به تنهایی می توانند سهم خود را از ملک ولو با عدم رضایت سایر ورثه انتقال رسمی بدهد. بدیهی است که همه ورثه با هم می توانند کل ملک موروثی را به نام هرکه بخواهند انتقال رسمی بدهند و یا حتی به اداره ثبت اسناد مراجعه کنند و تقاضای سند تفکیکی به قدرالسهم خود کنند مراحل انحصار وراثت خودرو هم مثل ملک است.
ممکن است منظور شما از این پرسش این باشد مالیات بر ارث آپارتمان یا خانه چقدر است؟
همتنطور که میدانید به مراحل حصر وراثت و صدور رای بهتر است در مدت یکسال اظهارنامه مالیات بر ارث بدهید و اگر آپارتمانی باشد ممیز مالیاتی با در نظر گرفتن فاکتور های مختلف مثل جای ملک، سال ساخت و … و با در نظر گرفتن قیمت منطقه ای هفت و نیم درصد را برای وراث طبقه اول مشخص میکند. بعضی ممکن است فکر کنند قیمت تعیین شده حدود قیمت معاملاتی در مشاورین املاک ( بنگاه) است در حالیکه اینطور نیست و بسیار کمتر است. کما اینکه در ابلا توضیح داد وکلای پارسای وکیل مالیات بر ارث در تهران هم هستند به عنوان مثال در پرونده ای که چندی قبل برای موکل پرداخت مفاصا حساب مالیات بر ارث را قبول وکالت کرده بودیم مالیات آپارتمان ۱۲ میلیاردی حدود ۳۸ میلیون شد.
در خصوص مراحل انحصار وراثت املاک قولنامه ای هم سئوال می شود. در صورتی که متوفی ملکی فاقد سند رسمی داشته است اگر وراث بخواهند تقسیم کنند و بفروشند به صورت سند عادی (چه در نزد بنگاه یا غیر آن و چه با کد رهگیری و غیر آن) نیازمند گواهی انحصار وراثت هستند تا مشخص شود که ورثه زمان فوت متوفی به صورت قانونی چه کسانی بوده اند. فرض کنید کسی خریدار زمین قولنامه ای باشد او حتماً بایستی مطالبه نسخه ای از گواهی مذکور کند تا مطمئن شود همه ورثه امضاء کرده و فروخته اند.
نکته : هرکس از ورثه که برای اعطای وکالت به دفتر وکالت مراجعه می کند برای گرفتن انحصار ورثه میبایستی در سامانه ثنا ثبت نام کرده باشد.
نمونه دادخواست انحصار وراثت توسط ذی نفع
به استحضار خوانندگان محترم رسید که هر یک از ورثه و همچنین هر ذی نفعی می تواند دادخواست مربوطه را از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی تقدیم شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه قانونی متوفی کند.
فرض کنید مردی فوت کرده است و ورثه او، همسر، مادر و ۲ فرزند پسر و دختر است. اگر عروس خانواده (همسر پسر متوفی) قصد داشته باشد مهریه را به اجرا گذاشته و سهم الارث شوهر را توقیف کند، نیازمند گواهی انحصار وراثت است. بنابراین او ذی نفع این درخواست است.
مثال دیگر، فرض کنید ملکی به صورت قولنامه ای و با مبایعه نامه و دادن وکالت رسمی فروخته شده باشد، حال اگر فروشنده فوت کند، خریدار برای دادن دادخواست به طرفیت وراث برای الزام ایشان به تنظیم سند رسمی ناگزیر به داشتن گواهی پیش گفته است؛ پس او نیز ذی نفع در دادخواست انحصار وراثت فروشنده متوفی خواهد بود.
تفاوت حصر وراثت با انحصار وراثت چیست؟
منظور از هر دو اصطلاح یکی است و تنها اختلاف در لفظ و عبارت است و گرنه در عمل و رویه قانونی یکی هستند.
ماترک متوفی چیست؟
منظور از ماترک، اموال و حقوقی است که از متوفی باقی مانده است. مانند مال منقول، وجه نقد (سپرده در بانک)، خودرو، و مال غیر منقول مانند زمین، خانه و … و حقوق مثل حق قصاص، شفعه، حق خیار و … طلب متوفی از شخص دیگر هم جزو دارایی و اموال او محسوب می شود و وراث به عنوان قائم مقام قانونی او می توانند مطالبه و اقامه دعوی کنند.
هر شخصی می تواند تا یک سوم اموال (ثلث) را به نفع هر شخص یا اشخاص از ورثه و غیر آن وصیت کند. در فقه و حقوق مالکیت وراث نسبت به ترکه وقتی کامل و مشخص می شود که دیون و وصایای متوفی از کل ترکه خارج شده باشد. به عبارت دیگر پس از کم کردن وصیت درست قانونی و پرداخت بدهی متوفی هر آنچه از اموال متوفی مانده باشد بین وراث تقسیم خواهد شد.
مراحل انحصار وراثت به طور خلاصه:
۱-تهیه مدارک لازم مثل استشهادیه
۲-ثبت نام ثنا یکی از وراث
۳-ثبت دادخواست در دفتر خدمات الکترونیک قضایی
۴-مراجعه به شعبه ارجاع شده شورای حل اختلاف
۵- رفع نقص کردن مدارک و در صورت لزوم پیگیری استعلامات
۶- نشر آگهی در انحصار وراثت نامحدود
۷- پس از گدشتن ۳۰ روز از آگهی مراجعه جهت دریافت رای برابر اصل به نعداد ورثه از شورای حل اختلاف
اظهارنامه مالیات بر ارث
شرایط انحصار وراثت و مبلغ و درصد مالیات بر ارث محل سؤال بسیاری است. امور باقی مانده با لحاظ برخی معافیت‌ها از متوفی مشمول مالیات است که در ادامه نکات ضروری در خصوص مالیات ارث بر خوانندگان محترم تقدیم میشود:
- همان طور که گفته شد طبقات ارث و وارث ۳ دسته هستند و مالیات آنها هم کاملاً متفاوت است. هر چه طبقه بالاتر باشد مالیات بر ارث بیشتر است.
- تأخیر در دادن اظهارنامه مالیاتی متوفیان بعد از ۱/۱/۱۳۹۵ مشمول جریمه نیست و در هر زمان میتوان اظهارنامه مالیاتی داد. فقط بهتر است که تا یکسال بعد فوت لااقل اظهارنامه مالیاتی را ثبت کنید حتی اگر مبلغی فعلا نمیخواهید پرداخت کتیدبه این دلیل که از مختصر امتیازهای معافیتی مثل هزینه کفن و دفن و امثالهم محروم میشوید.
- هر یک از ورثه به‌تنهایی و به قدر السهم خود میتواند اظهارنامه مالیاتی بدهد.
- میتوان فقط به صورت موردی مالیات یکی از دارایی‌های متوفی (ماترک) را پرداخت و مالیات مابقی اموال را به آینده موکول کرد.
| سپرده‌های بانکی | سهام بورسی | سرقفلی | املاک | سهام غیر بورسی | |
| طبقه اول | ۳ % | ۷۵/. % | ۳ % | ۷/۵ % | ۶ % |
| طبقه دوم | ۶ % | ۵/۱ % | ۱۵ % | ۱۵ % | ۱۲ % |
| طبقه سوم | ۱۲ % | ۳ % | ۳۰ % | ۳۰ % | ۲۴ % |
۲۰ نکته طلایی در انحصار وراثت:
- گرفتن گواهی انحصار وراثت مدت ندارد به عبارت دیگر هر زمان می توان برای آن اقدام کرد. نکته مهم این است که اگر شخص فوت شده بعد از فروردین ۹۵ فوت شده باشد حتی برای تأخیر در پرداخت مالیات بر ارث و اظهارنامه مالیاتی هم جریمه در کار نخواهد بود.
- فرزندی که قبل از پدر یا مادر فوت کند ارث نخواهد برد فرض کنید پدری ۴ فرزند داشته باشد و یکی از فرزندان در سال ۹۸ و مادر در سال ۹۹ فوت کرده باشد وراث پدر فقط ۳ فرزند باقی مانده است و نه نوه یعنی فرزندان فوت شده ارثی نخواهد برد. در مثال دیگر فرض کنید پدر در سال ۹۸ فوت کرده و ۴ فرزند داشته و یکی از فرزندان در سال ۹۹ فوت می کند در این صورت نوه قدرالسهم پدر یا مادرش از پدربزرگ ارث می برد.
- مالیات بر ارث چقدر است و به چه چیزهای دیگری تعلق می گیرد؟ به طور خلاصه: الف) وراث طبقه اول کسانی که شهید اعلام می شوند مالیات بر ارث ندارند. ب) وسایل منزل متوفی هر چند گران قیمت و نفیس مالیات ندارد. ج) برای دریافت وجوه در بانک متوفی ۳% مالیات است. د) ۲% وسایل نقلیه موتوری مالیات است. هـ) برای اموال غیر منقول (املاک) حدود ۱۵% ماخذ ارزش های مالیاتی املاک – که بسیار کمتر از قیمت معاملاتی در مشاورین املاک و جامعه است – برای طبقه اول و حدود ۳۰% طبقه دوم و حدود ۶۰% طبقه سوم – یک مثال عمومی و کاربردی: وقتی شما آپارتمانی را بخواهید به صورت سند رسمی در دفتر اسناد رسمی انتقال دهید فروشنده بایستی مالیات نقل و انتقال پرداخت کند. این میزان مالیات را ۳ برابر کنید میزان مالیات بر ارث آن آپارتمان به دست می آید.
- بر طبق قانون جدید مالیات های مستقیم دیگر لازم نیست که همه ورثه اظهارنامه مالیاتی بدهند و کل مالیات بر ارث پرداخت شود. فرض کنید که بعضی از ورثه همکاری نمی کنند یا مالیات نمی دهند یا خارج از کشور هستند و امثالهم. در حال حاضر هر کدام از ورثه می تواند به قدرالسهم خودش مالیات پرداخت کند و بدیهی است، همان میزان سهم خود هم حق تصرف حقوقی و احیاناً فروش آن را دارد.
- انحصار وراثت با تقسیم اموال کاملاً متفاوت است اگرچه در اصطلاحات عامیانه بعضی می گویند یا می پرسند که انحصار وراثت خانه مثلاً چگونه است. در واقع آنها سؤال در تقسیم اموال دارند. عنایت داشته باشید که در شورای حل اختلاف و در دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت، تقسیم اموال انجام نمی شود و اساساً لیست اموال هم در گواهی مذکور ذکر نمی شود. فقط میزان سهم هر یک از ورثه از ماترک (آنچه ارث رسیده) مشخص می شود.
- در عمل محدودیتی برای اعتراض و درخواست اصلاح رأی گواهی انحصار وراثت وجود ندارد و هر کس این (ذینفع) که مدعی است اشتباهی رخ داده می تواند اعتراض و درخواست اصلاح کند.
- نکته کاربردی که باید بدانیم این است که لزوماً یکی از ورثه نباید درخواست صدور گواهی حصر وراثت کند. قانون حصر وراثت چنین است که اگر شخصی نفعی در گواهی مذکور هم دارد می تواند با اثبات آن دادخواست حصر وراثت متوفی را به شورا تقدیم کند. مثلاً فرض کنید شما چکی از شخصی دارید که فوت شده است بدیهی است که بایستی بر علیه وراث اقامه دعوی کنید و وراث هم به هر دلیل انحصار وراثت نکرده اند و یا شما (طلبکار) به آن دسترسی ندارد. در اینجا صاحب و دارنده چک می تواند تقاضای صدور انصار وراثت متوفی صاحب چک را کند.
- ورثه کسی است که زنده باشد. اگرچه که به صورت حمل و در شکم مادر باشد بنابراین اگر فرزندی قبل از والدین فوت کرده باشد نه او نه فرزندانش ارث نمی برند.
- خوانده در دادخواست انحصار وراثت وجود ندارد، تعبیر ما حقوقی ها از امور حسبی است و دعوی ترافعی نیست که خوانده داشته باشد.
- در خصوص دریافت مجدد گواهی انحصار وراثت هم به کرات سؤال می شود به صورت خلاصه اینکه هر وقت بخواهید می تواند به شعبه شورای صادر کننده رأی مراجعه کنید و درخواست کپی برابر اصل کنید و محدودیتی نیست. ولی اگر سابقاً انحصار ورثه ای شده باشد که گم شده باشد که را اصلاً نمی دانیم کجا بوده دیگر چاره ای نیست به جز درخواست مجدد گواهی انحصار وراثت.
- یکی از تشریفات گرفتن گواهی انحصار وراثت شهادت شهود است. از شرایط استشهادیه این است که ۳ نفر بایستی به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنند و فرم مربوطه که در آن اسم و مشخصات متوفی و تاریخ فوت ایشان و مشخصات ورثه است را امضاء کنند و سر دفتر اسناد رسمی گواهی امضاء کند. هزینه گواهی امضاء و استشهادیه برای هر شاهد در سال ۱۴۰۱ شصت هزار تومان است.
- یکی دیگر از تشریفات صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار است. دانستن چند نکته ضروری است. الف) کلیه پروسه نشر آگهی توسط خود شورای حل اختلاف انجام می شود. ب) دانستن اینکه در کدام روزنامه چاپ شده و نسخه ای از آن را داشته باشید. نه اهمیت دارد و نه مزیتی. ج) شورای حل اختلاف به جهت نشر آگهی انحصار وراثت مبلغ و هزینه ای دریافت نمی کند.
- سخن از انحصار وراثت محدود و نامحدود پیش آمد تفاوت. اولاً در این است گواهی انحصار وراثت محدود نیازی به انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار ندارد و ثانیاً در مواردی که متوفی مالی نداشته (کمتر از ۵۰ میلیون تومان) باشد گواهی انحصار وراثت محدود مفید فایده است.
- رویه همه شوراهای حل اختلاف در صدور گواهی پیش گفته این است که اگر وراث، طبقه دوم ارث باشند. در این خصوص از اداره ثبت احوال محل استعلام به عمل می آید تا محرز گردد که کسی از طبقه اول باقی نمانده است. همچنین در طبقه اول نیز اگر مدارک همه وراث (شناسنامه ها) کامل نباشد، رویه غالب شوراها چنین است که از اداره ثبت احوال استعلام می کنند.
نکته مهم: با توجه به اینکه پدر و مادر متوفی نیز جزء طبقه اول هستند و ارث میبرند و ممکن است یکی از ایشان قبلاً فوت کرده باشد. بهتر است مدرکی که دلالت بر فوت پدر یا مادر متوفی داشته باشد همراه داشته باشید. مثل شناسنامه ابطال شده، گواهی فوت یا گواهی انحصار وراثت در غیر اینصورت اگر احتمال زنده ماندن منطقی آنها باشد، توسط شورا در این خصوص نیز (فوت پدر یا مادر و یا هردو) استعلام به عمل می آید.
به افتخار اعلام می کنیم که در مدت زمان حدود ۴۰ روز کاری بدون نیاز به مراجعه موکل تمام مراحل توسط ما وکلای پایه یک دادگستری گروه پارسای انجام شده و گواهی تقدیم موکل خواهد شد.
- یکی از معایب دیر تقسیم کردن ارث و در رودربایستی و یا اختلاف گیر کردن این است که یکی از وراث نیز فوت می کند و برای او هم بایستی انحصار وراثت کرده و گواهی اخذ شود تا بتوان اموال را تقسیم کرد. فرض کنید فردی در سال ۹۰ فوت کرده وراث حین الفوت او همسر، پدر و ۲ فرزند است. در سال ۹۲ پدر او فوت می کند و در سال ۹۸ همسرش. اگر فرزندان فرد مذکور انحصار وراثت نکرده و یا تقسیم مال نکرده باشند اکنون نیازمند اخذ گواهی حصر وراثت پدر و همسر متوفی مهم هستند تا بتوان ماترک او را تقسیم کرد.
- اگر فرد ایرانی در خارج از کشور فوت شده باشد در ابتدا بایستی فوت او به تأیید سفارت یا کنسولگری ایران در کشور محل فوت برسد. پس از تأیید سفارت ایران در سیستم ثبت احوال ایران نیز فوت او ثبت می شود و می توان گواهی فوت را در ایران اخذ کرد.
- نبودن یکی از ورثه در ایران یا همکاری نکردن یکی از ورثه، ناپدید بودن او و … هیچکدام مانعی برای اخذ گواهی نیست و به سهولت هر کدام از ورثه چه تنهایی یا توسط وکیل دادگستری می تواند دادخواست و درخواست انحصار وراثت کند.
- همانطور که می دانید هر شخصی می تواند، یک سوم اموال خود را به نفع هر شخص یا اشخاصی وصیت کند. بنابراین اگر متوفی وصیت نامه رسمی دارد – وصیتی که در دفتر اسناد رسمی تنظیم شده است – بهتر است به شورای حل اختلاف در هنگام صدور گواهی حصر وراثت اعلام شود تا در آن منعکس شود. اما اگر وصیت متوفی بر طبق سند غیر رسمی و عادی است باید پس از صدور گواهی انحصار وراثت از دادگاه تنفیذ آن را درخواست کرد. البته اگر بین وراث بر سر آن اختلاف است.
- در مورد طبقه دوم ارث یعنی خواهران و برادران دانستن این نکته ضروری است که اگر کسی فوت کند و ورثه طبقه اول نداشته باشد. در صورتی برادر یا خواهر پدری ارث می برد که برادر و خواهر (ابوینی) از یک پدر مادر و برادر و خواهر ( امی) مادری نداشته باشد. به زبان ساده تر بر طبق قانون و فقه برادر و خواهران ابوینی و امی بر برادران و خواهران ابی اولویت دارند. شاید علت را بپرسید و دلیل این تبعیض را بخواهید؟ نمی دانیم! تقسیم ارث بین مادری ها به صورت مساوی است ولی بین ابوینی ها یا ابی ها به نسبت پسر ۲ سهم و دختر۱ سهم است. علت آن را نمی دانیم!
- ممکن است سؤال کسی باشد که شورای حل اختلاف چگونه آخرین اقامتگاه متوفی را شناسایی می کند و خود را صالح رسیدگی میداند. جواب این است که معمولاً به اظهار درخواست کننده و نشانی اعلام شده از متوفی در برگ شهادت شهود (استشهادیه) نگاه می کنند
سامانه انحصار وراثت
چیزی به عنوان سامانه انحصار وراثت، سامانه پیگیری انحصار وراثت، استعلام انحصار وراثت، اداره انحصار وراثت و … وجود ندارد و نمی دانیم منشأ این اطلاعات غلط کجاست. آنچه لازم است این که خواهان (متقاضی) بایست در سامانه ثنا – برای انحصار وراثت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت نام کند و اگر از قبل به دلیل کارهای قضایی در سامانه ثنا که ثبت نام آن الزامی است- رمز شخصی دریافت کرده باشد کافی است. اوراق و ابلاغیه های قضایی از طریق سامانه مذکور به متقاضی اعلام می شود. توجه داشته باشید فقط ثبت نام ثنا برای خواهان گواهی حصر وراثت کافی است و نیازی به داشتن ثنای همه ورثه نیست.
گواهی حصر وراثت برای سهام عدالت
دارایی هر شخص بعد از فوت به صورت قهری به وراث به عنوان قائم مقام قانونی متوفی منتقل می شود. البته همانطور که یادآوری شد وراث برای رسیدن و انتقال قانونی ماترک ناگزیرند مراحلی را طی کنند و گفته شد که اولین اقدام از مراحل تقسیم ارث، گرفتن گواهی انحصار وراثت است به سهام شرکت های بورسی و غیر بورسی متوفی هم جزء ماترک (اموال متوفی) است و برای دریافت و انتقال سهام عدالت حصر وراثت لازم است. بنابراین در جواب به کسانی که سؤال می پرسند در مورد نحوه دریافت سهام عدالت متوفیان، جواب این است که ابتدا گواهی حصر وراثت اخذ کنید.
